Hà Nội
23°C / 22-25°C

Người “giữ hồn” làn điệu hát Then truyền thống

Thứ tư, 13:00 13/07/2016 | Xã hội

GiadinhNet - Nặng lòng với mong muốn làn điệu hát Then truyền thống của dân tộc mình được bảo tồn và sớm được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại, nghệ nhân Thàm Ngọc Kiến, 62 tuổi, dân tộc Tày, ở phường Minh Xuân, TP Tuyên Quang (tỉnh Tuyên Quang) đã nhiều năm âm thầm sưu tầm, lưu giữ các làn điệu hát Then và đi khắp nơi truyền dạy cho thế hệ trẻ.

Nghệ nhân Thàm Ngọc Kiến đang truyền dạy cho thế hệ trẻ các làn điệu Then truyền thống. Ảnh: Quang Đán
Nghệ nhân Thàm Ngọc Kiến đang truyền dạy cho thế hệ trẻ các làn điệu Then truyền thống. Ảnh: Quang Đán

Khi 10 tuổi đã thuộc nhiều bài hát Then

Nghệ nhân Thàm Ngọc Kiến được nhiều người biết đến không chỉ với giọng hát mượt mà, trầm ấm với những làn điệu Then đầy nghĩa tình mà ông còn có tài làm đàn tính với kỹ thuật rất tinh xảo. Nghệ nhân Kiến kể lại, ngay từ nhỏ ông đã “say đắm” các làn điệu hát Then, ông thường lén nghe và hát theo các cụ trong bản biểu diễn, rồi theo các thầy cúng học lời Then cổ. Năm 10 tuổi, ông đã thuộc rất nhiều bài hát Then cũng như có thể chơi đàn tính một cách thành thạo. Cái duyên với hát Then đã đưa ông đến với Đoàn Nghệ thuật dân tộc tỉnh Hà Giang. Sau đó, ông chuyển về Đoàn Nghệ thuật dân tộc tỉnh Tuyên Quang và nghỉ hưu năm 2008. Suốt những năm hoạt động ở Đoàn Nghệ thuật dân tộc tỉnh Tuyên Quang, ông đã đem tiếng hát Then và tiếng đàn tính của dân tộc Tày tham gia rất nhiều chương trình hội diễn do Trung ương tổ chức và đạt nhiều giải như: 3 Huy chương Bạc tại Hội diễn ca múa nhạc chuyên nghiệp toàn quốc năm 1990 và 1999 tại Hà Nội, năm 2004 tại Điện Biên; 5 năm liền đạt giải nhì Liên hoan hát Then các tỉnh toàn quốc (năm 2005 tại Thái Nguyên, năm 2007 tại Cao Bằng, năm 2009 tại Bắc Kạn, năm 2012 tại Lạng Sơn, năm 2015 tại Tuyên Quang) cùng được nhiều giải thưởng khác.

Khi được hỏi về hát Then, đàn tính, nghệ nhân Kiến cho biết: Nói đến hát Then không thể nào không nhắc đến cây đàn tính. Then là điệu nhạc, là món quà của trời, đất đã trao gửi cho người Tày. Nhưng hát Then mà không có đàn tính thì như mùa xuân không có hoa đào nở, như miếng cau thiếu lá trầu xanh. Ông Kiến giải thích, đàn tính là dụng cụ để đệm khi hát Then, được làm từ ba loại vật liệu dễ tìm là quả bầu khô được cắt tiện thật khéo, gắn lên mặt cắt một mảnh ván mỏng; cần đàn làm bằng gỗ dâu hay thừng mục, vuốt thon một mặt phẳng và nối suôn qua bầu đàn, trên ngọn cần có thể khắc hình long, phượng, chim, thú; dây đàn được làm từ tơ tằm. Thêm ba núm chốt ngang qua khe máng đầu cần để mắc dây đàn và “con ngựa” trên mặt hộp, “con ngựa” có 3 khía đặt đỡ ba dây… Đàn tính được làm theo tỷ lệ, kích thước “song căm tẩu, cẩu căm cản” (hai nắm bầu, chín nắm cần”. Theo tiếng Tày, “tẩu” là bầu đàn, “song căm” là đường kính hộp đàn bằng hai nắm tay, tương được 18cm; cần đàn “cản đàn” cả phần thân cắm trong hộp đàn dài “cẩu căm” (chín nắm tay) tương đương 81cm, còn lại ngọn cần đàn dài khoảng 20cm để làm máng chốt dây và trang trí…

Cũng theo ông Kiến, đối với đồng bào Tày ở vùng cao phía Bắc thì hát Then chính là tiếng "lòng" là lời ru, là món ăn tinh thần. Ngày xưa, các cụ thường trình diễn theo hình thức diễn xướng tổng hợp là vừa hát, đệm đàn và múa để thể hiện nội dung câu hát, đôi khi còn biểu diễn cả những trò nhai chén, dựng trứng, dựng gươm... Ngày nay, lời của hát Then thường hướng đến ca ngợi Đảng, Bác Hồ hoặc tình yêu đôi lứa, phong tục tập quán…

