Tôi không giữ "bí kíp" của riêng mình

Cả đời ông cầm kim trên tay đi châm, chọc vào hết cơ thể người này đến người khác. Hẹn hò mãi rồi cuối cùng ông cũng đồng ý gặp...

Bác Hồ đã từng dạy tôi châm cứu

Tôi thấy ông rất nổi tiếng. Rất nhiều người biết đến ông. Nhưng chủ quan ông nhìn nhận, ông thấy sự nổi tiếng của ông có thực không?

Nổi tiếng gì đâu. Chẳng qua là xã hội biết đến mà thôi (cười).

Ông đến với nghề này một cách tình cờ hay bị cưỡng ép?

Giáo sư Thu đang châm cứu cho người bệnh.

Vậy là ông bắt đầu sự nổi tiếng của mình từ đó?

Đất nước chưa thống nhất. Tôi được phân công phụ trách châm cứu, đi các tỉnh, các tuyến. Lúc đó, tôi là bác sĩ nghiên cứ đầu tiên vào châm cứu, trừ cụ Nguyễn Văn Hưởng về sau làm viện. Tiếng nói của tôi trong ngành châm cứu là tiếng nói của bác sĩ mới. Nó dễ hiểu. Từ lúc ấy cả nước đã biết tôi, gọi là "anh Thu". Anh Thu đi đến Quảng Bình, Vĩnh Linh, lên Tây Bắc... người ta đều biết. Cũng chỉ cầm mấy cây kim đi hoạt động thôi.

Sự nổi tiếng của ông có được "trọng dụng" không?

Tôi đã từng châm cứu cho Bác Hồ và nhiều đồng chí lãnh đạo cấp cao khác của Đảng và Nhà Nước. Bác Hồ cũng biết châm cứu. Chính Bác Hồ cũng dạy tôi cách châm cứu. Bác thường bảo tôi làm thế nào để khi châm cứu đỡ đau cho bệnh nhân. Bác Hồ và các đồng chí Võ Nguyên Giáp, Phạm Văn Đồng, Lên Thanh Nghị, Hà Văn Lâu... đều thấy châm cứu rất tốt và ủng hộ tôi.

Châm cứu Việt Nam khác Trung Quốc

Nhiều người nói châm cứu Việt Nam bắt nguồn từ Trung Quốc?

Tính đến nay tôi đã cầm kim châm 50 năm. Tôi cũng đã đọc sách và nghiên cứu về châm cứu rất nhiều. Nhưng chưa có bất cứ một tài liệu nào đủ sức thuyết phục rằng châm cứu Việt Nam bắt nguồn từ Trung Quốc. Tôi có được nghề như hôm nay là nhờ đọc sách Đông Y của chúng ta viết từ xưa bằng chữ Nôm. Nếu người nghiên cứu châm cứu sâu sẽ thấy châm cứu của Việt Nam khác Trung Quốc.

Vậy theo ông người ta đã căn cứ vào đâu để nói như vậy?

Vậy chính xác thì châm cứu Việt Nam có từ bao giờ?

Theo như lịch sử thì có từ 3.000 năm trước công nguyên. Từ 2859 năm trước công nguyên, đời Hồng Bàng đã có An Kỳ Sinh chữa bệnh. Đến đời nhà Thục, có bà bảo cô tên là Thôi Vĩ cũng chữa bệnh rất giỏi bằng châm cứu. Đến đời Lý, có Nguyễn Chí Thành. Đầu đời Trần, có Thái Y Trân Canh ở Thái Y viện châm cứu. Trong thời này, có Nguyễn Đại Năng mà Đại Việt sử ký có ghi: Người ở Kinh Môn, Hải Dương, rất giỏi về châm cứu, không những bảo vệ sức khỏe của nhà vua mà còn bảo vệ sức khỏe của đội cận vệ. Cụ có để lại cách "Châm cứu tiệp hiệu diễn ca" viết bằng chữ Nôm, theo thể thơ lục bát. Tôi đọc và thấy rất nhiều điều châm cứu Trung Quốc không có.

Châm theo sách chưa chắc đã khỏi

Như ông nói thì trong sử sách Việt Nam đã từng có những đại thị về châm cứu. Ông là "hậu sinh", có gì đáng để gọi là "khả úy"?

