Thanh minh của người Tày ở Bắc Kạn có gì đặc biệt?
GĐXH - Vào dịp đầu tháng ba âm lịch hằng năm, người dân Bắc Kạn lại rộn ràng sắm sửa mâm cỗ, vàng hương,… Để tổ chức tết Thanh minh. Ngoài ra, tết Thanh minh còn là dịp để con cháu trong dòng họ đoàn tụ sum vầy, gắn kết tình cảm.
Mùa xuân chưa tàn hẳn, nhưng cái lạnh vẫn len lỏi trên những triền núi Bắc Kạn khi Tết Thanh Minh về. Đối với người dân nơi đây, ngày này không chỉ là dịp tảo mộ mà còn là sợi dây kết nối bền chặt giữa các thế hệ.
Theo tìm hiểu của PV Gia đình và Xã hội, Tết Thanh minh của người Tày Bắc Kạn còn gọi là Tết "bươn slam, so slam" (ngày mùng 3 tháng ba âm lịch). Khác với người Kinh dưới xuôi và một số dân tộc khác thường tổ chức tảo mộ theo ngày in trên lịch, bà con dân tộc Tày, Nùng ở Bắc Kạn lại tổ chức Tết Thanh minh vào đúng ngày mồng 3 tháng ba âm lịch hằng năm.

Ngày mùng 3/3 âm lịch hằng năm người dân ở Bắc Kạn tổ chức Thanh minh.
Ban đầu, chỉ có người Tày, Nùng tổ chức Tết Thanh minh, sau dần, người Kinh ở dưới xuôi lên Bắc Kạn sinh sống cảm nhận nét đẹp văn hóa tục lệ này cũng hưởng ứng, tổ chức Tết Thanh minh, đi tảo mộ giống như bà con người dân tộc nơi đây.
Trong ngày gần mùng 3/3, tất cả các tuyến đường trong tỉnh Bắc Kạn, từ TP Bắc Kạn đến các huyện đều nhộn nhịp xe cộ. Đúng ngày mùng 2, 3 mọi người, mọi nhà tấp nập đi tảo mộ, thắp hương cho tiên tổ trên các sườn đồi.
Bà con thường đến mộ từ sáng sớm, thắp hương xin phép thần thổ địa rồi phát cỏ cây, dọn dẹp khu mộ sạch sẽ. Khi đó mới kính cẩn bày cỗ, rót rượu và thắp hương khấn mời tổ tiên.


Những mâm cúng của người dân tốc Tày ở Bắc Kạn trong dịp Tết Thanh minh không thể thiếu xôi nhiều màu sắc.
Trong mâm cỗ cúng tổ tiên ngoài mộ của bà con chủ yếu thịt gà, thịt lợn, cá, hương hoa, quả, bánh kẹo, giấy tiền, rượu và một món không thể thiếu là "khẩu đăm đeng" (dịch là xôi nếp đỏ, đen). Đây là món xôi nhiều màu sắc đỏ, xanh, đen, tím, vàng,... nhìn bày biện lên trông rất bắt mắt. "Khẩu đăm đeng" được nấu từ gạo nếp cái là thứ gạo hạt căng tròn, trắng bóng được sát từ những bó thóc nếp treo trên gác bếp nhiều tháng trước đó.
Để có được "khẩu đăm đeng" (xôi nếp đỏ, đen), nhưng thực ra có tới cả năm màu (xôi ngũ sắc) là một sự kỳ công và sáng tạo được lưu truyền qua nhiều đời. Việc chuẩn bị cho "khẩu đăm đeng" phải qua nhiều công đoạn. Gạo nếp đem ngâm và được nhuộm bằng lá cây rừng và quả tạo nên màu sắc đẹp mắt, ăn ngon nhưng cũng rất an toàn.
Theo người dân địa phương chia sẻ, muốn làm được xôi ngũ sắc phải lên rừng tìm lá "khẩu cắm" (lá cẩm) để luộc lấy nước, ngâm gạo đồ xôi. Cây khẩu cắm thường có các màu: tím, đỏ và đen, nhưng màu tím là phổ biến nhất,…

