DS/KHHGĐ/SKSS: Gợi ý cho tương lai và nhớ lại những bước đi ban đầu
GiadinhNet - Nhân dịp kỷ niệm 50 năm Ngày Dân số Việt Nam (26/12/1961-26/12/2011), Giáo sư Viện sĩ Phạm Song đã dành cho Báo GĐ&XH bài viết rất tâm huyết về công tác DS-KHHGĐ. Chúng tôi xin trân trọng giới thiệu tới độc giả.
![]() |
Giáo sư, Viện sĩ Phạm Song. |
1. Quốc gia phải coi trọng dân số và chất lượng dân số. Mỗi khi có dịp gặp các đồng chí lãnh đạo Đảng và Nhà nước, tôi lại nói đến vấn đề về DS-KHHGĐ (vì lúc đó Bộ Y tế chưa hoàn thành chỉ tiêu Quốc hội giao). Tôi cho rằng, khi chúng ta hoàn thành công nghiệp hóa thì vấn đề kế hoạch hóa gia đình sẽ thuận lợi hơn nhiều và không còn bao cấp phương tiện tránh thai, nhưng để đến lúc đó là một quá trình phấn đấu gian khổ và phải quyết tâm nhưng luôn luôn đi đồng bộ với chất lượng dân số, vì chất lượng dân số quyết định sự phát triển bền vững của đất nước.
Theo kịch bản đến năm 2050 dân số Việt Nam là 102 triệu, cho phép giao động đến 112 triệu. Khi Pháp xâm lược nước ta và đặt ách đô hộ, lúc đó Việt Nam chỉ có 19 triệu người và Pháp là 30 triệu người. Đến năm 2050, dân số Pháp chỉ có 60 triệu người.
Nhật Bản, Cộng hòa Liên bang Đức, hiện nay đều thiếu lao động sau khi đã phát triển cao. Nếu Việt Nam trong vòng 40 năm không ổn định được dân số thì dù cần 100 năm nữa cũng không vượt được mức nước đương phát triển có thu nhập thấp 3.000 USD (khung rộng từ 1.000 USD -10.000 USD) như Nghị quyết của Đại hội XI đã đề ra. Từ đó không vượt lên được như hiện tại của Hàn Quốc và Đài Loan, chưa nói đến phát triển trở thành nước OECD hay G7.
![]() |
Sơ đồ thích nghi hóa 8 điểm của WHO 2005 thành 9 điểm. |
3. Dự phòng dị tật thai nhi. Phấn đấu đến 2020 không để một dị tật thai nhi nào ra đời mà không tham khảo ý kiến các bậc cha mẹ và phải làm cả giai đoạn tiền hôn nhân.
Dị tật thai nhi ở Việt Nam là 27,3% (nam 28,4%; nữ 27%) trong tổng số bị tàn phế là quá cao (Nguồn báo cáo mục tiêu quốc gia Bộ Y tế 2003). Năm 1976 Hà Lan đã không để một dị tật thai nhi ra đời sau khi tham vấn cha mẹ.
Phương pháp là dùng vaccine và giữ gìn trong khi có thai nhất là quý đầu của thai nghén. Hình thành nhóm xét nghiệm sàng lọc dị tật thai nhi. Hiện chúng ta cũng đã làm nhưng phải đầu tư nhiều hơn để nhanh chóng đạt mục tiêu không để dị tật thai nhi ra đời.
4. Phương tiện tránh thai ngày càng đa dạng nhưng bao cao su vẫn là trọng tâm cần khuyến khích. Bao cao su an toàn nhất cho người sử dụng và phòng được cả các bệnh lây lan qua đường tình dục hiện đang tăng nhanh. Do trong ý thức, bệnh lây lan qua đường tình dục thuộc phạm trù đạo đức nên chữa chạy không hiệu quả; cần giáo dục truyền thông để được chữa bệnh kịp thời và đúng phương pháp.
![]() |
Sơ đồ tiếp cận vòng đời chống lão hóa. |
5. Tuổi có thai thích hợp. Nam 29 và nữ 24, có thai lần thứ 2 cách nhau 5 năm là có cơ sở khoa học, nên có 2 con và một trong đó phải là con gái để không xảy ra dân số già và thiếu hụt lao động nhưng còn phụ thuộc vào lối sống thích tự do không thích có gia đình lại là chuyện trách nhiệm xã hội và văn hóa về lối sống.
