Từ tranh cãi “Độ ta không độ nàng”, nghĩ về bài học bản quyền âm nhạc

Những bản cover triệu view “Độ ta không độ nàng” bị gỡ bỏ vì bản quyền. Ảnh: TL

Chưa dứt tranh cãi bản quyền

Sau khi ra mắt và “gây sốt” tại Trung Quốc, ca khúc “Độ ta không độ nàng” lan truyền đến người yêu nhạc Việt Nam và được chú ý từ bản cover tiếng Việt của Anh Duy. Đến đầu tháng 6, ca khúc bắt đầu “làm mưa làm gió” thị trường âm nhạc Việt khi hàng loạt các bản cover không chuyên đua nhau ra đời như Thái Quỳnh, Hương Ly, Thiên An... Theo trào lưu, rất nhiều ca sĩ như Phương Thanh, Khánh Phương, Ưng Hoàng Phúc, Trấn Thành cũng đầu tư cover một cách chỉn chu ca khúc này. Thậm chí, thay vì sử dụng lời dịch ban đầu của Tuyên Chính, ca sĩ Phương Thanh được sư thầy Thích Đồng Hoàng chắp bút với tên mới “Tự thân nàng hãy cứu độ nàng” theo tinh thần Phật pháp.

Tuy nhiên, cuối tháng 6, một đơn vị cho biết đã nắm quyền sở hữu “Độ ta không độ nàng” ở Việt Nam; đồng thời yêu cầu tất cả cá nhân, pháp nhân, tổ chức muốn sử dụng, sao chép, phân phối bài hát này phải trả phí tác quyền là 5 triệu đồng và 33% doanh thu thu được từ sản phẩm hoặc phải gỡ bỏ ca khúc. Nhiều ca sĩ đã có những phản ứng khác nhau trước hành động của đơn vị nắm bản quyền. Khánh Phương thấy tiền bản quyền xứng đáng nên chấp nhận chi trả; sau khi hoàn tất, anh đã mở video trở lại và tiếp tục khai thác bình thường. Còn nhiều ca sĩ không chuyên đến chuyên nghiệp khác cho rằng mình chỉ “cover cho vui” hoặc thấy sản phẩm không tương xứng với phí bản quyền nên chấp nhận để video bị gỡ bỏ. Trong đó, có nhiều bản cover lượng view không kém ca sĩ chuyên nghiệp như: Anh Duy, Hương Ly, Thái Quỳnh… cũng hoàn toàn biến mất.

Riêng ca sĩ Phương Thanh bức xúc gọi đây là hành động trục lợi. “Nếu một bài hát chưa và không ai biết, công ty các bạn mua độc quyền và làm cho nó hot lên được, tôi mới nể trí tuệ, tư duy của các bạn. Còn chờ khi nó đang quá hot nhờ vào rất nhiều nghệ sĩ và ca sĩ trẻ cùng hát thì việc các bạn mua độc quyền rồi kinh doanh chỉ là những kẻ nhanh tay biết trục lợi mà thôi”, giọng ca 46 tuổi nói. Cô cũng nhấn mạnh bản thu của mình chỉ nhằm mục đích truyền bá Phật pháp, không kinh doanh nên không sai luật.

Bàn về vấn đề này, nhiều ý kiến cho rằng bản cover thì không nên tính đến chuyện bản quyền và bày tỏ sự đồng cảm với phản ứng của Phương Thanh. Tuy nhiên, bên cạnh đó cũng không ít khán giả phản đối. “Chị Thanh cứ nêu quan điểm rằng mục đích chị cover để truyền bá phật pháp, không kinh doanh sinh lợi nhuận trên bài hát thì không có gì sai. Nhưng chị quên rằng bài hát làm nên tên tuổi ca sĩ, ca sĩ hát hay nhưng không có bài hát để thể hiện thì cũng đâu ai nhớ tới. Chính chị đang sử dụng bài hát để khuếch trương danh tiếng của mình. Nếu chị tôn trọng bản quyền thì hãy xin phép tác giả ngay từ đầu, thì bây giờ chị mới đúng khi chỉ trích đơn vị mua tác quyền bài hát”, một khán giả bình luận.

