Nhà phê bình văn học Nguyễn Hoà: "Phan Huyền Thư đạo văn tới... 2 lần"

Vụ việc bị phát giác và công bố trên một website của người Việt ở hải ngoại và nhà thơ Phan Huyền Thư đã có lời xin lỗi gửi đến các tác giả Đặng Tiến, Bùi Bảo Trúc. Tuy nhiên, sau đó, trả lời phỏng vấn trên một tờ báo trong nước, nhà thơ lại khẳng định mình không hề “đạo văn” mà đó chỉ là công việc “sưu tầm”.

Khi được hỏi về vấn đề này, nhà phê bình văn học Nguyễn Hòa, một người quan sát khá kỹ đời sống văn chương - văn học nước nhà và luôn luôn đề cao sự trung thực của người cầm bút, khẳng định: “Đây thật sự là một điều rất đáng xấu hổ”.

- Hiện giờ nhiều độc giả vẫn rất mơ hồ về chuyện “đạo văn” của nhà thơ Phan Huyền Thư khi viết về Thanh Tâm Tuyền. Theo nhận định của anh thì vụ việc thực hư ra sao?

- Tôi đang đi công tác thì được một người bạn gọi điện kể cho nghe sự kiện này. Lúc đầu tôi không tin, vì nghĩ chẳng lẽ người ta lại ngang nhiên mang một sản phẩm “đạo văn” ra trưng bày giữa Văn Miếu - nơi vẫn được coi là ngôi đền thiêng của văn hóa và văn chương nước nhà, mà không thấy e ngại hay sao.

Nhưng khi đọc bài "Vài suy nghĩ về “cây thơ” Thanh Tâm Tuyền" trên sân Văn Miếu của Hoàng Ngọc Tuấn và "Lời xin lỗi thống thiết của Phan Huyền Thư" cùng đăng tải trên một website của người Việt ở nước ngoài thì điều “chẳng lẽ’ mà tôi nghĩ tới, hóa ra lại là sự thật. Rồi tôi đọc tiếp bài "Lại xin lỗi nữa hay đã hết thuốc chữa?" của Trần Trọng Hoàng Bách, cũng trên website nói trên, phát hiện không chỉ trên poster về Thanh Tâm Tuyền mà trên cả poster về Ngô Kha do Phan Huyền Thư viết cũng là sản phẩm ăn cắp từ bài báo Ngô Kha - ngụ ngôn của một thế hệ của Hoàng Nguyên Vũ đã đăng trên báo Quân đôi nhân dân thì tôi… chán hẳn!

Sau khi đọc bài "Lại xin lỗi nữa hay đã hết thuốc chữa?", tôi làm ngay một đối chiếu để kiểm tra và phải thừa nhận rằng Trần Trọng Hoàng Bách đã phát hiện rất chính xác, và cho thấy Phan Huyền Thư không chỉ ăn cắp một lần mà ăn cắp tới… hai lần, như thế là quá nhiều với một người biết thế nào là "tư cách đạo đức của một nhà thơ"!

Thật ra, những gì Phan Huyền Thư "thuổng" từ bài báo Ngô Kha - ngụ ngôn của một thế hệ cũng chẳng có gì là mới mẻ, bạn thử gõ mục từ "Ngô Kha" trên google.com.vn sẽ thấy hàng chục bài báo đã viết những điều tương tự, cả mấy câu thơ của Ngô Kha, mấy đoạn trích lời của Hoàng Phủ Ngọc Tường, của Nguyễn Công Thắng và lời người cháu của nhà thơ Ngô Kha cũng đã được dẫn ra trong nhiều bài báo ra đời trước bài báo đó ít nhất cũng năm bảy tháng.    

- Điều đáng lưu ý là sự việc này lại xuất phát từ hai bài báo đăng trên một website ở nước ngoài, và “nghi án đạo văn” cũng bắt nguồn từ đó?

- Xin lỗi bạn, trong trường hợp này, sử dụng khái niệm “nghi án” là không thích hợp, bởi bản chất của sự kiện là “đạo văn” và nó có thật chứ không có bất kỳ một dấu vết nào để chúng ta còn có thể hồ nghi, lời xin lỗi mà Phan Huyền Thư công bố chính là minh chứng cho sự thật đó. Và tôi nghĩ, nơi trình bày các phát hiện về việc Phan Huyền Thư “đạo văn” không quan trọng bằng hai tấm poster đứng lù lù giữa sân Thái Miếu!

- Theo nhà thơ Phan Huyền Thư, cần phân biệt các khái niệm “sưu tầm” và “đạo văn”, chị cho rằng thực ra ở đây chị đơn thuần làm công tác sưu tầm và giới thiệu, vả lại diện tích của poster cũng không cho phép chị ghi rõ tên tác giả cũng như nguồn gốc tài liệu. Anh nghĩ sao về lời giải thích này?