Ngoài ra còn có tiền vàng tự cắt, cây nêu (lưới đánh cá), đồ vàng mã.
Ngoài các màu trên, người dân còn lấy nghệ để tạo thêm màu vàng. Cùng với phần nếp trắng không nhuộm, mỗi thứ để riêng một góc trong chõ, sau khi đồ sẽ có món "khẩu đăm đeng" với năm màu đẹp mắt. Ngày nay, nhiều người làm "khẩu đăm đeng" để bán cho những gia đình không có điều kiện tự làm. Nhưng phần lớn người dân ở các huyện vẫn thường tự mình làm món ăn độc đáo này.
Ngày Thanh minh, các gia đình dậy rất sớm để thịt gà, đồ xôi. Đĩa xôi đơm đầu tiên được đặt lên bàn thờ trong nhà thắp hương tổ tiên. Trước khi tảo mộ, các gia đình bầy mâm cỗ gồm gà luộc, xôi, thịt mồi, rượu, hoa, quả, bánh kẹo và giấy tiền, vàng, làm lễ khấn các vị thần linh cai quản, trông nom khu vực có phần mộ của gia đình, xin cho con cháu được tảo mộ. Đa số phần lớn các ngôi mộ đều đặt trên đồi, núi xa nhà, nên nhiều gia đình thường thụ lộc ngay bên phần mộ của tổ tiên.
Điểm đặc biệt, sau khi tảo mộ, khắp các bìa rừng, đồi núi, các ngôi mộ được cắm cây nêu với nhiều màu sắc. Bao nhiêu ngôi mộ là bấy nhiêu cây nêu, báo hiệu con cháu đã hoàn tất việc tảo mộ cho ông bà, tổ tiên. Mọi người cùng kể cho con cháu chuyện về những người đã khuất. Đây chính là dịp để mọi người báo hiếu, đền đáp ơn sinh thành của cha mẹ, tổ tiên; nhắc nhở mỗi người nhớ về quê hương, nguồn cội.
Mọi người cùng uống rượu và kể cho con cháu chuyện về những người đã khuất, nhắc nhau chăm chỉ lao động, học tập, để xứng đáng và đền đáp công ơn những người đã khuất. Hình ảnh các gia đình quây quần bên phần mộ tổ tiên trong Tết Thanh minh của đồng bào Tày, Nùng ở Bắc Kạn nói riêng và miền núi phía bắc nói chung đã tạo nên nét đẹp văn hóa đậm đà bản sắc dân tộc vẫn đang được các thế hệ giữ gìn, phát huy.

Tết Thanh minh ở Bắc Kạn không chỉ là dịp để nhớ về người đã khuất, mà còn là cơ hội để người sống xích lại gần nhau hơn.
Chị Ngọc Ánh (24 tuổi quê ở Nam Định, làm dâu ở Bắc Kạn) chia sẻ: " Ở dưới xuôi, tôi vẫn quen với những buổi viếng mộ đơn giản, gọn nhẹ, nhưng ở đây, mọi thứ chu đáo và trang trọng hơn nhiều. Lễ vật không chỉ có bánh trái, mà còn có thịt gà, rượu, và những bát cơm úp đầy úp tròn tượng trưng cho sự sung túc. Cả họ cùng quây quần, người làm cỏ, người sửa sang bia mộ, trẻ con tíu tít chạy quanh như thể đây là một ngày hội thực sự.
Tôi nghe chồng kể lại, ở đây, Tết Thanh minh quan trọng chẳng kém gì Tết Nguyên Đán, vì đó là dịp để con cháu thể hiện lòng thành với tổ tiên. Tết Thanh minh ở Bắc Kạn không chỉ là dịp để nhớ về người đã khuất, mà còn là cơ hội để người sống xích lại gần nhau hơn. Và với tôi, một nàng dâu từ miền xuôi, đây là ngày tôi thực sự cảm nhận được ý nghĩa của hai chữ "gia đình" theo một cách rất khác, rất thiêng liêng".
Tương tự, chị Đồng Thị Mây quê hương Bắc Kạn cho biết: "Còn nhớ, khi ông, bà nội tôi còn sống, ông thường nhắc con cháu có sinh sống ở đâu xa cũng cố gắng về quê trong dịp Tết Thanh minh. Ông bảo, chỉ có dịp Thanh minh là những người đã khuất như ông bà, cha mẹ và họ hàng thân thuộc được về gặp mặt con cháu. Thế nên dù ở xa, đi lại vất vả nhưng tôi cũng như nhiều người con khác của quê hương Bắc Kạn cũng sắp xếp gia đình và công việc để về Tết Thanh minh cùng mọi người trong gia đình tỏ lòng hiếu kính với tổ tiên".
Xem thêm video đang được quan tâm:
Đơn tới tấp, cửa hàng hoa tươi phải huy động 15 nhân lực để phục vụ khách hàng dịp 8.3

Để sang tên sổ đỏ năm 2025 cần đáp ứng đủ điều kiện này
Đời sống - 33 phút trướcGĐXH - Để sang tên sổ đỏ năm 2025 cần đáp ứng đầy đủ các điều kiện theo quy định của Luật Đất đai 2024. Dưới đây là thông tin cụ thể bạn đọc có thể tham khảo.

