Cha đẻ của những chiếc quạt khổng lồ
GiadinhNet - Chàng Sơn (thuộc huyện Thạch Thất, Hà Nội) vẫn được biết đến như một làng có truyền thống làm quạt lâu đời nhất Việt Nam.
Và khi nói đến Chàng Sơn, không thể không kể đến nghệ nhân Dương Văn Mơ, bởi ông là cha đẻ của những chiếc quạt khổng lồ...
 Chiếc quạt the in hình nhị long tranh cầu do Ban quản lý
đền Hai Bà Trưng đặt hàng |
Biết làm quạt từ thuở lên 8
Cứ ngỡ, người làm được những chiếc quạt khổng lồ ấy phải là một người có ngoại hình nghệ sĩ và có cả một cơ ngơi khang trang, điều vẫn thường thấy ở các nghệ nhân của nhiều môn nghệ thuật. Nhưng mọi suy nghĩ đã hoàn toàn thay đổi khi chúng tôi tìm đến nhà của nghệ nhân Dương Văn Mơ ở làng Chàng Sơn. Đập vào mắt đầu tiên là căn nhà ngói nhỏ bé, cũ kỹ, đã có dấu hiệu xuống cấp vì thời gian tồn tại quá lâu. Chào đón chúng tôi cũng là một người đàn ông gầy gò, ăn vận xềnh xoàng, gương mặt mang nhiều nét khắc khổ.
Ông Mơ kể, không ai biết nghề làm quạt có ở làng ông từ bao giờ, chỉ biết đó là một nghề thủ công truyền thống nuôi sống người dân làng ông trong rất nhiều thế hệ. Cũng chính vì thế, các cô bé, cậu bé trong làng tự biết làm quạt từ rất sớm mà không cần cha anh nào chỉ dạy. Họ chỉ cần chịu khó quan sát những người trong gia đình thao tác là làm theo được một cách dễ dàng, không mấy khó khăn.
Riêng gia đình ông tính đến đời con ông hiện tại là 4 đời làm quạt. Bản thân ông biết làm quạt từ lúc lên 8 tuổi. Trải qua nhiều thăng trầm, nhất là khi điện lưới phủ rộng khắp các làng quê, ngõ phố thì nghề làm quạt ở Chàng Sơn bắt đầu có dấu hiệu rã dần. Nhiều gia đình đã chuyển sang làm mộc để duy trì cuộc sống và gia đình ông Mơ cũng không phải là một ngoại lệ.
Đau đáu trong mình nỗi lo sợ nghề truyền thống của tổ tông bị mai một rồi biến mất, năm 1986, ông Mơ thường dành thời gian rảnh rỗi đi sưu tầm một số quạt cổ về nghiên cứu để tìm cách phục hồi chúng. Không ngờ, chính sự tinh tế và nghệ thuật trong những chiếc quạt xưa đã giúp ông nảy sinh nhiều ý tưởng táo bạo về việc làm những chiếc quạt khổng lồ.
Cũng trong thời gian này, có người khách Việt kiều Pháp nhờ ông làm cho họ một chiếc quạt rộng 1,8 m để mang về Pháp trang trí. Ông nhận lời và bắt tay vào làm chiếc này quạt từ những chất liệu dân gian như: Mây, tre, giấy dó...
Sau khi xong phần thô, ông vẽ lên hai mặt quạt bức tranh non nước chùa Thầy khiến cho chiếc quạt trở nên có hồn và đầy tính nghệ thuật. Từ đó ông bắt đầu mày mò làm những chiếc quạt nghệ thuật với kích thước lớn để phục vụ nhu cầu của khách hàng phương xa.
 Giấy chứng nhận xác lập kỷ lục Guinness cho chiếc quạt giấy lớn nhất Việt Nam do nghệ nhân Dương Văn Mơ thực hiện. |
Đưa quạt làng Chàng đi khắp thế giới
Ông Mơ bắt đầu phương thức làm quạt mới bằng cách bỏ công rong ruổi đi rất nhiều nơi, nhất là những nơi có các danh lam thắng cảnh đẹp để vừa bán quạt, vừa chụp ảnh làm tư liệu cho các bức tranh trên những chiếc quạt ông làm.
Những chiếc quạt “cải tiến” đầu tiên ông làm ra là dạng quạt dùng để trang trí trên sân khấu và trong tư gia, những chiếc quạt này có đường kính tới 2 m, mỗi nan dài 80 cm. Trên tất cả các mặt giấy đều được ông vẽ những bức tranh sơn thủy là phong cảnh bình dị của các làng quê Việt Nam.
Những chiếc quạt này nhanh chóng trở thành một “hiện tượng” của làng và tiếng vang cũng từ đó lan truyền khắp nơi. “Có một thời ngày nào nhà tôi cũng có khách nước ngoài tìm đến đặt mua quạt. Nhiều nhất là khách du lịch đến từ các nước: Pháp, Nhật, Mỹ, Hàn...