- Nói như thế là xúc phạm những người làm khoa học và những ai luôn rất nghiêm túc trong khai thác tư liệu. Tôi không tin một người như Phan Huyền Thư lại không có khả năng phân biệt sự khác nhau giữa "sưu tầm" với "đạo văn". Sưu tầm mà không đưa phần trích dẫn vào ngoặc kép ("…"), không ghi chú tên tác giả, nguồn trích dẫn, mà ngang nhiên ký tên mình vào đó thì chính hiệu là "đạo văn". Vì thế tôi coi lời biện bạch của Phan Huyền Thư chỉ là ngụy biện.

Còn một điều làm tôi kinh ngạc nữa là khi đọc thấy Phan Huyền Thư viết: "Thưa nhà thơ Thanh Tâm Tuyền, nếu có thể, mong anh linh của ông hãy mỉm cười và gật đầu tha thứ cho kẻ hậu sinh của ông về những điều kẻ hậu sinh ấy rất khó có thể giải thích “tại sao” trong hoàn cảnh riêng của mình".

Nếu đặt mấy lời đó bên cạnh điều gần đây chị trả lời phỏng vấn trên một tờ báo một cách rất tự tin, đầy xác quyết: "Tôi muốn khán giả khi nghe, xem và phải tự hiểu, còn nếu không hiểu, phải tự hỏi xem tại sao mình không hiểu" thì có thể nhận biết Phan Huyền Thư ý thức rất rõ về việc làm của mình. Tôi nghĩ chẳng ai có thể xui khiến một người như Phan Huyền Thư làm điều gì đó khuất tất nếu chị ấy không muốn làm. Một cây bút lương thiện, biết mình biết người sẽ biết từ chối một công việc mà bản thân anh (chị) ta không làm được. Cho nên ăn cắp phải gọi là ăn cắp, vậy thôi, đừng che đậy nó bằng một thứ ngôn từ mập mờ rằng: "Hãy coi đó là sơ suất của tôi".  

Cũng trong bài trả lời phỏng vấn ta vừa nhắc đến, Phan Huyền Thư còn tự quảng bá về mình theo một phong thái rất tự tin: “Bóng bẩy và khó hiểu đó mới chính là tôi”. Nhà thơ làm cho tôi thắc mắc không hiểu cái vụ “đạo văn” này có tiêu biểu cho sự “bóng bẩy” và “khó hiểu” của chị không nhỉ?!

Tôi đã tìm hiểu kỹ nội tình của kế hoạch triển khai các "cây thơ" trong Ngày thơ Việt Nam tổ chức ở Văn Miếu vừa qua, tôi được biết đó là công việc do Ban Nhà văn Trẻ (Hội Nhà văn Việt Nam) độc lập tiến hành, không ai áp đặt hay yêu cầu họ phải làm thế này mà không được làm thế kia.

Song có nói cũng không hơn người khác, nên tôi xin dẫn lại ý kiến của một độc giả trên website đã nói ở trên: "Trong bài trả lời phỏng vấn này, Phan Huyền Thư nói: “Nhưng trong tài liệu sưu tầm của tôi gửi lên Hội Nhà văn tôi có ghi rõ nguồn gốc và tên của từng tác giả...  còn việc trình bày nó như thế nào là ngoài tầm kiểm soát của tôi”. Dối trá.

Ngay trước cả khi bài của Trần Trọng Hoàng Bách lên mạng, khi biết vụ đạo văn thứ hai bị lật mặt, nhà văn P.T.M.N, người đưa ra ý tưởng về poster, đã nói với chúng tôi (tôi và N.X) rằng, nội dung các poster là do chủ nhân tự soạn thảo và chịu trách nhiệm, ban tổ chức chỉ yêu cầu tự cắt bớt số chữ nếu vượt khuôn khổ. Nội dung poster của Phan Huyền Thư đưa ra cho ban tổ chức không hề có những gì mà cô ta gọi là “nguồn gốc và tên của từng tác giả”…".

- Nhà thơ Phan Huyền Thư nói: "Phần tiểu sử thì không còn cách nào khác là phải sưu tầm, tuyển chọn. Không riêng gì tôi mà những người khác cũng làm như vậy… Nếu tôi lấy thông tin của Đặng Tiến và Bùi Bảo Trúc rồi viết lại bằng văn của mình, viết như thể mình từng chứng kiến thì mới là đạo văn. Tôi thừa ngôn ngữ để làm điều đó, nhưng lương tâm và lòng tự trọng của tôi không cho phép tôi làm như vậy. Nhưng đây chỉ là công tác sưu tầm, sao gọi là" đạo văn" được…", anh đánh giá thế nào về lời biện bạch này?

- Tôi coi đây là một trong những điều hài hước nhất mà tôi đã đọc trên báo chí, và tôi còn lấy làm hài hước hơn khi nó được nói ra từ một nhà thơ - người ít nhiều cũng được coi là trí thức. Nếu điều Phan Huyền Thư nói là đúng đắn thì có lẽ đối với mỗi nhà văn, nhà thơ, thì chỉ cần viết một bản tiểu sử, rồi người đi sau cứ thế mà sưu tầm, tuyển chọn làm tài sản cá nhân. Vả lại, nếu lấy tiêu chí "mình từng chứng kiến" để viết tiểu sử một nhà văn, nhà thơ thì sẽ chẳng còn ai dám viết tiểu sử Nguyễn Trãi, Nguyễn Du, Nguyễn Khuyến… nữa, ngoài người sống cùng thời với họ.

