Nhân rộng các mô hình chăm sóc người cao tuổi tại cộng đồng: “Sống vui, sống khỏe, sống có ích”

Được tham gia các hoạt động xã hội - một niềm vui của NCT. Ảnh: D.Ngọc

Nơi gặp gỡ của những người cao tuổi

Từ tháng 7/2012 đến nay, cứ vào Chủ nhật cuối cùng của tháng, ông Hoàng Hữu Văn, bà Nguyễn Thị Hoài (cùng 70 tuổi, trú tại thôn Trung Thượng, xã Tiến Đức, huyện Hưng Hà, Thái Bình) lại cùng các cụ ông, cụ bà trong thôn đến Nhà văn hóa thôn Trung Thượng để sinh hoạt câu lạc bộ (CLB). Hai ông bà có 5 người con, ai cũng đã lập gia đình, có công ăn việc làm ổn định. Bản thân ông là bộ đội phục viên, bà làm nông, nay đã già nên nghỉ việc đồng áng. Ông Văn bảo, từ năm 2012 đến nay, CLB “Người cao tuổi giúp người cao tuổi” của thôn lần nào sinh hoạt cũng thu hút hơn trăm cụ tham gia. Tại đây, các cụ được các y, bác sĩ Trạm y tế xã, các tình nguyện viên hướng dẫn cách phát hiện bệnh mà người già thường mắc phải; được đo huyết áp, nhịp tim và kiểm tra các chỉ số đường huyết. “Thiết thực lắm cô ạ! Khám thế này, để còn nắm được  tình hình sức khỏe mà biết cách phòng tránh hay chữa trị”, ông Văn nói.

Cũng như ông Văn, hơn một trăm người cao tuổi (NCT) trong thôn Trung Thượng rất háo hức tham gia vào CLB này. Bởi theo họ, khi tham gia CLB, họ như được “trẻ lại”, được sinh hoạt văn hóa, văn nghệ, được trao đổi các kiến thức về chăm sóc sức khỏe cho bản thân; được quan tâm, chia sẻ và giúp đỡ những cụ già cao tuổi, ốm yếu hơn. “Chúng tôi cảm thấy mình vẫn có ích với gia đình và người khác”, ông Văn hồ hởi chia sẻ.

Theo chị Nguyễn Thị Chung – cán bộ chuyên trách dân số xã Tiến Đức, từ tháng 7/2012, Tiến Đức được thụ hưởng mô hình Tư vấn, chăm sóc người cao tuổi dựa vào cộng đồng. Xã đã thành lập một mô hình điểm CLB “Người cao tuổi giúp người cao tuổi” với 150 thành viên và nhân rộng tại 8 thôn thành 8 CLB. “Cấp trên trang bị cho xã Tiến Đức 4 bộ máy đo đường huyết, huyết áp, nhịp tim cho các CLB, chúng tôi sử dụng luân phiên qua từng thôn”, chị Chung nói.

Cán bộ chuyên trách dân số xã Tiến Đức cũng cho biết: Cả xã có khoảng 1.277 cụ tham gia CLB, chiếm 85% số người cao tuổi trong toàn xã. Nhân dịp Kỷ niệm ngày Thương binh, liệt sĩ 27/7 vừa qua, xã đã tổ chức khám, cấp thuốc bổ miễn phí cho 1.301 cụ trong toàn xã. Tháng 9 vừa rồi, Trung tâm DS – KHHGĐ huyện Hưng Hà đã tổ chức khám sức khỏe ban đầu cho 150 thành viên CLB điểm của xã.

Sinh hoạt văn hóa, văn nghệ - một hình thức giao lưu giúp NCT gắn kết với nhau, tìm được niềm vui trong cuộc sống. Ảnh: Vĩnh Cát

Tự bỏ kinh phí địa phương triển khai mô hình

Bà Vũ Thị Phương Hạnh – Phó Chi cục trưởng Chi cục DS-KHHGĐ tỉnh Thái Bình cho biết: Theo Tổng điều tra dân số và nhà ở năm 2009, tỷ lệ người cao tuổi của Thái Bình chiếm 14,4% với 90% người cao tuổi sống tại nông thôn. Tuổi thọ bình quân chung là 74,5 tuổi (cả nước là 72,8 tuổi), cao thứ 9/63 tỉnh, thành phố. Còn tại Hải Phòng, NCT chiếm gần 12% dân số. Trong đó NCT ở khu vực nông thôn chiếm gần 70%.

