Cho tương lai phát triển bền vững

Mỗi năm thế giới chỉ tăng hơn 2 triệu thanh niên

Trong số hơn 1,8 tỷ thanh niên có tới 88% thanh niên tập trung tại các nước đang phát triển. Nếu phân theo các châu lục, châu Á vẫn đứng đầu thế giới về số lượng thanh niên với hơn 1,1 tỷ, chiếm gần 61%. Điều này cũng dễ hiểu bởi 2 cường quốc dân số là Trung Quốc và Ấn Độ đều thuộc về châu Á. Tiếp theo châu Á là lục địa đen Phi châu với 344 triệu, châu Mỹ với 338 triệu. Vị trí thấp nhất thuộc về châu Đại dương với chưa đầy 9 triệu thanh niên.

Biểu 1: Số lượng, tỷ trọng thanh niên các châu lục, 2013-2050

Nguồn: PRB, The World’s Youth 2013 Data Sheet

Mặc dù số lượng thanh niên các châu lục có sự tăng giảm khác nhau nhưng đều có điểm chung là tỷ trọng thanh niên trong tổng dân số các châu lục và trên toàn thế giới đều giảm. Ngoài nguyên nhân bởi mức sinh nói trên, tỷ trọng này còn bị tác động bởi nhóm dân số cao tuổi (60 ) đang ngày càng tăng lên nhanh chóng cả về số lượng và tỷ trọng trong dân số. Các nhà nhân khẩu học thế giới đã gọi thế kỷ này là thế kỷ của già hóa dân số thế giới.

Gánh nặng tảo hôn, kết hôn sớm và sinh con sớm

Chiếm 25% dân số thế giới và đang ở ngưỡng cửa cuộc đời, thanh niên thế giới đang đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức như tảo hôn, mang thai và sinh đẻ, nuôi con ở tuổi vị thành niên, HIV/AIDS, giáo dục đào tạo, việc làm, ám ảnh bởi bạo lực, xâm hại tình dục…

Một đám cưới trẻ em mà cô dâu 12 tuổi, chú rể 14 tuổi tại Ấn Độ năm 2011. Ảnh AP. Nguồn VOAnews.

Tỷ lệ nữ thanh niên kết hôn ở tuổi 18 còn cao hơn nữa và thường ở mức 30-40% tại các châu lục, trừ những châu lục và khu vực phát triển trên thế giới. Gần một nửa phụ nữ trong độ tuổi 20-24 ở khu vực Trung Đông và Tây Phi kết hôn ở tuổi 18 như Yemen, Sudan, Somali, South Sudan...

Luật pháp hầu hết các quốc gia cho phép phụ nữ từ đủ 18 tuổi được kết hôn nhưng việc kết hôn sớm và sinh con sớm sẽ ảnh hưởng lớn tới sức khỏe bà mẹ, trẻ em và hạn chế các cơ hội tiếp cận về giáo dục, việc làm của chính họ. Trên thế giới cứ 1 ngàn phụ nữ độ tuổi 15-19 thì có 52 bà mẹ sinh con. Tại một số quốc gia, con số này lên đến từ 100-200 bà mẹ vị thành niên như Niger, Mali, Liberia, Madagascar, Tanzania, Uganda… Theo Tổ chức Y tế thế giới, 95% các bà mẹ 15-19 tuổi sinh con là ở các nước đang phát triển.

Bản đồ Thế giới về tỷ suất sinh của VTN/TN (15-19 tuổi), 2005-2010

Nguồn: UN, Adolescent Fertility since the ICPD in Cairo

Số liệu của Đối tác Dân số và Phát triển (PPD) cho thấy, trong số 25 nước thành viên của PPD, tỷ lệ mang thai của vị thành niên (15-19 tuổi) cao nhất là tại Ai Cập (9,6%) thấp nhất là Tunisia (0,9%). Trong số các nước thành viên ở khu vực Châu Á Thái bình dương, cao nhất là Bangladesh (6,1%) và thấp nhất là Việt Nam (1,6%). Tại khu vực giữa Saharan Châu Phi, cao nhất là các nước Mali (5,4%), Uganda (5,7%), Zimbabwe (5,5%), thấp nhất là Nam Phi (2,3%). Tại khu vực châu Mỹ: Colombia (4,3%), Mexico (3,9%).

