“Hàng ngàn tấn bột sắn phơi mưa”: Ba “nhà” tự trói chân mình

Đó là những nguyên nhân chủ yếu dẫn đến sự khủng hoảng của ba nhà: Nhà nông (nông dân vùng sắn nguyên liệu), nhà máy chế biến và các nhà xuất khẩu tinh bột sắn trong giai đoạn hiện nay.

KHỦNG HOẢNG DO THIỂN CẬN Cây sắn đã có quy hoạch, định hướng từ lâu. Theo đó, không khuyến khích phát triển diện tích trồng loại cây này. Trong dự thảo của Bộ NN&PTNT về “Chiến lược phát triển trồng trọt đến năm 2020” xếp cây sắn vào mục “Nhóm ngành hàng lợi thế thấp”, đầu ra cả thị trường trong nước lẫn nước ngoài chưa ổn định. Dự thảo này đã định hướng rõ: “Không tăng diện tích trồng sắn, tập trung đầu tư thâm canh, tăng năng suất, sản lượng đáp ứng nhu cầu nguyên liệu công nghiệp chế biến, thức ăn chăn nuôi. Diện tích ổn định khoảng 400.000 ha...”. Tuy nhiên, trên thực tế, diện tích trồng sắn đến nay đã vượt xa con số nêu trên nên khủng hoảng là điều tất yếu. Nguyên nhân khủng hoảng, bên cạnh tác động của khủng hoảng kinh tế toàn cầu, là do người dân cũng như doanh nghiệp quá quan tâm và chạy theo lợi nhuận trước mắt. Để khắc phục hậu quả, các cơ quan chuyên môn cần xác định một cách cụ thể và rõ ràng hơn nữa về chiến lược, định hướng cho loại cây trồng này. Hướng dẫn và có những biện pháp canh tác một cách bền vững (chú trọng bồi bổ cho đất canh tác sắn). Cơ quan nghiên cứu khoa học phải tìm ra những giống sắn mới vừa cho hiệu quả kinh tế cao, vừa không làm nghèo đất, gây ảnh hưởng xấu đến môi trường như các loại sắn hiện tại. Các cấp liên quan cần chỉ đạo quyết liệt, hướng dẫn bài bản cho bà con nông dân hiểu được những mặt lợi, hại khi phát triển bất kỳ một loại cây trồng nào trái với định hướng, quy hoạch. ÔngNguyễn Trí Ngọc, Cục trưởng Cục Trồng trọt, Bộ NN&PTNT

Trong khi diện tích trồng, nhà máy chế biến, xuất khẩu tăng một cách chóng mặt thì sự đầu tư tìm kiếm và phát triển thị trường chưa được chú trọng. Ông Nghiêm Đức Thuần, Giám đốc chi nhánh Công ty Cổ phần Lương thực Vật tư Nông nghiệp Đắk Lắk (TP Hồ Chí Minh) khẳng định: “Thị trường của tinh bột sắn, sắn lát Việt Nam phụ thuộc chủ yếu vào Trung Quốc. Một số thị trường khác như Nhật, Malaysia, Nga... khối lượng không đáng kể hoặc đang trong giai đoạn thăm dò”.

Tuy nhiên, theo ông Thuần, những thị trường khác ngoài Trung Quốc đặc biệt khó tính, đòi hỏi chất lượng sản phẩm rất cao và nghiêm ngặt trong các chỉ số an toàn vệ sinh thực phẩm.

Một trong những đầu mối lớn nhất, bao tiêu sản phẩm cho hàng chục nhà máy chế biến bột sắn đó là Công ty TNHH Quảng Phát (TP Lạng Sơn). Bà Nguyễn Thị Kim, Giám đốc Công ty nói: “Nhờ mối quen ở Trung Quốc, thấy làm ăn được thì đổ tiền ra đầu tư chứ chưa nghĩ đến chuyện tìm thị trường mới. Khi thị trường này đóng cửa, tình trạng “chết” hàng loạt là điều không tránh khỏi”. Bà Kim cho biết thêm, trước đây đã có nhiều lần ứ đọng hàng.

