Vĩnh biệt thầy Phan Cự Đệ

Sinh ngày 20.7.1933 trong một gia đình nhà nho ở xã Quỳnh Đôi, huyện Quỳnh Lưu (Nghệ An) - một vùng có nhiều danh sĩ nổi tiếng, Phan Cự Đệ được thừa hưởng truyền thống hiếu học và văn hoá của dòng họ. Sau khi tốt nghiệp đại học, ông được giữ lại giảng dạy bộ môn văn học VN tại khoa Ngữ văn - ĐH Tổng hợp Hà Nội, một cơ sở đầu ngành đại học của cả nước giảng dạy, nghiên cứu về văn học VN, văn học nước ngoài, Hán Nôm, ngôn ngữ, lý luận văn học với một hệ thống giáo trình, sách chuyên đề, chuyên luận có quy mô, chất lượng, uy tín khoa học. Ngoài 30 tuổi, Phan Cự Đệ đã có giáo trình viết về "Phong trào thơ mới" và đã hướng dẫn luận văn tốt nghiệp cho nhiều sinh viên (SV).

Song song với công tác giảng dạy, ông còn là người say mê nghiên cứu lý luận, đặc biệt là thể loại tiểu thuyết. "Tiểu thuyết Việt Nam hiện đại" là một trong những bộ sách gối đầu giường của SV và học viên sau đại học ngành ngữ văn. Trong khoa Ngữ văn, cùng với Hà Minh Đức, ông là người nổi danh sớm và trở thành tấm gương sáng cho đồng nghiệp và SV về tinh thần làm việc không mệt mỏi và lòng khát khao cống hiến. Hơn 50 năm lao động miệt mài, ông đã xuất bản gần 30 đầu sách thuộc các thể loại lý luận, phê bình, nghiên cứu văn học. Phan Cự Đệ là một nhà lý luận văn học có tầm cỡ, người thầy hết lòng tận tụy.

Chúng tôi luôn tự hào là SV khoa Ngữ văn và may mắn là học trò của thầy. Sau gần 5 năm học tập, SV khoa Ngữ văn không chỉ được trang bị kiến thức chuyên sâu và toàn diện với luận văn đạt khá, giỏi mà sau khi ra trường còn phát huy tốt và đóng góp hiệu quả trên nhiều lĩnh vực của đời sống xã hội.

Trong những năm gần đây, GS Phan Cự Đệ còn được biết đến với tư cách là GĐ Trung tâm Nghiên cứu văn hoá quốc tế; Chủ tịch Câu lạc bộ Giao lưu văn hoá - kinh tế quốc tế. Trung tâm này đã thu hút nhiều sứ quán, các tổ chức nước ngoài tại Hà Nội và góp phần nâng cao kiến thức văn hoá cho nhiều người VN.

Có thể nói, Phan Cự Đệ là một trong những "cầu nối" giữa văn hoá VN và văn hoá thế giới. Những chức danh như: Giáo sư - Viện sĩ - Nhà giáo Nhân dân mà Nhà nước VN và Viện Hàn lâm Thông tin quốc tế LB Nga đã phong là sự ghi nhận những đóng góp xuất sắc của thầy cho nền văn hoá, văn học đất nước.

Mặc dù tuổi đã cao, sức khoẻ đã giảm sút, song thầy Phan Cự Đệ vẫn có sức làm việc phi thường. Hai cuốn bản thảo "Phong trào thơ mới" (viết lại) và "Văn chương Tự lực Văn đoàn" còn đang dang dở. Mở chiếc cặp thầy vẫn mang bên mình là những luận văn tốt nghiệp của SV, học viên cao học VN và nước ngoài do thầy đang hướng dẫn. Vừa mới hôm kia, thầy còn xuống Hải Phòng, nói về văn học và văn hoá VN cho các hội viên Hội VHNT thành phố. Tối về, thầy đã nói với con gái Quỳnh Anh và cô Chất (vợ thầy), vài năm nữa nghỉ ngơi, thầy sẽ viết hồi ký về khoa Văn và về mình. Có thể nói, GS Phan Cự Đệ là người thực sự làm việc cho đến khi xuôi tay.

Thầy Đệ ra đi quá đột ngột, để lại bao việc còn dang dở và lòng tiếc thương của nhiều thế hệ học trò cùng bạn bè trong và ngoài nước.

Theo Trần Thị Sánh
Lao Động