Điều tra Sức khỏe và Nhân khẩu của ICF Quốc tế cho thấy, tỷ lệ phụ nữ 15-19 tuổi mang thai và sinh con ở nông thôn cao gấp đôi thành thị. Tại Zimbabwe, Senegal và Colombia cứ 5 vị thành niên thì có hơn 1 em mang thai. Tỷ lệ vị thành niên ở những gia đình nghèo mang thai và sinh con nhiều hơn ở những gia đình khá giả. Tại Zimbabwe, Senegal, Colombia và Peru có hơn 1/4 nữ thanh niên 15-19 tuổi thuộc những gia đình nghèo mang thai và con số này luôn gấp từ 4-6 lần so với những em thuộc gia đình khá giả.

Vòng luẩn quẩn của đói nghèo thất học

Tỷ lệ đi học chung của thanh niên toàn thế giới ở bậc trung học cơ sở là 72,5%. Tại các nước phát triển, tỷ lệ này là 100% và tại các nước kém phát triển chỉ có 39,5%. Một số nước ở châu Phi, tỷ lệ này là rất thấp, có nước dưới 30% thậm chí tới 10%, tức có tới 70% đến 90% các em không được đến trường trung học cơ sở như: Burkina Faso, Coote d’Ivoire, Mauritania, Niger, Sierra Leone, Burundi, Mozambique, Somali, Uganda… Đó là ở bậc học cơ sở, còn trung học phổ thông và cao đẳng, đại học còn thấp hơn nữa. Tỷ lệ này được tính chung cho nam và nữ, nếu tách riêng, tỷ lệ nữ luôn thấp hơn nam giới.

Biểu 2: Tỷ lệ đi học chung cấp phổ thông cơ sở của một số nước trên thế giới, 2013

Nguồn: PRB, The World’s Youth 2013 Data Sheet

Có vô số các cuộc hôn nhân do sự ép buộc của cha mẹ và rất nhiều em còn chưa kịp kết thúc trung học phổ thông đã vội vã bước vào cuộc sống hôn nhân, sinh con và nuôi con đầy áp lực khi mà ở độ tuổi các em còn rất nhiều hạn chế trong nhận thức về cuộc sống gia đình, SKSS/SKTD và kỹ năng sống. Nhiều ông bố bà mẹ ngỡ là mang đến hạnh phúc cho con cái khi con yên bề gia thất sớm nhưng họ có đâu ngờ đó là sự ép buộc và vi phạm quyền con người. Các nghiên cứu cũng chỉ ra rằng, tỷ lệ, mức độ bạo lực giới ở những gia đình kết hôn sớm thường cao hơn so với những gia đình cùng lứa tuổi nhưng kết hôn muộn hơn.

Các báo cáo gần đây đã ghi nhận những vụ việc lạm dụng, xâm hại tình dục vị thành niên liên tiếp xảy ra ở một số quốc gia Nam Á, Tây Phi và đặc biệt là tại đất nước hơn 1,2 tỷ người - Ấn Độ. “60% các vụ cưỡng hiếp tại Ấn Độ xảy ra khi nạn nhân ra ngoài cánh đồng vì nhà họ không có nhà vệ sinh”-Ashish Gupta, Văn phòng Cảnh sát Ấn Độ nói. Những thiếu thốn về điều kiện vệ sinh đã đẩy cuộc sống của các nữ thanh niên bên miệng hố quấy rối, xâm hại tình dục. Theo số liệu được báo cáo chính thức, mỗi ngày có 10 vụ hiếp dâm tại Uttar Pradesh và mỗi năm có 25 ngàn vụ hiếp dâm tại Ấn Độ.