Như vậy “chuông báo động” về thị trường đã kêu từ lâu song các doanh nghiệp, bà con vùng trồng sắn vẫn say sưa với thế thắng của năm ngoái, phát triển một cách ồ ạt để rồi vô hình trung tự lấy “vòng kim cô” đội lên đầu mình.

Khi “nóng” thì mạnh ai nấy làm, khi “thoi thóp” thì mạnh ai... nấy chạy! Đây là điều dễ nhận thấy với ngành sản xuất, chế biến tinh bột sắn hiện nay. Các ngành khác khi gặp “bão” đều có sự thống nhất chung để tìm cách tháo gỡ khó khăn thông qua tiếng nói hiệp hội ngành, nghề. Với ngành tinh bột sắn, đến thời điểm khó khăn hiện tại, lãnh đạo của các nhà máy, công ty xuất nhập khẩu mới thừa nhận thiếu hiệp hội là một lỗ hổng lớn.

Ông Trần Long, Giám đốc Chi nhánh Công ty máy Động lực và máy Nông nghiệp Nghệ An (Yên Thành – Nghệ An) thừa nhận: “Rất tiếc trong thời điểm khó khăn này, ngành tinh bột sắn lại không có hiệp hội để đứng ra đàm phán, tìm thị trường. Về lâu dài, chúng tôi sẽ phải đi đến thống nhất để xây dựng hiệp hội”.

Theo ông Thành, bên cạnh việc vắng bóng hiệp hội, việc phụ thuộc vào một thị trường là điểm yếu chết người. Sau cuộc khủng hoảng này, công ty ông Thành sẽ xúc tiến tìm những thị trường mới để tránh tình trạng lặp lại khó khăn như hiện nay.

Cuối vụ sắn vẫn còn nguyên trên đồi. Ảnh: CT

Nguyên nhân chính do không điều hoà được quyền lợi. Với ý kiến của cá nhân ông, việc thành lập hiệp hội là rất cần thiết. “Thành lập hiệp hội để trao đổi, chia sẻ kinh nghiệm, để có tiếng nói chung trên thương trường là rất tốt. Còn để khống chế, giữ chân nhau thì tôi không đồng tình”, ông Quang quả quyết.

NÊN CÓ CHI HỘI Rất tiếc trong trường hợp này các doanh nghiệp xuất khẩu, các nhà máy chế biến tinh bột sắn không phải là hội viên của Hiệp hội chứ không Hiệp hội sẽ đại diện để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của doanh nghiệp, doanh nhân, người lao động cùng doanh nghiệp tháo gỡ những khó khăn. Xa hơn là việc đẩy mạnh các hoạt động sản xuất kinh doanh, nghiên cứu khoa học, thông tin kinh tế, thị trường, xúc tiến thương mại, đầu tư, thúc đẩy quan hệ hợp tác với cộng đồng doanh nghiệp trong nước và quốc tế. Họ nên thành lập một chi hội trực thuộc Hiệp hội doanh nghiệp nhỏ và vừa ngành nghề nông thôn Việt Nam. Bởi lẽ hiện nay Hiệp hội đã phát triển gần 600 hội viên là các doanh nghiệp hoạt động trong nhiều ngành nghề khác nhau trên phạm vi cả nước. Hiệp hội đã có uy tín, bề dày cũng như mối quan hệ với nhiều doanh nghiệp, tổ chức thương mại trên thế giới. Hiệp hội luôn mở rộng cửa đón các hội viên mới gia nhập và thiết lập các mối quan hệ hợp tác với các tổ chức, doanh nghiệp trong và ngoài nước. Ông Lê Khắc Triết, Quyền Chủ tịch Hiệp hội doanh nghiệp nhỏ và vừa ngành nghề nông thôn Việt Nam (VARISME)

Công Tâm