Tags:
Thâm cung bí sử (73 - 4): Nguyễn Du và ví, giặm
GiadinhNet - Ví, giặm Nghệ Tĩnh cuốn hút cả người nông dân chân lấm tay bùn đến giới trí thức nhiều chữ nghĩa. Tính bác học trong ví, giặm là do giới trí thức thổi vào.
Xưa Nguyễn Du rất mê hát ví, giặm. Với chàng Nguyễn thì nơi để hát phải là làng Trường Lưu, vì gái Trường Lưu hát hay và xinh đẹp. Từ làng Tiên Điền của Nguyễn Du đến làng Trường Lưu khá xa (hàng chục cây số). Ngày xuân, Nguyễn Du đội mưa phùn đến Trường Lưu hát ví. Trời mưa, sân đất trơn, chàng Nguyễn đã phải bấm cả 10 ngón chân xuống mặt sân mà vẫn trượt ngã. Các cô gái Trường Lưu hát:
“Là người ơi…
Đến đây hò hát vui xuân
Khấu đầu lạy tạ trước sân làm gì?”
Với tài thơ của Nguyễn Du thì đáp lại câu hát đó không khó. Nguyễn Du hát:
“Đất chi có đất lạ lùng
Bấm thì chẳng chịu, nằm cùng lại cho”.
Ví, giặm có luật lệ riêng của nó. Đã nằm cùng thì tiếp theo phải có cái gì đó chứ không thể nằm suông. Các cô gái Trường Lưu hát:
“Thượng điền tích thủy, hạ điền khan
Ruộng em nứt dọc, nẻ ngang
Anh không cho nước, ruộng bỏ hoang đây này…”.
Nguyễn Du tinh nghịch pha chút hào:
“Khoe chi chút ruộng toèn hoen
Nếu anh tháo cống, ruộng em sẽ tràn”.
Các cô gái Trường Lưu thách chàng Nguyễn:
“Thì tháo cống đi anh
Tháo thật mạnh đi anh
Tháo cho đủ 5 canh
Nếu có đầy em chịu
Nếu có tràn em chịu”.
Thật khổ. Chàng Nguyễn nhà ta lấy đâu ra nước để tháo cống cho đủ 5 canh. Thế là Nguyễn Du phải chắp tay vái một cái. Đó là tín hiệu nhận thua cuộc trong hát ví, giặm.
Ví, giặm gắn liền với thơ ca. Mẹ tôi nói thơ của bác Trần Hữu Thung là ví, giặm. Quả đúng như vậy. Bài thơ “Thăm lúa” của Trần tiên sinh đoạt giải nhất văn học tại Đại hội Liên hoan thanh niên sinh viên thế giới năm 1953, nghe không khác ví, giặm một chút nào.
“Sáng ấy anh lên đường
Cái sắc mây anh mang
Em cắp mo cơm nếp
Lúa níu anh trật dép
Anh cúi sửa vội vàng
Vượt cánh đồng tắt ngang
Đến bờ ni anh bảo
Ruộng mình quên cày xáo
Nên lúa chín không đều
Nhớ lấy để mùa sau
Nhà cố làm cho tốt...”.
Bài thơ ấy mẹ tôi thường hát ru cháu bằng làn điệu dân ca ví, giặm. Ví, giặm là thơ, ví, giặm là nhạc. Trong nhạc của An Thuyên, của Nguyễn Trọng Tạo và Hồ Hữu Thới đều có âm hưởng của ví, giặm. Tính đạo lý cũng thấm đẫm trong ví, giặm. Xưa mẹ thường hát ru tôi bên cánh võng:
“Nghĩ phận mình con cháu
Lấy chữ hiếu làm đầu
Sống có trước, có sau
Cãi ông bà sao được
Cãi mẹ thầy sao được”
Đó là hát ru bằng ví, giặm. Đó cũng là dạy con đạo lý làm người. Ví, giặm là minh triết dân gian. Không phải các nghi thức cung đình là bản sắc văn hóa dân tộc, mà chính minh triết dân gian mới là bản sắc văn hóa Việt Nam. Không một loại hình văn hóa dân gian nào dạy con người đạo lý nhiều như ví, giặm. “Ai biết nước sông Lam răng là trong, là đục, thì biết sống cuộc đời răng là nhục, là vinh. Thuyền em lên thác xuống ghềnh. Nước non là nghĩa, là tình ai ơi”.