Báo cáo thống kê của PRB ghi nhận có 15% vị thành niên ở độ tuổi 13-15 sử dụng thuốc lá (nam: 19%, nữ 11%). Trong cuộc chiến toàn cầu với đại dịch HIV/AIDS, năm 2011, có 0,4% thanh niên độ tuổi 15-24 bị lây nhiễm HIV/AIDS. Tuy nhiên, tại một số quốc gia, tỷ lệ này là rất cao đặc biệt với nữ như Lesotho, South Africa, Swaziland và Mozambique từ 8,2-15,4%. Báo cáo của Cơ quan AIDS Liên hợp quốc mới đây cho thấy, hiện trung bình có 3,3 triệu trẻ em (dưới 15 tuổi) bị HIV, mỗi ngày có 700 em bị lây nhiễm HIV và cũng có 600 em bị chết vì các bệnh có liên quan đến AIDS. Trong số các bà mẹ mang thai bị HIV và mang thai, chỉ có 62% bà mẹ được theo dõi, điều trị dự phòng lây truyền mẹ sang con. Như vậy, có ít nhất 40% đứa trẻ sinh ra có nguy cơ rất cao bị nhiễm HIV.

Cho những nẻo đường tươi sáng

Quỹ Dân số Liên hợp quốc năm nay đã đưa ra chủ đề “Đầu tư cho thanh niên” nhằm gửi đi một thông điệp mạnh mẽ tới các chính phủ, các tổ chức, các cộng đồng, gia đình hãy quan tâm và đầu tư cho thế hệ thanh niên, mang đến các cơ hội cho thanh niên được học tập, vui chơi, sinh hoạt phù hợp, được chăm lo sức khỏe, rèn luyện kỹ năng sống và được đảm bảo thực hiện các quyền của mình. Với sự năng động và khả năng sáng tạo, thanh niên có thể đối đầu với những thách thức bằng những hướng đi mới. Nếu được đầu tư đúng đắn, giới trẻ ngày nay sẽ có thể phát huy hết tiềm năng của mình, với tư cách là những công dân toàn cầu, những nhà lãnh đạo và những người mang lại sự thay đổi lớn lao cho toàn thế giới.

Trong thông điệp toàn cầu nhân Ngày Dân số Thế giới năm nay, Tổng thư ký LHQ ông Ban Ki-moon nói: “Tôi đặc biệt quan tâm đến các nữ VTN/TN, những người mà có thể phải đối mặt với sự kỳ thị, bạo lực tình dục, kết hôn sớm và thai ngoài ý muốn. Ngay cả trong số những người trẻ đủ may mắn đã có được bằng đại học, vẫn có nhiều người trong số họ không có việc làm, lương thấp hoặc bế tắc trong công việc”.

Tài liệu tham khảo

1.      Population Reference Bureau, “The World’s Youth 2013 data sheet”

2.      ICF International, Demographic and Health Survey

3.      UNAIDS, Children and HIV Factsheet, May 2014

4.      UN, Department of Economic and Social Affairs, “ Adolescent Fertility since the International Conference on Population and Development in Cairo”, 2013

5.      Population Reference Bureau, “2013 World Population Data sheet”

6.      Farzaneh Roudi-Fahimi and Shaimaa Ibrahim, “Ending Child Marriage in the Arab Region”

7.      Carl Haub, “Trends in Adolescent Fertility and Mixed Picture”

8.      For News, “2 more women found hanging from trees in India, report says’, June 12, 2014

9.      Partners in Population and Development,“Adolescent Pregnancy: Status, Socio-Economic Cost, Policy and Program options for 25 member countries of PPD”, July, 2013

10.  UNFPA, “Message for World Population Day by Dr. Babatunde Osotimehin, United Nations Under-Secretary-General and UNFPA Executive Director”, July 9^th, 2014

11.  UN, Secretary-General’s Message for World Population Day July 11, 2014

ThS. Lương Quang Đảng