Bình thơ “Mẹ vắng nhà ngày bão”

Nhà thơ Đặng Hiển đã chọn một tình huống khá đặc biệt để viết về tình cảm gia đình, đó là: Mẹ vắng nhà ngày bão. Mẹ vắng nhà đã là một thiếu thốn, lại đúng ngày bão thì sự thiếu hụt này càng tăng lên gấp bội. Bài thơ “Mẹ vắng nhà ngày bão” dung dị với lối kể chuyện tự sự thật cảm động khi hiện lên hình ảnh: "Hai chiếc giường ướt một/Ba bố con nằm chung".

Bây giờ, cuộc sống đã khá hơn nhưng cách đây vài chục năm trước, ở thời điểm nhà thơ viết bài thơ này thì đời sống còn khá chật vật, nhất là những khu tập thể công nhân viên chức. Ba bố con nằm chung rất ấm mà vẫn thấy thiếu một khoảng trống: "Vẫn thấy trống phía trong/Nằm ấm mà thao thức". Tình yêu thương là thế, người này nghĩ về người kia có một linh giác nào đó giao cảm nối họ với nhau: "Nghĩ giờ này ở quê/Mẹ cũng không ngủ được".

"Cơn mưa dài" ở đầu bài không những dài về khoảng cách không gian mà cả thời gian tâm trạng nữa. Ta hình dung ra hình ảnh người mẹ bồn chồn, lòng như lửa đốt: "Thương bố con vụng về/Củi mùn thì lại ướt". Bây giờ chúng ta nấu bằng bếp ga, bếp điện… Ngày đó cuộc sống thiếu thốn phải nấu bằng củi gỗ, mùn cưa - thứ nhiên liệu thô sơ này ướt đẫm thì khó mà nhen đỏ được. Tác giả chọn chi tiết thật đắt, thật sống động nói về cái ăn, cái ngủ thiết thực của con người làm bối cảnh để nổi bật lên tình thương yêu gắn bó với nhau, nương tựa vào nhau vượt lên những khó khăn vật chất.

Nhà thơ Đặng Hiển tiếp tục cái mạch kể thật thà về chuyện chị hái lá cho thỏ, em chăm đàn ngan và: "Bố đội nón đi chợ/Mua cá về nấu chua". Bố đội nón hay bố đang tập làm mẹ, học theo mẹ biết nấu cả canh chua cho con - một món ngon ẩm thực rất quen thuộc ở nông thôn. Hình ảnh "bố đội nón" thật ngồ ngộ, thương thương mà thẫm đẫm tình người. Bài thơ là một loạt ứng xử về các mối quan hệ giữa: Bố và con, con và mẹ, vợ và chồng giữa con người và thế giới vật nuôi thật ấm cúng. Vắng mẹ, nhưng mẹ vẫn phảng phất đâu đây trong mỗi việc làm của con, của bố.

Khổ cuối bài thơ chuyển mạch, ảo hóa lung linh bừng sáng khi: "Thế rồi cơn bão qua/Bầu trời xanh trở lại". Đây là quy luật của tự nhiên, nhưng "Mẹ về như nắng mới/Sáng ấm cả gian nhà" là sự đột biến của cảm xúc con người đẩy lên thành cảm giác. Nắng có thể là ánh mặt trời nhưng cao hơn là hơi ấm thương yêu tỏa ra từ lòng mẹ.

Viết về mẹ là một đề tài quen thuộc, dễ có sự trùng lặp về cấu tứ. Nhà thơ Đặng Hiển đã dùng lối "đòn bẩy" để nâng hình ảnh người mẹ lên qua bóng dáng, việc làm, tình cảm của những người thân là một tứ thơ độc đáo. Đây là một thành công của nhà thơ - vốn là một nhà giáo - góp vào trang thơ viết về mẹ một nốt trầm sâu thẳm, một gam màu sáng ấm, một bức tranh quê gần gũi yêu thương và cảm động. . .

Nguyễn Ngọc Phú

(Hội VHNT tỉnh Hà Tĩnh)