Thông điệp trên đây là do cơ sở khoa học không phải quyết định duy ý chí của nhà cầm quyền.
Vấn đề này tôi ít thấy tài liệu đề cập. Tuổi nói trên là tuổi đã hoàn thành viên mãn tuổi dậy thì nên chất lượng thai nhi sẽ tốt nhất về thể chất, còn chất lượng thai nhi phụ thuộc vào đời sống vợ chồng hòa thuận và phụ nữ khi mang thai tâm trạng vui vẻ, thanh bình, tăng ít nhất 12-14kg so với khi bắt đầu mang thai.
Chắc chắn như vậy nếu tinh thần thoải mái, thể chất tăng cao, con sẽ trên 2,5kg và thừa sữa cho con bú. Người là trí thức hay lao động chân tay cũng như nhau cũng cần đủ 9 tháng 10 ngày để sinh con. Người mẹ phải tạo ra 4,5kg xương thịt: 1,5kg cho rau thai và 3kg cho sơ sinh. Nguyên lý mẫu tử tình thân mẹ thiếu nhưng cho thai nhi tối đa mẹ có thể, chưa kể chất lượng sơ sinh về trí tuệ và cảm xúc nên phải cách 5 năm là cần thiết, tối thiểu là 3 năm.
6. Đột phá tạo ra chuyển biến mạnh mẽ sức khỏe sinh sản trong vị thành niên, thanh niên từ 13-14, 27-29 tuổi. Theo tiếp cận vòng đời là cách tiếp cận tổng thể về sức khỏe sinh sản chống lão hóa.
Vì sao lại như vậy? Tuổi dậy thì là buổi rạng đông của đời người đột biến về tâm lý, hành vi, do nội tiết tố tăng cao nên xu thế chống đối là chính, tách rời gia đình, kết bè kết bạn nên nếu gia đình, học đường xã hội không liên kết chặt chẽ thì sẽ xảy ra tình trạng đáng lo ngại:
Tệ nạn ma túy, mãi dâm nam, nữ, tội phạm hình sự trong vị thành niên- thanh niên ngày một tăng cho nên phải tập trung ở tuổi này. Khẩu hiệu cần tập trung cổ vũ là lập thân, lập danh, lập nghiệp vì bản thân và đất nước. Trí dục là đức dục là nguyên lý bất biến.
![]() |
Vì vậy kiện toàn bộ máy để tận dụng phần kết hợp và phát huy phần xã hội văn hóa là rất cần thiết.
Tôi không ở trong cuộc nên không rõ vấn đề tổ chức, nhân sự nhưng thấy rằng Vụ Sức khỏe sinh sản cần nằm trong Tổng cục DS-KHHGĐ. Chúng ta phải mất 40 năm kể từ Hội nghị thuần túy khoa học về kế hoạch hóa gia đình tại Roma năm 1954 cho đến Cairo 1994 mới chuyển sang sức khỏe sinh sản và kế hoạch hóa gia đình chỉ là một trong sức khỏe sinh sản. Vì vậy Vụ Sức khỏe sinh sản vừa mang tính chiến lược vừa tính kỹ thuật nên cần thiết có trong Tổng cục DS-KHHGĐ. Đồng chí Thứ trưởng Bộ Y tế sẽ không kiêm nhiệm Tổng cục trưởng để có thể bao quát, phát huy thế mạnh kỹ thuật nhưng lại không bỏ qua những vấn đề văn hóa -xã hội của kế hoạch hóa gia đình và sức khỏe sinh sản.
Mọi cấp cần có màng lưới nhân viên hoạt động xã hội chuyên ngành (social workers) về kế hoạch hóa gia đình - sức khỏe sinh sản vì vận động quần chúng ngày nay phải có kiến thức, phải được đào tạo và xã hội hóa về mặt phụ cấp. Khởi đầu nhà nước hỗ trợ, nhưng sau dần hội những người hoạt động xã hội chuyên ngành sẽ hình thành hội nghề nghiệp và tự trang trải với sự hỗ trợ nhất định của Nhà nước như các hội đặc thù vì tham gia hỗ trợ Chính phủ một vấn đề quan trọng đến phát triển bền vững là chất lượng dân số và quy mô dân số thích hợp