Khi nhìn tôi kỹ càng nắn từng chiếc nan, vẽ tô từng khối màu lên chiếc quạt, nhiều du khách người Pháp và người Mỹ không khỏi ngỡ ngàng. Họ bảo, họ không thể ngờ người như tôi lại có thể tạo tác những bức tranh rất đẹp trên chiếc quạt chỉ bằng những phương thức rất thủ công” – Ông Mơ chia sẻ.
Một chiếc quạt có đường kính 2 m mà ông làm thường phải mất ít nhất là 1 tuần mới xong phần thô. Riêng phần vẽ phải mất 3 ngày mới xong. “Tôi vốn là người kỹ tính nên khi làm quạt không thể vội vàng, qua loa được. Bây giờ khoa học tiên tiến, có một số loại máy móc hỗ trợ nhưng tôi vẫn duy trì cách làm quạt theo phương thức dân gian, làm bằng tay thì quạt mới đẹp”.
Với ông Mơ, để có được một chiếc quạt bền và đẹp, người làm phải có những bí quyết riêng. Tuy nhiên, khi kể cho chúng tôi nghe, ông Mơ không hề ngại ngần tiết lộ những bí quyết mà ông đã đúc rút được trong rất nhiều năm làm nghề của mình.
Một chiếc quạt, muốn có độ bền cao thì phải biết cách chọn và xử lý tre. Tre ông dùng làm quạt thường tránh loại tre bị gãy ngọn hoặc loại tre chẻ ra mà có mùi hăng vì loại tre đó thường rất hay bị mọt. Còn tre bình thường khi mua về phải cưa thành từng khúc, cho vào tải và ngâm dưới ao cho đến khi những màng mỏng, trắng trong ruột tre không còn dính vào thành thì mới đạt yêu cầu. Các nan tre phải được phơi thật khô và được bào nhẵn cho đến khi thoa tay khắp lượt lên thanh nan là bóng loáng.
Riêng loại giấy để dán ông cũng dùng loại giấy Bãi Bằng, giấy bìa cứng của Liên Xô chứ không dùng giấy tái sinh Bắc Ninh như một số hộ khác. Hoặc nếu có dùng giấy dó thì nhất định phải chọn đúng loại giấy dó của làng Bưởi và the được làm từ lụa, thứ lụa chính gốc Hà Đông.
 Toàn cảnh chiếc quạt giấy khổng lồ trong lễ hội Phố Hoa Tết Kỷ Sửu 2009 |
Bàn tay vàng lập kỷ lục Guinness
Kể về chiếc quạt khổng lồ đã được ghi vào kỷ lục Guinness Việt Nam, ông Mơ kể: Thời điểm ông nhận lời của bà Giám đốc Trung tâm Triển lãm văn hóa Vân Hồ làm chiếc quạt đó cho lễ hội Phố Hoa Tết Kỷ Sửu 2009 ông rất lo lắng vì chưa bao giờ ông làm chiếc quạt nào to như thế cả. Chính vì vậy khi đưa ra ý tưởng ông phải bàn bạc rất kỹ càng với đối tác.
|
Điều băn khoăn lớn nhất của nghệ nhân Dương Văn Mơ hiện nay là làm sao truyền được nghề cho con, cháu trong làng. Cả làng Giáo, cả xã Chàng Sơn bao năm qua hiện vẫn chỉ có duy nhất một mình ông duy trì nghề làm quạt nghệ thuật, ngay cả các con ông là niềm hy vọng lớn nhất thì vẫn chưa ai thấm được cái hồn, cái cốt mà ông muốn truyền. |
Chiếc quạt đó lúc đầu ông dự tính làm 22 nan nhưng do điều kiện vận chuyển và trình diễn khó khăn nên ông phải rút lại còn 11 nan. Mỗi nan cao 5,5 m, nặng 20 kg, toàn quạt có đường kính 9 m (chiếc quạt nan lớn nhất của Trung Quốc cũng chỉ có đường kính 7 m – PV).
Tất cả các nan trong chiếc quạt này đều được làm bằng gỗ chò của một cây duy nhất. Chiếc quạt được hoàn thành sau một tháng làm cật lực của ông Mơ với hai nghệ nhân khác trong làng. Riêng phần vẽ đã phải huy động tới hai người, làm ròng rã trong 8 ngày liền mới xong.
“Thời kỳ làm chiếc quạt này tôi lo lắng vô cùng vì quy mô của nó quá lớn và đòi hỏi kỹ thuật rất cao. Thêm vào đó là làm vào mùa mưa nên luôn sợ mưa bất thường, không thu dọn kịp thì sẽ “xôi hỏng bỏng không” bởi vậy lúc nào tôi cũng thường trực ba bốn người để có mưa là vội vàng khiêng ngay vào nhà”.
