Mối nguy viêm gan do thuốc và hóa chất

Hơn 1.000 loại thuốc và hoá chất đã được xác nhận có khả năng gây độc cho gan. Viêm gan do thuốc và hoá chất cũng đang gia tăng. Bên cạnh do tăng sử dụng thuốc, hoá chất; môi trường sống ngày càng ô nhiễm… thì việc dùng thuốc không đúng cách cũng góp phần làm cho các trường hợp viêm gan xảy ra nhiều, với mức độ nặng hơn.

Ảnh minh họa.

Ngoài ra, quan niệm của người dân về thuốc nam, thuốc bắc hoặc các thực phẩm chức năng cũng còn chưa đúng đắn. Người ta cứ nghĩ các thuốc đông y có nguồn gốc thảo dược, thiên nhiên là vô hại, chỉ có tác dụng trị bệnh và bồi bổ. Thật ra bất kỳ loại thuốc nào, dù đông dược hay tân dược cũng đều có tác dụng trị bệnh và tác dụng phụ. Nếu sử dụng không đúng chỉ định hoặc quá liều đều có thể gây độc hại. Thực tế đã có nhiều trường hợp ngộ độc thuốc nam gây viêm gan nặng và làm cho da xám đen.

Gan dễ quá tải, kiệt sức

Hầu hết các thuốc chúng ta sử dụng đều phải qua gan để chuyển hoá. Có những loại thuốc khi đến gan mới biến thành hoạt chất có tác dụng, nhờ vào hệ thống enzyme cytochrome ở gan. Do vậy, khi dùng thuốc liều cao, lâu dài hoặc dùng nhiều loại thuốc cùng một lúc có thể ảnh hưởng đến hoạt động của các enzyme này, làm cho gan quá tải, kiệt sức. Thậm chí, có những chất sau khi chuyển hoá ở gan lại sinh ra một số độc chất khác tấn công và làm hư hại gan hoặc ngăn chặn sự bài tiết mật, gây ra vàng da. Ngoài ra, còn có một số thuốc và hoá chất gây viêm gan qua cơ chế dị ứng thuốc, do cơ thể người bệnh đặc biệt không hợp với thuốc. Có thể chia các thuốc, hoá chất gây độc cho gan thành hai nhóm:

Nhóm biết trước độc tính: chẳng hạn như một số thuốc giảm đau, hạ sốt thường dùng (acetaminophen), một số thuốc kháng viêm không steroid, một số thuốc trừ sâu, rượu bia, nấm độc… Các chất này hầu như khi sử dụng bất cứ lúc nào cũng đều có tác dụng độc với gan. Độc tính của chúng tuỳ liều lượng và thời gian sử dụng, nghĩa là khi dùng liều càng cao, kéo dài thì càng làm cho gan bị hư hại nặng.

Nhóm không biết trước độc tính: ví dụ như thuốc isoniazide (trị bệnh lao), sulfamide (kháng sinh), phenytoin (trị động kinh)… Độc tính trên gan có thể xảy ra ở người này nhưng lại không gặp ở người khác. Thường chỉ có một số ít bệnh nhân khi dùng các loại thuốc này bị viêm gan và bác sĩ khi kê đơn cũng không thể biết trước bệnh nhân nào sẽ bị phản ứng thuốc. Độc tính trên gan của thuốc không liên quan đến liều lượng, có khi chỉ dùng một liều hoặc một viên mà vẫn có thể bị viêm gan. Những trường hợp này được gọi là viêm gan đặc dị (đặc biệt dị ứng với thuốc, xảy ra chỉ ở bệnh nhân đó).

Người ta nhận thấy có một số yếu tố liên quan đến chuyển hoá thuốc ở gan, góp phần làm cho viêm gan do thuốc dễ xảy ra hơn như: tuổi tác (người lớn tuổi), chủng tộc, đang mang thai, sử dụng nhiều thuốc (gây tương tác thuốc), nghiện rượu, bệnh gan (xơ gan), suy thận, suy dinh dưỡng… Do vậy, ở những đối tượng này việc dùng thuốc phải hết sức thận trọng.