Phiếm luận về giọng: hát to, hát nhỏ, hát hay

Mỹ Linh	Thanh Lam

Bởi vậy một loạt ca sĩ đàn chị, từ Cẩm Vân, Thanh Lam, Siu Black đến Ngọc Anh, Mỹ Lệ... đều hát thật to. Ngay cả đàn chị Thanh Lam mà còn chứng tỏ thế, huống hồ các ca sĩ trẻ vốn thần tuợng diva này như điếu đổ. Hát phòng thu không nói làm gì, hãy chú ý khi Thanh Lam lên sân khấu, mắt nhắm tịt, mặt nhăn nhó và... hét.

Dĩ nhiên là hát (hay hét) có kỹ thuật, có bài bản hẳn hoi. Nhưng cái gì nhiều thì sẽ quá, mà hễ quá lại đâm... chán và phản tác dụng. Thanh Lam đã mắc phải điểm yếu này từ lâu, trước kia có Quốc Trung nhắc nhở điều tiết, chứ hiện tại, không còn ai cầm cương, diva mặc sức chứng tỏ giọng hát đầy nội lực của mình.

Thanh Lam hát to đấy, nhưng nói "không ai bằng" thì chưa hẳn. Thực sự, người nghe có cảm tưởng Lam hát to thật khi nhìn cô gào thét mạnh mẽ, đến lúc cô hát chung với ca sĩ cùng đẳng cấp khác, Hồng Nhung, Mỹ Linh chẳng hạn, chưa chắc ai to hơn ai.

Nghe Lam song ca với Mỹ Hạnh - một giọng hát không cần gào thét và đặc biệt to và dày bẩm sinh - mới vỡ ra rằng, giọng Lam chẳng to gì lắm, chỉ được cái khỏe, dày, có thể gào hoài mãi không biết mệt, một phần nhờ giọng tốt bẩm sinh, một phần nhờ kỹ thuật "thượng thừa".

Và Đàm Vĩnh Hưng , khi đứng cùng sân khấu với Thanh Lam song ca "Chia tay hoàng hôn" và "Giọt nắng bên thềm" trong live show "Mr. Đàm" năm ngoái, càng phải nỗ lực hét, dù không dám (và không thể) hét to hơn đàn chị.

Mỹ Tâm cũng thuộc dạng ca sĩ... phô bày nội lực (cho ngang đẳng cấp diva) nên mỗi lần cô hát nghe mệt, vì cô chưa đạt tới cái kỹ thuật âm thanh nhạc thượng thừa như đàn chị  Thanh Lam, mà hát càng to càng dễ bị phô, suy ra Mỹ Tâm hát... rất phô. Ấy vậy mà cũng có những Mỹ Tâm, F2, F3 đầy cả ra, như Khánh Ngọc, Như Ý... Nếu có cuộc thi ca sĩ hát to, xem ra chẳng biết mèo nào cắn mỉu nào.

Hát to như Thanh Lam, Mỹ Tâm từ góc độ chuyên môn chưa chắc đã hay. Nhưng nhìn từ góc độ... không chuyên môn, hát to cũng không hẳn là hay. Chẳng thế mà cha ông ta có câu "Hát như bò rống". Tuy nhiên, như vậy không có nghĩa hát nhỏ sẽ... hay!

Lời thì thầm

Hát nhỏ thì chả mấy ai khoái, họa chăng là những người thích tự hát, hát thầm, hát tỏ tình. Còn trên sân khấu mà cứ thì thào thì thầm, chắc khán giả bỏ về hát. Xưa nay, Thanh Thảo, Ngô Thanh Vân hay Cẩm Ly thường bị cho là giọng mỏng, giọng yếu, giọng non. Hãy thử phân tích từng người xem sao.

Thanh Thảo	Ngô Thanh Vân

Không thể nói Thanh Thảo giọng mỏng hay non khi mà một thời cô từng hát... rock. Khuyết điểm của giọng Thảo chỉ là làn hơi ngắn và yếu so với những Thanh Lam, Hồng Nhung. Thảo từng hát sống ca khúc "Trăng sơn cước" (Văn Phụng) trong Duyên dáng Việt Nam 14 nghe dày và ấm, phải cái hơi vẫn... ngắn.  Dạo gần đây, Thảo lại thể hiện tâm lý những bản tình ca chậm buồn, nhược điểm yếu hơi càng lộ rõ.

Ngược lại, Ngô Thanh Vân hội đủ điều kiện để "đạt" được những "tiêu chí" trên: mỏng, non và yếu. Ngay cả khi cô hát trên sân khấu lớn - nghĩa là lip sync - những khiếm khuyết ấy vẫn hiện ra lồ lộ. Cũng nên nhẹ tay phê bình Ngô Thanh Vân, vì cô thừa nhận mình là mẫu hình ca sĩ thời trang, giải trí, không chú trọng lắm về ca hát mà thiên về ngoại hình, vũ đạo, nhảy múa vui mắt.