(Còn nữa)
Khánh Hoàng
Bình luận
Ý kiến của bạn
Tin liên quan
13 câu nói khiến người khác cực kì dễ chịu khi giao tiếp
Gia đình - 2 giờ trướcGĐXH - EQ cao có thể giúp bạn xây dựng và củng cố các mối quan hệ, hóa giải xung đột và cải thiện sự hài lòng trong công việc.
Sau buổi họp lớp ở tuổi U50, tôi không còn ghen tỵ với những người bạn bằng tuổi giàu có: Lý do nằm ở 3 điều khó nói này
Gia đình - 4 giờ trướcBước sang tuổi trung niên, điều khiến con người hạnh phúc đôi khi không phải tiền tài, địa vị mà là cuộc sống gia đình bình yên, ít sóng gió.
Những cung hoàng đạo dễ dính thị phi nơi công sở
Gia đình - 6 giờ trướcGĐXH - Ai cũng mong muốn có một cuộc sống thuận buồm xuôi gió nhưng cuộc đời không phải cứ cầu là được, cứ ước là thấy. Đây chính là 4 cung hoàng đạo dễ mang tai tiếng, thị phi khiến họ không ít lần rơi vào tâm trạng mệt mỏi, khó chịu.
Harvard: Cân nặng của trẻ khi sinh ra ảnh hưởng đến chỉ số IQ
Nuôi dạy con - 7 giờ trướcGĐXH - Đại học Harvard đã tiến hành một nghiên cứu về chỉ số IQ của trẻ em và cuối cùng kết luận rằng chỉ số IQ của trẻ có liên quan đến cân nặng khi sinh của trẻ.
Cô dâu nằng nặc đòi tổ chức đám cưới ở nhà hàng, khi lên phát biểu, mẹ chồng nói một câu khiến nàng dâu bật khóc
Gia đình - 9 giờ trướcTôi lúng túng, không biết phải làm sao để xoa dịu tình hình, chỉ biết nói: "Mẹ không có ý gì đâu. Em hãy bình tĩnh lại".
Cô dâu Bình Dương lấy chồng hơn 21 tuổi, hoa cưới được đúc từ 11 cây vàng
Chuyện vợ chồng - 10 giờ trướcĐám cưới đẹp như mơ của cô dâu Bình Dương thu hút sự quan tâm của nhiều người. Trong đó, bó hoa cưới được đúc từ 11 cây vàng gây chú ý hơn cả.
Vừa cưới được 3 ngày, nhà chồng đã họp khẩn chia tài sản, lời bố chồng thông báo khiến con dâu không kìm được thốt lên: "Tại sao lại như vậy?"
Gia đình - 22 giờ trướcĐêm đó, tôi không ngủ được. Sáng hôm sau, tôi quyết định nói chuyện với chồng.
4 con giáp chia tay dứt khoát, hai từ 'hối hận' không có trong từ điển
Gia đình - 1 ngày trướcGĐXH - Tình hết, có người day dứt, lưu luyến, có người chọn cách chấp nhận, dùng thời gian để chữa lành vết thương. Vậy lúc chia tay, con giáp nào tuyệt tình nhất?
7 câu người EQ cao rất hay dùng nơi công sở khiến họ ghi điểm với cấp trên và đồng nghiệp
Gia đình - 1 ngày trướcGĐXH - Việc ứng xử khéo léo nơi công sở có thể giúp người EQ cao có thêm nhiều cơ hội mới cho bản thân.
Đàn cá Koi hơn trăm triệu ngửa bụng chỉ sau vài tiếng, biết "thủ phạm" xong tôi lặng lẽ bảo chồng xách đồ ra ở riêng
Gia đình - 1 ngày trướcKhông ai hiểu vì sao một người học thức và đạo mạo như bố chồng tôi lại sở hữu tật xấu khó ưa như thế.
Harvard: Trẻ có 5 đặc điểm này 'thắng ngay từ vạch xuất phát'
Nuôi dạy conGĐXH - Kết quả nghiên cứu tại Đại học Harvard cho thấy, mặc dù mỗi người có con đường thành công khác nhau, họ đều có chung một số đặc điểm từ khi còn nhỏ.