Khả úy hay không khả úy là phải do xã hội thừa nhận. Nhưng điểm khác nhất trong nghiệp châm cứu của tôi là tôi đã khởi xướng ra rất nhiều cách chữa bệnh mới bằng châm cứu. "Tân châm" là một ví dụ rõ nhất. Ngày xưa kim bé, châm cho bệnh nhân, thầy thuốc phải vê tay. Với "tân châm", bệnh nhân không cảm thấy đau. Hay như với những trẻ em cơ thể bị liệt, teo... tôi đưa thuốc vào người qua con đường châm cứu hay còn gọi là thủy châm. 

Tôi cũng đã sáng tạo ra phương pháp gây tê để mổ. Phương pháp này tiết kiệm rất nhiều chi phí do không phải dùng thuốc gây mê và được áp dụng từ năm 1968, trong thời điểm thương binh nhiều, thuốc men có hạn. Tôi còn xây dựng ra "trường châm". Kim dài nhất là 80cm, đi từ cột sống đến ngang lưng chữa trong trường hợp kinh lạc bế tắc. Ở Trung Quốc, kim dài cũng chỉ 30cm. Sách cổ dạy, kim cũng chỉ 15 thốn.  Một điều mới nữa là từ năm 1991, tôi đã áp dụng châm cứu chữa cai nghiện.

Kỹ thuật là kỹ thuật chung. Hình như biết rõ kỹ thuật nhưng cũng cần sự "mát tay" của bác sĩ?

(Cười). Đúng là như vậy. Có nhiều người cũng bị bệnh đấy. Bác sĩ đấy châm đúng "theo sách" nhưng không khỏi. Tôi châm lại khỏi.

Tại thời điểm hiện nay có thể coi ông như cây đại thụ của châm cứu. Thế nhưng phàm các cây đại thụ thì thường giữ "bí kíp" cho riêng mình mà không muốn truyền cho các đệ tử?

Tôi không giữ nghề. Luôn truyền hết cho học sinh. Nhưng các em có học được hay không lại là chuyện khác. Châm kim mà mắt cứ nhìn đi chỗ khác thì không thể giỏi được. Cũng cái huyệt ấy nhưng châm như thế nào, tình cảm với người bệnh ra sao... Khi châm cần quan sát mặt người bệnh, cần tỉ mỉ, để ý chứ không phải cứ cái huyệt ấy châm là xong. Nhiều em tôi nói gì làm theo nấy chứ không bao giờ hỏi. Tôi nhận thấy, những em nào hay hỏi thường làm khá hơn. Nếu chỉ ghi chép các huyệt rồi về châm đúng như thế thì không bao giờ giỏi được. Cũng là huyệt ấy nhưng kim đi nghiêng hay thẳng, đi sâu bao nhiêu cm... điều này cần chú ý tay của thầy dạy và phải hỏi.

"Bí kíp" ông đã truyền, vậy đã có trò nào của ông "khả úy" hơn thầy?

Thật buồn vì phải nói rằng nếu theo đánh giá cá nhân tôi thì vẫn chưa có trò nào hơn. Nhưng theo quan điểm của tôi trò cần đi theo con đường riêng. Vẫn là châm cứu nhưng họ cần sáng tạo ra những hướng đi mới. Đó mới là hơn thầy.

Già nhưng chưa mỏi

50 năm theo nghiệp châm cứu, có điều gì ông thấy mình còn chưa làm được. Hoặc bây giờ ông còn đang ấp ủ điều gì, muốn truyền lại không?

Có những cái tôi chưa làm được. Nhưng tôi chưa bỏ cuộc. Hiện tôi vẫn đang cố để làm. Tôi muốn xây dựng một trường Cao đẳng đào tạo y sĩ liên bác sĩ. Tài iệu giảng dạy đã có rồi, nhưng để thành lập trường cần nhiều thủ tục khác. Nếu tính đến năm 2011, cả nước đang thiếu khoảng 5.000 - 6.000 y sĩ, bác sĩ về châm cứu. Dự tính kế hoạch như thế, nhưng tôi không biết có còn kịp không?

Tại sao lại không kịp?

Người nào cũng có số phận, không tránh được quy luật. Năm nay đoi đã 78 tuổi rồi Nhưng tôi sẽ cố hoàn thành.

Xin cảm ơn ông. Chúc ông thực hiện được những dự định của mình.