Giải mã bí ẩn người và ngựa trong lăng mộ Tần Thủy Hoàng

Bên trong Lăng mộ Tần Thủy Hoàng. Ảnh: T.G

Phát hiện gây sửng sốt thế giới hiện đại

Trong lăng mộ nói trên khi khui ra đã xuất hiện hàng ngàn binh mã gồm các tượng lính và tượng ngựa được nung bằng gốm sứ để tùy táng. Sự kiện phát hiện một kỳ quan của nền văn minh thời cổ đại ở Trung Quốc đã làm cho thế giới sửng sốt.

Sau sự kiện này, Trung Quốc đã cho thành lập Viện bảo tàng văn hóa binh mã rỗng, thu hút hàng triệu du khách khắp nơi trên thề giới tham quan, nghiên cứu. Các di tích binh mã rỗng cũng đã từng được đem trưng bày ở nhiều quốc gia trên thế giới và tạo tiếng vang mạnh mẽ trong dư luận, đặc biệt là giới khảo cổ học. Từ tháng 12/1987, Tổ chức khoa học Giáo dục và Văn hóa Liên Hợp Quốc đã quyết định đưa binh mã rỗng vào danh sách di sản của nhân loại. Tượng binh mã rỗng trở thành một phần của kho báu văn hóa thế giới.

Theo ghi chép của sử sách Trung Hoa, lăng mộ Tần Thủy Hoàng có chiều cao khoảng 115 mét, chu vi rộng hơn 2.076 mét. Tuy nhiên do sự tàn phá khắc nghiệt của thiên nhiên, sự băng hoại của thời gian cũng như lịch sử phát triển cộng với sự đào bới truy tìm cổ vật của con người trong suốt 2.000 năm qua nên hiện quả đồi này đã nhỏ đi rất nhiều. Hiện lăng mộ vua Tần chỉ còn cao hơn 70 mét, chu vi khoảng 1.400 mét, nhỏ bằng 2/3 so với những gì sử sách ghi nhận.

Cũng qua khảo cổ và thăm dò ở xung quanh lăng mộ vua Tần, các nhà khoa học đã phát hiện ngôi mộ cổ này được xây dựng hai lớp tường gồm tường trong và tường ngoài. Bức tường phía trong dài khoảng 4.000 mét (4km), bức tường ngoài có độ dài đến 6 km. Trên thực tế, cấu trúc của lăng Tần Thủy Hoàng là sự mô phỏng lại đô thành Hàm Dương thời đó. Qua quá trình điều tra và khai quật trong mấy chục năm qua, các nhà khảo cổ Trung Quốc đã phát hiện rất nhiều di tích kiến trúc và vật cổ quý hiếm được tùy táng bên trong lăng mộ này.

Ngoài ngôi mộ khổng lồ trên mặt đất, cùng cụm kiến trúc bề thế sang trọng và nhiều hầm mộ tùy táng vàng bạc, châu báu, còn có một cung điện dưới lòng đất. Theo ghi chép, cung điện dưới lòng đất của lăng Tần Thủy Hoàng rất sâu, hầm mộ xây dựng dựa theo địa hình, địa lí núi đồi, có sông ngòi và hồ nước. Người xưa còn cho thêm thủy ngân để tạo nên dòng sông chảy xiết hơn và trông giống như dòng sông thật. Trong hầm mộ cũng có chứa các loại vũ khí, cung tên bắn tự động để đề phòng những kẻ trộm đào mộ. Cho đến nay, Trung Quốc vẫn chưa công bố kết quả khai quật hầm mộ lăng Tần Thủy Hoàng, vì vậy người ta không thể nhìn thấy những kiến trúc và cổ vật quý ở trong đó hình dung ra sao.

Bí ẩn tượng binh mã rỗng

Những khuôn mặt binh mã gốm không ai giống ai. Ảnh: T.L

Cách đây 10 năm, các nhà khoa học Trung Quốc đã thăm dò Lăng mộ vua Tần Thủy Hoàng bằng những phương pháp, kỷ thuật hiện đại. Qua tìm hiểu, nghiên cứu, các nhà khảo cổ xác định trong hầm mộ vua Tần xuất hiện những phản ứng khác thường đối với thủy ngân. Điều này có nghĩa là xuất hiện hàm lượng thủy ngân cao hơn so với các khu vực xung quanh mộ chính.

Rõ ràng đây từng là một vương quốc khổng lồ dưới lòng đất đã được con người xây dựng từ hàng ngàn năm trước. Tượng binh mã rỗng là đội Ngự Lâm Quân của vua Tần. Hầm mộ binh mã rỗng nầy nằm cách lăng mộ chính của vua Tần khoảng 1,5km về phía Đông. Các nhà khảo cổ đã phát hiện có 4 hầm mộ binh mã rỗng, trong đó có một hầm mộ đang xây dựng dỡ dang, không có tượng lính và tượng ngựa tùy táng. Trong 3 hầm mộ binh mã rỗng, hầm mộ đầu tiên có quy mô lớn nhất, dài 210 mét, rộng khoảng 60 mét, tổng diện tích khoảng 13.000m2. Trong 3 hầm mộ binh mã rỗng còn lại, người ta bố trí một hầm của hữu quân, với bộ binh là chính. Hầm mộ tiếp theo là của Tả quân, rất quy mô, gồm có Chiến xa, Kỵ binh và Bộ binh. Hầm mộ tiếp theo chưa xây dựng xong, có lẽ là phần được dành cho Trung quân theo dự định ban đầu của ông vua nổi tiếng mọi triều đại Trung Hoa này...