Vụ ‘chặt chém’ 2,5 triệu đồng/cuốc xe: Khởi tố tài xế
Pháp luật - 1 giờ trướcCông an phường Hòa Bình (tỉnh Phú Thọ) đã khởi tố vụ án, khởi tố bị can đối với Nguyễn Trường Giang (44 tuổi, trú tại phường Sơn Nam, tỉnh Hưng Yên) về tội Cưỡng đoạt tài sản.

Bộ GD&ĐT ban hành Thông tư khen thưởng và kỷ luật học sinh
Giáo dục - 1 giờ trướcBộ GD&ĐT vừa ban hành Thông tư 19/2025/TT-BGDĐT quy định về khen thưởng và kỷ luật học sinh.

Xe tải vỡ nát, 3 người bị thương sau tai nạn ở Huế
Thời sự - 2 giờ trướcGĐXH - Chiếc xe tải khi đang lưu thông bất ngờ va vào taluy dương, gây tai nạn khiến 3 người ở Huế bị thương phải đi cấp cứu.

Bắt giữ kẻ phóng hỏa đốt nhà người khác vì mâu thuẫn
Pháp luật - 2 giờ trướcBực tức vì mâu thuẫn cá nhân, một đối tượng đã mua 10 lít xăng phóng hỏa đốt nhà người khác nhằm trả thù. Công an tỉnh Cao Bằng đã nhanh chóng khống chế vụ cháy, bắt giữ đối tượng và đang tiếp tục điều tra, xử lý theo quy định của pháp luật.

Cảnh khác lạ dưới gầm cầu Vĩnh Tuy sau khi các điểm trông giữ xe chính thức bị 'xóa sổ'
Thời sự - 3 giờ trướcGĐXH - Sau khi bãi xe dưới gầm cầu Chương Dương và Ngã Tư Vọng bị thu hồi giấy phép, các điểm trông giữ phương tiện tại khu vực gầm cầu Vĩnh Tuy mới đây cũng đã chính thức được TP Hà Nội giải tỏa, trả lại hiện trạng ban đầu nhằm bảo đảm an toàn kết cấu hạ tầng.

Con giáp nam vừa tài giỏi vừa dịu dàng
Đời sống - 3 giờ trướcGĐXH - Trong 12 con giáp, có những người đàn ông không chỉ thành công trong sự nghiệp mà còn là mẫu hình người chồng lý tưởng.

Gần 500 người dân sống ‘thấp thỏm’ cạnh suối bị sạt lở
Đời sống - 4 giờ trướcSự cố sạt lở bờ tả suối Khe Chậm đoạn qua thôn Tân Giao, xã Thăng Bình (Thanh Hóa) có nguy cơ gây mất an toàn về tính mạng và tài sản tại khu dân cư thôn Tân Giao với 120 hộ, 480 khẩu đang sinh sống sát tuyến đường bê tông.

Ứng viên phó giáo sư duy nhất ngành Văn học năm 2025 là ai?
Giáo dục - 4 giờ trướcỨng viên phó giáo sư duy nhất của ngành Văn học năm nay là TS Lê Thị Thanh Tâm, sinh năm 1975, Trưởng Khoa Việt Nam học và Tiếng Việt, Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội.

Mỹ phẩm tên nước ngoài lẫn trong rác thải tại dự án đường dang dở ở Hà Nội
Đời sống - 6 giờ trướcGĐXH - Hàng loạt hộp mỹ phẩm mang tên nước ngoài, không rõ nguồn gốc xuất xứ, vẫn còn nguyên hộp vận chuyển hoặc bị bóc vỏ, nằm ngổn ngang tại một bãi rác tự phát trên tuyến đường dang dở ở phường Từ Liêm, Hà Nội. Thực trạng này tiềm ẩn nguy cơ ô nhiễm môi trường, đồng thời đặt ra nghi vấn về hành trình của những lô hàng "bí ẩn" này.

Danh tính các nạn nhân bị thương vụ xe tải đâm vào chợ chuối khiến nhiều người thương vong ở Quảng Trị
Thời sự - 6 giờ trướcGĐXH - Danh tính các nạn nhân bị thương trong vụ xe tải đâm vào chợ chuối khiến nhiều người thương vong ở Quảng Trị đã được xác định. Các nạn nhân đang được cấp cứu, điều trị tại bệnh viện.

72 giờ truy bắt hai 'siêu trộm'
Pháp luậtGĐXH - Sau 72 giờ điều tra, Công an tỉnh Hà Tĩnh đã bắt giữ hai đối tượng có nhiều tiền án, tiền sự liên quan đến vụ trộm tài sản trị giá hơn 430 triệu đồng.