Tiếp sau chiếc quạt khổng lồ trên, ông Mơ tiếp tục làm hai chiếc quạt có đường kính 7 m nữa cho Festival Huế 2009, trưng bày trên sông Hương theo đơn đặt hàng của ban tổ chức lễ hội này. Và gần đây nhất ông Mơ vừa hoàn thành xong 20.000 chiếc rộng 25 cm, dạng quạt chèo theo đơn đặt hàng của một tiến sĩ nghệ thuật người Việt sống tại Pháp. Hiện tại, ông đang nỗ lực để hoàn thành một chiếc quạt rộng 6 m theo sự phân công của Hội làng nghề TP Hà Nội để chuẩn bị chào mừng đại lễ 1000 năm Thăng Long – Hà Nội.
Hà Tùng Long
Ý kiến của bạn
Tuổi xế chiều của nữ NSND ly hôn chồng sau 32 năm gắn bó: Vẫn có người theo đuổi, sống vui vẻ, yêu đời
Giải trí - 7 giờ trướcSau những sóng gió đã qua, NSND Ngọc Huyền đang có cuộc sống bình yên, vui vẻ bên mẹ già và con cháu. U65 vẫn có người để ý...
Cuộc sống hôn nhân ít biết của diễn viên Hương Tươi trong 'Trạm cứu hộ trái tim' và lần hiếm hoi chia sẻ về chồng kém 9 tuổi
Giải trí - 9 giờ trướcGĐXH - Diễn viên Thu Hương (Hương Tươi) mới trở lại đóng phim truyền hình với vai diễn trong "Trạm cứu hộ trái tim". Cô ít xuất hiện trên truyền hình vì bận vun vén gia đình, chăm sóc hai con đang tuổi đi học.
Sao nam xứ Hàn bỏ nghề vì bị đồng nghiệp tẩy chay, đổi đời thành đại gia nhờ sang Việt Nam lập nghiệp
Giải trí - 9 giờ trướcTrước khi trở thành một doanh nhân tại Việt Nam, nam diễn viên này cũng ít nhiều có thành tựu ở quê nhà.
2 nữ NSND lỡ dở 1 lần đò vẫn được chồng kém 6-7 tuổi yêu say đắm, cưng chiều suốt vài thập kỷ
Giải trí - 11 giờ trướcTừng lận đận trong chuyện tình cảm, nhưng cuối cùng NSND Thanh Ngoan và NSND Thanh Hoa đều tìm được bến đỗ hạnh phúc của đời mình.
Bất ngờ nam diễn viên 'Về nhà đi con' làm giám khảo Miss Grand Vietnam
Giải trí - 12 giờ trướcGĐXH - Diễn viên Quốc Trường và người mẫu Minh Tú là 2 thành viên giám khảo tiếp theo của Miss Grand Vietnam - Hoa hậu Hòa bình Việt Nam 2024.
Sao Việt nghỉ lễ 5 ngày: Đàm Thu Trang, Phương Oanh khoe địa điểm nghỉ dưỡng 'không ai ngờ'
Giải trí - 13 giờ trướcGĐXH - Đón kỳ nghỉ 30/4-1/5 dài 5 ngày, Hà Kiều Anh, Phạm Quỳnh Anh vui vầy bên gia đình; Phương Oanh, Đàm Thu Trang tiết lộ địa điểm nghỉ lễ đặc biệt.
Nam diễn viên Việt bị trầm cảm ở Mỹ: Ngồi ở quán cà phê, tôi bật khóc, bao nhiêu người Mỹ hốt hoảng nhìn
Giải trí - 14 giờ trước"Tôi đang muốn về Việt Nam làm việc" – Trương Minh Cường chia sẻ.
Harry Lu có cuộc sống thế nào giữa lúc Midu sắp về làm dâu hào môn?
Giải trí - 18 giờ trướcHarry Lu hiện hoạt động song song ở Việt Nam và nước ngoài, anh thường xuyên chia sẻ cuộc sống với người hâm mộ.
Tuổi xế chiều của nam ca sĩ nhạc đỏ nổi tiếng gốc Thái Bình: Sống độc thân giản dị dù có tiền
Giải trí - 19 giờ trướcGĐXH - Việt Hoàn là một trong những ca sĩ nhạc đỏ lừng danh đất Bắc, anh đắt show kiếm được nhiều tiền nhưng lại sống giản dị ở tuổi xế chiều.
Trang Trần: "Tôi sang Mỹ nhiều người bảo không có tiền, chỉ ăn cá khô nên mới gầy"
Giải trí - 22 giờ trước"Để kiếm được tiền không phải dễ, không phải tự nhiên mà kiếm được tiền đâu" – Trang Trần chia sẻ.
Sao Việt nghỉ lễ 5 ngày: Đàm Thu Trang, Phương Oanh khoe địa điểm nghỉ dưỡng 'không ai ngờ'
Giải tríGĐXH - Đón kỳ nghỉ 30/4-1/5 dài 5 ngày, Hà Kiều Anh, Phạm Quỳnh Anh vui vầy bên gia đình; Phương Oanh, Đàm Thu Trang tiết lộ địa điểm nghỉ lễ đặc biệt.