5 loại phí bắt buộc phải nộp khi sang tên sổ đỏ 2025 theo quy định mới nhất
Đời sống - 3 giờ trướcGĐXH - Dưới đây là các loại phí bắt buộc khi người dân muốn sang tên sổ đỏ theo quy định mới nhất.

Di chuyển từ Hà Nội đi Tây Bắc dịp 30/4-1/5: Cao tốc, trạm nghỉ, lộ trình chi tiết người dân cần biết
Đời sống - 19 giờ trướcGĐXH - Trong số những điểm đến nổi bật dịp nghỉ lễ 30/4-1/5, vùng Tây Bắc – với khí hậu mát mẻ, thiên nhiên hùng vĩ và văn hóa đặc sắc – luôn có sức hút đặc biệt và được nhiều người dân lựa chọn. Để chuyến đi thêm trọn vẹn, việc nắm rõ các tuyến đường, điểm dừng chân và lưu ý di chuyển là điều không thể thiếu.

Ngày sinh Âm lịch của người được quý nhân chống lưng, sự nghiệp cứ thế mà thăng tiến
Đời sống - 22 giờ trướcGĐXH - Những người sinh vào ngày Âm lịch này có sự nghiệp thăng tiến, cuộc sống dư dả nhờ sinh ra đã có quý nhân phù trợ.

Nam sinh lớp 9 bị điện giật tử vong khi đang diễn văn nghệ ở trường
Đời sống - 1 ngày trướcGĐXH - Trong lúc diễn văn nghệ ở trường, nam sinh vô tình chạm tay vào khung sắt của sân khấu và lập tức bị điện giật. Sự việc xảy ra tại một trường THCS trên địa bàn huyện Ba Tơ (tỉnh Quảng Ngãi), nạn nhân đã tử vong sau đó.

Những con giáp sinh ra đã mang số mệnh tốt lành, 'lười biếng' một chút nhưng tài vận chẳng bao giờ thiếu
Đời sống - 1 ngày trướcGĐXH - Thực tế, không phải lúc nào sự chăm chỉ cũng mang đến sự giàu có như mong đợi. Một số con giáp, đôi khi lười biếng nhưng kỳ lạ là dường như họ luôn gặp may mắn với những ưu ái của số phận.

Giới trẻ mặc áo dài, cầm cờ Tổ quốc hào hứng check-in dịp đại lễ 30/4
Đời sống - 1 ngày trướcDịp 30/4, giới trẻ Hà Nội diện áo dài truyền thống, tay cầm cờ Tổ quốc, hào hứng check-in lan tỏa niềm tự hào dân tộc theo cách hiện đại, gần gũi và đầy cảm xúc.

Từ Hà Nội về miền Trung dịp lễ 30/4 - 1/5: Cao tốc nào nhanh, ít tắc, tiết kiệm chi phí?
Đời sống - 1 ngày trướcGĐXH - Kỳ nghỉ lễ 30/4 – 1/5 năm nay kéo dài 5 ngày, nhiều người dân Hà Nội sẽ chọn di chuyển về các tỉnh miền Trung như Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh bằng ô tô cá nhân. Tuy nhiên, đi tuyến nào cho nhanh, tránh ùn tắc và tiết kiệm chi phí là câu hỏi không dễ trả lời nếu chưa tìm hiểu kỹ các tuyến cao tốc hiện nay.

Sang tên sổ đỏ năm 2025 thay đổi ra sao theo quy định mới nhất?
Đời sống - 1 ngày trướcGĐXH - Từ năm 2025, sang tên sổ đỏ có điểm gì mới? Dưới đây là các thông tin chi tiết mời bạn đọc tham khảo.

Chàng trai khuyết tật lái xe 3 bánh từ Nghệ An vào TP.HCM xem diễu binh
Đời sống - 1 ngày trướcVượt qua khó khăn của căn bệnh bại não, Nguyễn Viết Quân lái xe 3 bánh đi hơn 1500km từ Nghệ An đến TP.HCM để xem diễu binh mừng đại lễ 30/4.

Nam sinh lớp 6 bị bạn đánh dã man ở Bắc Giang vì mâu thuẫn trong việc mua bán xe đạp điện
Đời sốngGĐXH - Nam sinh lớp 6 bị bạn học đánh dã man ngay trong khuôn viên Trường THCS thị trấn Đồi Ngô số 1 (tỉnh Bắc Giang). Nguyên nhân sự việc được xác định do mâu thuẫn trong việc mua bán xe đạp điện.