Tôi nghĩ, nếu Phan Huyền Thư thật sự có "lương tâm và lòng tự trọng", chị chỉ cẩn làm một điều đơn giản là ghi chú dưới mấy đoạn "sưu tầm" kia rằng đó là do ai viết, viết bao giờ, viết ở đâu, chứ sao lại lờ tịt đi như thế. Còn nếu chị "thừa ngôn ngữ để làm điều đó" thì hãy dựa trên tài liệu của người khác, từ góc nhìn và suy nghĩ của chính mình mà viết một cách thật sự thuyết phục thì biết đâu giới nghiên cứu - phê bình lại chẳng phải thán phục chị. Dường như khi càng quanh co thì người ta càng lộ ra sự ngụy biện, và có khi một cái "cọc mục" người ta cũng ngỡ là "phao cứu sinh"!

“Xin lỗi cũng như không!”

- Phan Huyền Thư nói rằng thông tin về việc chị đạo văn đăng trên một “trang web không chính thống” nên “phát ngôn của họ không ảnh hưởng nhiều đến tôi”, nhưng rồi chính chị lại gửi lời xin lỗi tới trang web đó…

-  Cứ theo lời Phan Huyền Thư thì suy ra, lời xin lỗi của chị cũng… không chính thống, và ai đó đã nhận được lời xin lỗi từ chị có thể hiểu rằng Phan Huyền Thư… không xin lỗi. Hơn nữa, đó mới chỉ là xin lỗi việc chị "đạo văn" để viết trên poster về Thanh Tâm Tuyền, còn việc "đạo văn" để viết trên poster về Ngô Kha thì chị đã xin lỗi ai đâu? Tôi nghĩ, những nhà báo đã giới thiệu hai poster của chị, các bạn yêu thơ trong Ngày hội Thơ đã dừng chân đọc mấy chục dòng chữ do chị viết ra, rồi Ban Nhà văn Trẻ - một tập thể đã hì hụi gần nửa năm trời để làm ra mấy chục chiếc poster song lại bị chị lừa dối… - có khi lại đang chờ ở Phan Huyền Thư một lời xin lỗi chính thức và công khai. Với "lương tâm và lòng tự trọng", Phan Huyền Thư có đủ dũng cảm để làm điều đó hay không đây?

- Vấn nạn "đạo văn" gần đây càng trở nên phổ biến hơn, vậy theo anh, các nhà văn, nhà thơ nên có cách hành xử sao cho văn minh trước những phản hồi của độc giả và đồng nghiệp, cho dù họ có làm điều gì làm vẩn đục lương tâm của người cầm bút đi chăng nữa?

- Đây thật sự là một điều đáng xấu hổ! Nếu là người bị phát hiện "đạo văn" chắc chắn tôi sẽ không còn can đảm để trưng tên mình ra dưới các sản phẩm văn chương, không dám trả lời phỏng vấn để nói những lời "hoành tráng", đặc biệt là sẽ từ chối nếu được ai đó mời làm… MC. Còn nếu vì e ngại người đời quên phéng mất tên tuổi của mình thì xoàng ra tôi cũng phải cố gắng chờ một thời gian, vào lúc người ta không còn nhớ mình đã từng… là kẻ cắp! Thiết nghĩ, dám nhận chân mình là ai dường như là một thách thức không dễ vượt qua.

Câu hỏi của bạn lại làm tôi nhớ tới chuyện cách đây mấy năm Phan Huyền Thư đưa ra một tuyên ngôn hùng hồn rằng: “thơ là phải đạp đổ thần tượng, theo nghĩa của Phật dạy: Phùng Phật sát Phật (Gặp Phật giết Phật)”, đọc xong tuyên ngôn này tôi thấy "hơi bị… ghê răng" và tự hỏi: phải chăng xưa kia, Đức Thích ca lại dạy học trò khi gặp mình phải “thịt” mình? Tôi liền mở một cuộc sưu tầm thì té ra đó là câu nói của Thiền sư Lâm Tế thời Lý, nguyên văn là: "Phùng Phật sát Phật, phùng Tổ sát Tổ", câu nói này được coi là tiêu biểu cho tinh thần "phá chấp" của Thiền tông. Đem lời của một Thiền sư gán vào cho Phật tổ, kể cũng táo bạo đấy chứ!

Trong một bài trả lời phỏng vấn về "đạo văn" gần đây, tôi đề nghị "mỗi người cần tự trang bị cho mình một dây thần kinh xấu hổ" vì tôi nghĩ đó là điều cần thiết. Không biết xấu hổ, không chịu khó học hỏi và suy nghĩ một cách nghiêm túc, mà để cho thói háo danh và những ham muốn tầm thường chi phối thì rất dễ dàng trở thành đồ đệ của "Đạo chích", và như thế, chỉ tự làm hoen ố tên tuổi của mình mà thôi!

- Xin cảm ơn anh về những ý kiến thẳng thắn trên đây!

Theo VTCNews