Người cao tuổi ở Thái Bình, Hải Phòng cũng nằm trong tình trạng chung của NCT trong cả nước phải đối mặt với nhiều tiềm ẩn của bệnh tật và nghèo đói, phải đối mặt với gánh nặng bệnh tật kép; tỷ lệ người cao tuổi mắc các nhóm bệnh không lây nhiễm chủ yếu như: Bệnh tim mạch, ung thư; đái tháo đường (type 2), động kinh và trầm cảm ngày càng tăng. Người cao tuổi phải đối mặt với nguy cơ tàn phế do cơ chế hao mòn của quá trình lão hóa và tác động của các căn bệnh mãn tính. Tàn phế sẽ đe dọa mạnh mẽ đến khả năng sống độc lập của NCT. “Vì vậy nhu cầu lớn nhất của NCT hiện nay là được chăm sóc sức khỏe, được động viên về tinh thần và quan tâm về vật chất”, bà Hạnh nói.

Từ năm 2011 đến nay, Thái Bình đã triển khai Đề án Tư vấn, chăm sóc người cao tuổi dựa vào cộng đồng tại 21 xã, thị trấn thuộc 8/8 huyện, thành phố. Trong đó, có 10 xã hoạt động dựa vào kinh phí Chương trình mục tiêu quốc gia DS-KHHGĐ, 11 xã hoạt động từ nguồn kinh phí địa phương. Mỗi năm, tổng số kinh phí địa phương chi cho hoạt động tại 11 xã là  265 triệu đồng.

Năm 2011, Hải Phòng đã triển khai thí điểm mô hình “Tư vấn, chăm sóc người cao tuổi dựa vào cộng đồng” ở 4 quận, huyện là Hồng Bàng, Ngô Quyền, Kiến An, An Lão với 12 xã, phường và 36 CLB. Năm 2012, mở rộng mô hình tại 2 huyện (Thủy Nguyên, Vĩnh Bảo), với 4 xã, phường và 12 CLB và đến nay duy trì tại 48 CLB thuộc 16 xã, phường của 6 quận, huyện trên toàn thành phố.

Cùng với Thái Bình, Hải Phòng, từ năm 2011, ngành Dân số đã phối hợp triển khai mô hình Tư vấn, chăm sóc người cao tuổi dựa vào cộng đồng tại 41 tỉnh, thành phố trong cả nước, bước đầu đã đạt được kết quả quan trọng.

Mô hình cần được nhân rộng

GS.TS Lê Vũ Anh – Chủ tịch Hội Y tế công cộng Việt Nam cho biết, trong mô hình chăm sóc NCT trong các đơn vị công lập, hiện tại, NCT Việt Nam được hưởng các dịch vụ chăm sóc NCT qua hệ thống y tế (dành cho mọi NCT trên toàn quốc); Trung tâm Bảo trợ xã hội dành cho NCT (NCT theo các tiêu chuẩn đặc biệt NCT cô đơn, không nơi nương tựa cả nước); Trung tâm dịch vụ chăm sóc người lớn tuổi tại Đà Nẵng (mọi NCT có nhu cầu chăm sóc sức khỏe tại Đà Nẵng và các tỉnh lân cận)… Ngoài ra, còn có mô hình chăm sóc NCT tư nhân (Trung tâm chăm sóc NCT Thiên Đức – Từ Liêm, Hà Nội); các cơ sở chăm sóc NCT của tác tổ chức tôn giáo; mô hình câu lạc bộ doanh nhân tham gia chăm sóc NCT; mô hình chăm sóc NCT của đoàn thể, xã hội...

Chia sẻ về tính hiệu quả của các mô hình này, PGS.TS Giang Thanh Long – Phó Viện trưởng Viện chính sách công và quản lý (ĐH Kinh tế Quốc dân) cho rằng: Mỗi mô hình có điểm mạnh, điểm yếu khác nhau nhưng xu hướng chung là việc chăm sóc NCT tại cộng đồng sẽ rất tốt. Tuy nhiên, hiện nay điều này vẫn mang tính tự nguyện. Chính phủ đã có hỗ trợ nhưng chưa thành hệ thống, chưa nhiều. Vì vậy nếu có sự trợ giúp của nhà nước về mặt pháp lý, tài chính thì mô hình chăm sóc NCT dựa vào cộng đồng sẽ rất tốt.