Đạo đức âm nhạc đi về đâu?

> 10 triệu người... khổ vì nhạc sĩ Hồng Đăng
> Nhạc sĩ Hồng Đăng hạnh phúc bên người vợ trẻ

Chúng tôi  đã có cuộc trao đổi với Nhạc sĩ Hồng Đăng về vấn đề này.

- Thực trạng âm nhạc trẻ nước nhà đang có một số hiện tượng vi phạm quyền tác giả. Là nhạc sĩ "cây đa" trong nền âm nhạc Việt Nam đương đại, ông quan niệm như thế nào về đạo đức trong âm nhạc?

- Hiện tượng này tất nhiên là không hay. Sáng tác là lao động - lao động nghệ thuật - vì thế nguyên tắc đầu tiên là không lấy công sức của người khác làm của cải của mình.

Xưa nay người ta thường nhầm lẫn khái niệm học tập và bắt chước. Học tập là học về phong cách, về bút pháp… còn bắt chước là làm lại một cách nguyên si tác phẩm của người khác vào tác phẩm của mình.

Nhạc sĩ Hồng Đăng.

Người nghệ sĩ có tác phẩm tung ra thì đó là đứa con tinh thần của mình. Thế nhưng, nhiều khi đứa con ấy trong cuộc đời có thể trôi dạt đến đâu, "cha đẻ" nó không hay biết. Bản thân mỗi tác phẩm ra đời luôn chịu sự ảnh hưởng, sự phản hồi của công chúng theo những luồng khác nhau. 

Nhạc sĩ chúng tôi có một nỗi đau lớn là đẻ con ra không nuôi được vì thiếu thốn quá (cười vui vẻ). Nhiều khi muốn lắm nhưng không kiểm soát hết. Tác phẩm bị sử dụng tràn lan mà không hề xin phép, thậm chí nó bị đạo cũng không hay biết. Như thế cho thấy ngay việc nuôi dưỡng tác phẩm cũng chưa được thấu đáo. Đạo đức âm nhạc còn là sự đấu tranh bảo vệ, nâng cao giá trị tác phẩm.

- Làm thế nào để giữ được đạo đức âm nhạc trong thời buổi mọi thứ đều được sản xuất và phổ biến quá nhanh như hiện nay, thưa ông?

- Muốn giữ được đạo đức âm nhạc, điều đầu tiên là bản lĩnh người sáng tác, cố gắng trau dồi, tu luyện đạo đức nghề. Tu luyện ở đây không hẳn là cứ phải từ trường lớp (Nhà trường mà thầy dậy không ra gì cũng vứt đi). Tôi đánh giá cao bản lĩnh âm nhạc được hun đúc nhờ quá trình tự học, tự trau dồi kiến thức. Có rất nhiều người tự học mà nên danh. Kể ra đây như Văn Cao, Đỗ Nhuận, đặc biệt là Nguyễn Đình Thi chẳng hạn, có học ngày nào ở nhạc viện đâu mà để lại cho đời các tác phẩm chỉ nghe tên đã thấy đọng lại những giá trị lớn, dấu ấn lớn. Bây giờ rất nhiều người học trường lớp hẳn hoi nhưng vẫn không đạt hiệu quả.

Học nhạc là giúp mình chủ động trong bút pháp và có thể tự tìm kiếm lấy bút pháp  cho riêng mình một cách thật đẹp đẽ, có như thế mới mang lại một món quà quý, một bông hoa thơm chứ không phải một tác phẩm ba lăng nhăng rồi bắt người ta "chịu đựng". Chính vì thế, bản lĩnh âm nhạc phải được tạo ra từ quá trình học tập rèn rũa của bản thân cộng với vốn sống và hiểu biết lớn về cuộc đời.

Tôi rất hoan nghênh Lê Minh Sơn, Nguyễn Vĩnh Tiến hay một số tác giả trẻ. Họ đâu có phải bám lấy tất cả những cái học hành từ nhà trường một cách cứng nhắc. Tự tìm lấy con đường của mình đấy và đã bất ngờ có một ấn tượng trong người nghe. Nhưng đừng kiêu hãnh vội! Phải thường xuyên tôi luyện đạo đức từ bản lĩnh luôn mong mỏi đi xa nếu không cũng chỉ được một thời gian.

Hiếm người có thể làm được Âm nhạc màu sắc như Trịnh Công Sơn.

- Bản lĩnh không được trau dồi, thiếu kiến thức, lười lao động sáng tạo dẫn đến đạo nhạc và đạo nhạc là dẫm chân lên người khác?

- Trong thế giới mấy ai như Tề Bạch Thạch với chỉ một lối vẽ ngựa đã theo ông đến suốt cuộc đời. Mấy ai như Trịnh Công Sơn viết nhạc một màu, một màu nhưng lại rất “bản sắc”, rất cá tính chỉ thoáng nghe đã biết là nhạc Trịnh. Vì thế không mấy người đi được con đường dẫm chân lên chính mình mà thành danh như ông Tề và ông Trịnh. Cách tốt nhất là phải thường xuyên sáng tạo trên nhiều cung đường mới, với muôn màu muôn sắc.

Cánh nhạc sĩ trẻ thường mắc phải “bệnh” bằng lòng quá sớm. Có nhiều người có tác phẩm hay khi tung ra được công chúng đón nhận rất hồ hởi song cứ thế bước lại vết chân của mình một cách rập khuôn máy móc, thành ra nhạc bị nhàm. Tai hại hơn, có người khi cạn nguồn sáng tạo lại tìm cách bước lên vết chân của người khác. Ấy là đạo nhạc đấy! Mất hết đạo đức âm nhạc.

Hàng năm trên thế giới có hàng trăm ngàn bài hát ra đời. Thực ra việc phát hiện đạo nhạc cũng khó. Hàng triệu tác phẩm có ai nghe được hết để biết là đã được "thưởng" từ nguồn nào, cũng không mấy ai có rỗi thì giờ để làm việc đó. Sự phát hiện chỉ là tình cờ.

- Thế nghĩa là giới âm nhạc và công chúng đều bất lực trước các trường hợp đạo nhạc, thưa nhạc sĩ?

- Theo tôi nghĩ, cảm xúc thực, tài năng thực, thì sẽ có nhiều tác phẩm độc lập có giá trị. Và lại cũng có khi một tác phẩm vô tình chịu ảnh hưởng mà tác giả không hay biết. Suy cho cùng, khi tất cả những biện pháp hạn chế nếu trở nên bất lực thì chỉ còn lương tâm và đạo đức của người viết nhạc. Họ tự chất vấn mình, tự nhận lỗi hành động của mình mà kìm chế thôi. Nói thẳng với nhau là nên tránh điều đó không sẽ làm ngượng chung cho cả giới. Một bài hát hay thì dễ nhớ cùng với tiếng thơm đi suốt cuộc đời, một câu hát "mượn"  của người khác cũng có thể là vết hằn dằn vặt suốt cuộc đời.

Theo Hà Thành
VTC News