Các đội binh mã gốm được phát hiện bên trong Lăng mộ Tần Thủy Hoàng. Ảnh: T.L

Tượng binh mã rỗng không những có giá trị về mặt nghệ thuật, mà còn có thể giúp nhân loại giải đáp nhiều thắc mắc của các nhà nghệ thuật đương đại về vấn đề chiến tranh thời cổ đại ở Trung Quốc. Hầm mộ binh mã rỗng thời vua Tần Thủy Hoàng rất quy mô với 20.780 mét vuông. Đến nay ngành khảo cổ đã khai quật thêm được một số lớn di vật có giá trị. Xét về cách xếp các tượng lính và tượng ngựa đã khai quật cho thấy, cả 3 ngôi mộ cổ đã chôn hơn 130 chiến xa, 500 ngựa gốm, ngựa kéo xe, 116 chiếc yên ngựa của kỵ binh, gần 8.000 tượng lính kéo xe, tượng kỵ binh và bộ binh. Những tượng lính và tượng ngựa đứng xếp hàng rất trật tự là hình ảnh thu nhỏ, nói lên tiềm lực quân đội hùng hậu của đời Tần.

Tượng lính và tượng ngựa trong lăng mộ Tần Thủy Hoàng được chế tác rất giống với người thật và ngựa thật, trong đó tượng lính đều cao hơn 1,8 mét. Kết quả các đợt khai quật cho thấy, chủ yếu tượng được đúc kết hợp giữa mô hình thật với phương pháp đúc tượng truyền thống của người xưa. Theo các chuyên gia khảo cổ, các tượng nhân mã trong lăng mộ của vua Tấn được làm bằng đất sét lấy ở địa phương làm nguyên liệu. Bên trong các tượng đất đều rỗng. Quy trình đúc tượng là làm từng bộ phận riêng lẻ như đầu, mình, tay chân, sau đó ghép từng bộ phận lại với nhau, đợi đến gần khô cứng mới bắt đầu khắc, nặn các chi tiết còn lại như tai, mũi, mắt, miệng, tóc, trang phục... Sau khi tượng hoàn thành, phải đợi khô hoàn toàn mới cho vào lò nung. Công nghệ làm tượng ngựa cũng tương tự. Chính vì các tượng lính và tượng ngựa được làm thủ công từng cái một cho nên mỗi bức tượng binh mã trong lăng mộ vua Tần đều là một công trình nghệ thuật thật sự với những nét khác nhau, tạo nên sự tinh xảo, đặc sắc và rất độc đáo. Đặc biệt nét mặt của các tượng binh mã đều khác nhau như con người thật vậy.

Tượng mất màu vì cháy và ngập nước

Quả đồi nơi phát hiện Lăng mộ Tần Thủy Hoàng. Ảnh: T.L

Việc khai quật binh mã rỗng trong lăng mộ vua Tần Thủy Hoàng bắt đầu từ năm 1974 và những lần sau đó đã thực sự đánh thức nền văn minh thời cổ đại Trung Hoa. Hoạt động này cũng đã mở ra cánh cửa để các nhà nghiên cứu, khảo cổ và các nhà khoa học trên thế giới tìm hiểu kho tàng lịch sử bị vùi lấp trong hàng ngàn năm của Trung Hoa cổ đại.

Những biên đội tượng lính và tượng ngựa chiến khai quật được đều có màu tro, màu vốn có của gốm, thế nhưng theo các nhà khoa học, màu của các tượng lính và và tượng ngựa cách đây hơn 2.000 năm thực ra không phải màu tro. Vì toàn bộ binh mã rỗng của vua Tần đều được các nghệ nhân thời ấy tô màu. Nguyên nhân chuyển màu là do hầm mộ bị đốt cháy, bị chôn vùi dưới long đất và bị ngâm nước hơn 2.000 năm nên màu vốn có nguyên thủy của nó đã bị biến mất, chỉ còn sót lại một số vùng cục bộ trên thân tượng được giữ nguyên màu.

Binh mã rỗng không những là sự miêu tả sinh động về quân đội nhà Tần, thời ấy mà còn đạt đến đỉnh cao kỳ diệu trong lịch sử nghệ thuật chạm khắc và nặn tượng của các nghệ nhân thời xưa ở Trung Hoa. Tượng binh mã rỗng có số lượng lớn, hình tượng rất thật và sinh động, để lại ấn tượng sâu sắc cho mọi người sau khi được tham quan, chiêm ngưỡng. Có thể nói đây là cột mốc của nghệ thuật chạm trổ và nghệ thuật nặn tượng ở nước Trung Hoa từ xưa đến thời hiện đại ngày nay.

Rất nhiều những bí ẩn phía sau các huyền tích về nhà Tần cũng như kho tượng binh lớn nhất hành tinh này hiện vẫn chưa được công bố. Tuy nhiên, với những gì mà thế giới hiện đại được thấy cũng đã phác thảo phần nào kỹ nghệ cũng như đời sống con người trong đế chế thịnh đạt này của Trung Quốc cổ đại.

Tuân Sắc