Tham gia Công ước Rome: Liệu có hết nạn băng đĩa lậu?

Theo Công ước Rome, thì những hành vi được bảo hộ gồm: phát sóng và truyền đạt tới công chúng chương trình biểu diễn trực tiếp của họ (các tác giả, các nhà sản xuất chương trình...); định hình các chương trình biểu diễn trực tiếp của họ; sao chép các bản định hình này khi bản định hình gốc đã được tạo ra không có sự đồng ý của họ hoặc nếu việc sao chép này được thực hiện nhằm các mục đích khác với các mục đích mà họ đã đồng ý.

Tuy nhiên, mỗi quốc gia thành viên cũng được phép quy định những ngoại lệ đối với các quyền này nếu các hành vi đó được coi là sử dụng cá nhân, sử dụng các trích đoạn ngắn trong việc đưa tin thời sự...

Với những quy định này thì từ nay trở đi, những người hoạt động trong lĩnh vực nghệ thuật biểu diễn sẽ được bảo hộ và chống lại các hành vi vi phạm mà không được sự đồng ý của họ. Với tư cách là thành viên thứ 86, quyền tác giả của các tổ chức, cá nhân liên quan đến Công ước này sẽ không chỉ được bảo vệ ở trong nước mà còn có giá trị pháp lý trong các nước thành viên tham gia Công ước. Ngược lại, chúng ta cũng buộc phải tuân thủ “luật chơi” khi tham gia vào công ước này. Tình trạng phát sóng mà không xin phép, sao chép các chương trình biểu diễn sang băng đĩa tuỳ tiện... sẽ bị nằm trong tầm kiểm soát.

Cần phải có những biện pháp mạnh hơn nữa mới có thể ngăn chặn triệt để nạn băng đĩa lậu. Ảnh: Chí Cường

Chỉ để giải quyết vấn đề hội nhập?

Việc vi phạm bản quyền hiện nay, có lẽ phổ biến nhất là trong lĩnh vực băng đĩa. Mặc dù Công ước Rome chính thức có hiệu lực từ ngày 1/3/2007 nhưng dạo qua một vài cửa hàng băng đĩa ở Hà Nội cho thấy quyền và nghĩa vụ của nó vẫn “nằm ngoài vùng phủ sóng”. Tại một cửa hàng băng đĩa trên đường Kim Mã với rất nhiều các sản phẩm băng đĩa nhạc, phim... nhưng trên kệ đĩa tuyệt đối không có bất kỳ một sản phẩm “chính thống” nào. Chủ cửa hàng ở đây lí giải: “Chúng tôi cũng muốn bán những sản phẩm “sạch” nhưng nào có ai hỏi đến đâu. Bán hàng thì phải theo nhu cầu chứ, người ta cần gì thì bán nấy. Hơn nữa, theo tôi, bây giờ các băng đĩa xuất hiện hàng ngày, người ta không thể bỏ ra vài chục nghìn để mua một cái đĩa mà “giá trị” của nó chỉ tồn tại trong một thời gian ngắn. Đó là chưa kể đến việc số lượng bài “hit” trong một đĩa là rất ít”. 

Ông Tô Văn Long, Trưởng phòng Quyền tác giả Văn học nghệ thuật- Cục bản quyền tác giả văn học nghệ thuật-Bộ VHTT cho biết: Việc Việt Nam tham gia Công ước này là để đáp ứng nhu cầu hội nhập quốc tế trên lĩnh vực quyền tác giả và các quyền liên quan.  Trước đó, VN đã tham gia ký kết Công ước Berne (về bảo vệ quyền tác giả văn học nghệ thuật), Công ước Geneva (Bảo hộ nhà sản xuất bản ghi âm, chống việc sao chép trái phép), Công ước Brussels (Bảo vệ quyền của các tổ chức phát sóng đối với tính hiệu mang chương trình được mã hoá truyền qua vệ tinh) và Hiệp định TRIPS (Liên quan đến thương mại về quyền SHTT). Việc tham gia Công ước Rome coi như hoàn tất việc ký kết các Công ước trong hội nhập.

Trao đổi với chúng tôi, ông Long cũng không phủ nhận việc tham gia Công ước này không có nghĩa là VN sẽ hạn chế được tình trạng sản xuất công khai băng đĩa lậu hiện nay. Nó chỉ là vấn đề pháp lý khi chúng ta đã bước vào sân chơi chung. Còn việc ngăn chặn những vi phạm bản quyền thì cần sự vào cuộc và phối kết hợp của rất nhiều ngành, nhiều lĩnh vực mới giải quyết triệt để được. Hiện trên cả nước có khoảng 50 hãng sản xuất băng đĩa nhưng mới chỉ có 200 thanh tra chuyên ngành. Việc túm những anh “có tóc” này không khó, mà nan giải nhất là những tay “trọc đầu” chuyên hoạt động trong bóng tối. Thậm chí họ không lén lút mà công khai bán băng đĩa lậu thì các lực lượng thanh tra cũng không đủ sức dẹp bỏ. Hơn nữa hình thức hoạt động lại rất đa dạng nên việc phát hiện và xử lý là rất khó khăn.

Ông Long cũng cho biết, hiện tại, hình thức xử phạt nếu vi phạm Công ước Rome vẫn phải căn cứ vào Nghị định 56 về xử phạt hành chính trong hoạt động văn hoá thông tin. Trong đó, mức phạt cao nhất áp dụng cho việc vi phạm này lên đến 50 triệu đồng. “Nhưng trên thực tế, rất ít khi mức phạt này được áp dụng, cùng lắm là chỉ phạt đến 30 triệu, còn phổ biến ở mức 10-15 triệu đồng là cùng” - ông Long cho biết.

Thanh Hà