Cẩm Ly không hề hát yếu, thậm chí cô còn có thể "chơi" nguyên cả live show mười mấy bài (đã chứng tỏ bằng nhiều show "Vòng quanh Ký túc xá" hát cho sinh viên). Trời sinh ra cô chất giọng mà có hét hết hơi sức mà vẫn chỉ to ngang ấy, không hơn được. Nghĩa là chất giọng bình thường, âm sắc giọng khá hay nhưng thiếu "nội lực". Vậy nên cô đành phải hát nhỏ, hát êm dịu, nhẹ nhàng và như thế là lại hay với tai nghe một bộ phận khán giả không thuộc "gu" thích ca sĩ gào thét.

Trường hợp Trần Thu Hà gần với Cẩm Ly, nghĩa là không có giọng bẩm sinh, chỉ khác là cô rất nỗ lực luyện tập nên dần dần giọng được cải thiện, quãng rộng hơn, hơi dài hơn, hát to hơn, vang hơn, cộng với sự nhạy cản và tài năng, Hà đã biến giọng hát bình thường của mình thành một giọng hát đẹp và kỹ thuật.

Vậy hát nhỏ, hát to, hát thế nào mới là hay?

Câu trả lời là tùy thuộc vào ca khúc, cách xử lý, kỹ thuật thanh nhạc và cả địa điểm biểu diễn. Trước khi nói đến kỹ thuật hát, có lẽ nên bàn qua đến địa điểm hát. Biểu diễn ở nhà hát khác ở sân vận động khác, và ở phòng thu tất nhiên khác. Một không gian tĩnh như Nhà hát lớn chẳng hạn, thích hợp với một giọng hát tinh tế, hát to hát nhỏ không quan trọng, điều cần thiết là phải rõ ràng tròn trịa, biểu cảm.

Trần Thu Hà	Hồng Nhung

Ngược lại, biểu diễn ở một sân vận động lớn hoặc nhà thi đấu lớn cỡ liveshow Đàm Vĩnh Hưng, Bức Tường bắt buộc ca sĩ phải... cố gào lên cho thật to nếu muốn khán giả nghe thấy những gì mình hát. Còn trong phòng thu âm, ca sĩ có thể một một cách ung dung tự nhiên, không cần phải gân cổ ra hét, bởi kỹ thuật phòng thu sẽ giúp họ xử lý những khiếm khuyết trong giới hạn có thể.

Về kỹ thuật thanh nhạc, để đáp ứng cho sự "nghe rõ" của khán giả, ngay đến thể loại âm nhạc cao cấp opera cũng cần vận dụng kỹ thuật để hát cho to, rõ, vang điều mà Trần Thu Hà hay Khánh Linh đang áp dụng khá hiệu quả. Tuy nhiên, kỹ thuật không là tất cả khi mà người nghe cảm nhận được từ giọng hát ca sĩ, trước tiên vẫn là vẻ đẹp của chất giọng bản năng chứ không phải kỹ thuật biến báo.

Chính vì vậy, rất nhiều ý kiến cho rằng Trần Thu Hà hát rất hay, nhưng nghe cứ cảm thấy... thiêu thiếu cái gì đấy. Cái thiếu ấy chính là giọng hát đẹp trời sinh mà dù kỹ thuật thanh cao siêu bao nhiêu đi nữa vẫn không bù đắp được.

Hồng Nhung một thời gào thét đua cùng diva ngang cơ Thanh Lam, từ sau chuyến đi học ở Anh Quốc về, hát đằm thắm lại hẳn, nhẹ như gió, xử lý to nhỏ, ngân vang rất chuẩn và rất kỹ thuật theo trường phái operat (giữa opera với pop).

Nhưng nhẹ nhàng mà lại chưa thoát, khi vẫn còn đâu đó những âm sắc, lối nhả chữ điệu đàng. Mỹ Linh bình thường quá đẹp, chỉ mỗi chuyện khi cô hát đến cao trào, lập tức hát thành hét, chói lọi và không thể nghe rõ lời, do cố hát với quá tầm cỡ giọng. Hát thế nào để truyền đạt được thông điệp thẩm mỹ của âm nhạc đến thính giả?

Điều này có dính líu đến chuyện hát to, hát nhỏ, những làn hơi êm dụi, những câu hát vang mạnh, nhưng cái quan trọng hơn lại là cái đầu và trái tim của người hát, tim để thể hiện cảm xúc và đầu để điều khiển cảm xúc ấy ra vòm miệng thông qua kỹ thuật thanh nhạc. Kỹ thuật thì càng cao càng tốt, nhưng chưa hẳn là phải cần một kỹ thuật "thượng thừa". Hát thế nào cho hay? Xem ra điều này còn nhiều bàn cãi...

 

Theo Đẹp