Tôn trọng phí bản quyền và từ bỏ thói quen “xài chùa” nghệ thuật

Theo ca sĩ, nhạc sĩ Sỹ Luân, cover không xin phép có nhiều hướng đánh giá và phụ thuộc mục đích sử dụng. Trường hợp bản thu sử dụng để kinh doanh nhạc chuông, nhạc chờ, quảng cáo... mà không xin phép tác giả thì đó được coi là hành động “xài chùa” và hoàn toàn không đúng. Nhưng ngược lại nếu mục đích là phục vụ cộng đồng, công chúng không lợi nhuận thì điều đó cần được hoan nghênh và chính bản thân nhạc sĩ cũng hạnh phúc, hãnh diện vì tác phẩm được quan tâm, lan tỏa.

“Ví dụ ca khúc “Mắt nai cha cha cha” của tôi được rất nhiều nơi sử dụng nhưng tôi thấy vui chứ không cảm thấy khó chịu, trừ khi họ sử dụng để quảng cáo mà không xin phép thì đó là vi phạm” Sỹ Luân đánh giá.

Đồng thời nam ca sĩ nhấn mạnh việc phản ứng của Phương Thanh là điều dễ hiểu. “Nếu đơn vị nắm bản quyền công bố thông tin từ đầu thì chắc chắn các ca sĩ sẽ tự tìm cách liên lạc trả phí chứ khi nó hot mới thông báo thu lợi nhuận thì sai. Ca khúc xuất phát từ Trung Quốc nên khó tìm người sở hữu chứ tôi nghĩ các ca sĩ nổi tiếng không bao giờ muốn “xài chùa” bất cứ sản phẩm trí tuệ nào. Vì họ hiểu ca sĩ thu nhập dễ còn nhạc sĩ thì mới đây mới có bản quyền và tất nhiên họ cũng muốn chia sẻ lợi nhuận để cảm ơn”, Sỹ Luân nhấn mạnh.

Trước ý kiến cho rằng việc ca khúc của Phương Thanh đã được sửa lời hoàn toàn nhưng vẫn bị “đánh đồng” với những bản cover “Độ ta không độ nàng” là chưa thỏa đáng, Khánh Phương - ca sĩ đã trả phí tác quyền phủ nhận: “Sửa lời thì tất cả bản thu ở Việt Nam đều sửa lời, cải biên từ ca khúc nhạc Hoa. Còn sửa lời theo góc độ tình yêu hay góc độ Phật pháp thì đơn vị bản quyền không quan tâm. Vấn đề là bạn đã sử dụng giai điệu của họ thì phải trả tiền. Nếu một số bạn trẻ không chuyên, cover cho vui thì không cần bàn cãi nhưng đã là nghệ sĩ chuyên nghiệp, thậm chí thu nhập cao từ đó thì nên nhìn nhận bản quyền nghiêm túc, công bằng”.

Sở dĩ hiện nay ở Việt Nam còn nhiều nghệ sĩ phản ứng gay gắt như vậy vì thói quen “sử dụng chùa” từ nhiều năm qua. Thiết nghĩ, một bài hát được sáng tác ra là một tác phẩm âm nhạc được pháp luật bảo hộ quyền tác giả là điều dễ hiểu, hợp tình hợp lý nhưng trên thực tế việc phát hiện chậm trễ và xử lý vi phạm không triệt để vẫn còn gây nhiều bức xúc, tranh cãi.

Bàn về vấn đề này, Sỹ Luân cho rằng, đây cũng chính là bài học cho các nghệ sĩ Việt thay đổi tư duy trong thời gian tới. Thực tế, quyền bản quyền ở Việt Nam mới được quan tâm vài năm gần đây nên nhiều nghệ sĩ đánh giá được tầm quan trọng mà bỏ quên điều đó. Tất cả các nước trên thế giới cũng như Việt Nam đều có Trung tâm Bảo vệ quyền tác giả âm nhạc. Nếu nghệ sĩ, đơn vị nào đó muốn mua bản quyền một tác phẩm trên thế giới thì trung tâm này sẽ có chức năng, trách nhiệm liên hệ với cơ quan sở tại để ký bản quyền. Đây là hoạt động quốc tế mà nhiều quốc gia đã làm, trong trường hợp có rắc rối thì đơn vị có chức năng pháp lý ở Việt Nam sẽ là đơn vị chịu trách nhiệm đầu tiên. Vì thế, hãy đi theo hướng quốc tế hoá khi đã có hẳn một đơn vị có chức năng, cơ quan pháp luật bảo vệ bản quyền để đảm bảo sản phẩm nghệ thuật cũng như chất xám trở nên có giá trị hơn.

Tranh cãi bản quyền 'Độ ta không độ nàng', ca sĩ Khánh Phương nói gì về việc trả phí?

Ngọc Mai