Hơn 300 bạn trẻ đã học các làn điệu Then truyền thống

Nghệ nhân Kiến luôn đau đau trong lòng việc bảo tồn và truyền dạy nghề cho thế hệ trẻ. Hơn ai hết, ông hiểu hát Then là một loại hình nghệ thuật truyền miệng, nếu không được lưu giữ, rèn luyện thì sẽ bị mai một đi. Chính vì thế, ngoài những chuyến lưu diễn, giao lưu với các tỉnh bạn, ông dành phần lớn thời gian cho việc dạy hát Then cho các lớp mở tại nhà và đến các câu lạc bộ ở trong, ngoài tỉnh để dạy hát Then khi có yêu cầu. Từ năm 2008 đến nay, ông đã dạy hát Then trên 300 học viên ở nhiều độ tuổi khác nhau.

Bà Âu Thị Mai, Phó Giám đốc Sở VH,TT&DL tỉnh Tuyên Quang cho biết: Tại tỉnh Tuyên Quang có 22 dân tộc cư trú lâu đời, có phong tục tập quán riêng, tạo nên bản sắc văn hoá độc đáo nhưng do nhiều nguyên nhân bản sắc văn hoá các dân tộc đang dần bị mai một. Do vậy, việc nghệ nhân Thàm Ngọc Kiến nhiều năm âm thầm sưu tầm, bảo tồn các làn điệu hát Then và nhiệt tình truyền dạy cho thế hệ trẻ là việc làm rất đáng trân trọng.

Vũ Quang Đán

Bình luận
Xem thêm bình luận
Ý kiến của bạn
Xác minh vụ nhóm người nghi là cán bộ xã say rượu, gây gổ với người dân sau va chạm giao thông

Xác minh vụ nhóm người nghi là cán bộ xã say rượu, gây gổ với người dân sau va chạm giao thông

Đời sống - 1 giờ trước

GĐXH - Đoạn video ghi lại hình ảnh nhóm người nghi là cán bộ xã có biểu hiện say rượu, đánh người sau va chạm giao thông tại huyện Tân Sơn (Phú Thọ) được lan truyền trên mạng xã hội, khiến nhiều người không khỏi bất bình.

Độc lạ con ngách ở Hà Nội với hàng chục căn nhà 'mặc đồng phục'

Độc lạ con ngách ở Hà Nội với hàng chục căn nhà 'mặc đồng phục'

Đời sống - 1 giờ trước

GĐXH - Con ngách nhỏ tại quận Tây Hồ, Hà Nội dài chưa đến 100m, thế nhưng lại có hàng chục căn nhà với phần cổng được thiết kế, màu sắc giống nhau, tạo nên sự nổi bật, lạ mắt, thu hút nhiều bạn trẻ tới check in, chụp ảnh.

Kết quả xổ số - KQXS hôm nay thứ Sáu ngày 29/3/2024

Kết quả xổ số - KQXS hôm nay thứ Sáu ngày 29/3/2024

Xã hội - 1 giờ trước

GĐXH - Kết quả xổ số hôm nay - KQXS thứ Sáu ngày 29/3/2024: Xổ số miền Nam - XSMN, xổ số miền Trung - XSMT, xổ số miền Bắc - XSMB, xổ số Vietlott - XS Vietlott.

Nữ công nhân bị hiếp dâm, cướp tài sản tại bãi đất trống

Nữ công nhân bị hiếp dâm, cướp tài sản tại bãi đất trống

Pháp luật - 1 giờ trước

GĐXH - Phát hiện chị A. ngồi một mình gần bãi đất trống, Thái đã dùng dao khống chế rồi thực hiện hành vi hiếp dâm, cướp tài sản.

Đề nghị không cấp đổi giấy phép lái xe nếu chưa nộp phạt xong

Đề nghị không cấp đổi giấy phép lái xe nếu chưa nộp phạt xong

Thời sự - 2 giờ trước

Sở Giao thông Vận tải (GTVT) Hà Nội vừa có văn bản gửi Cục Đăng kiểm Việt Nam, Cục Đường bộ Việt Nam, Sở GTVT các tỉnh, thành phố, Phòng CSGT Công an các tỉnh, thành phố yêu cầu giải quyết vi phạm hành chính trong lĩnh vực giao thông đường bộ.

1 chính sách liên quan đến sổ đỏ sẽ thay đổi, người dân cần phải đặc biệt chú ý

1 chính sách liên quan đến sổ đỏ sẽ thay đổi, người dân cần phải đặc biệt chú ý

Xã hội - 2 giờ trước

GĐXH - Theo Luật Đất đai 2024, các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương sẽ ban hành và áp dụng Bản giá đất mới vì vậy kéo theo đó chi phí làm sổ đỏ có thể tăng.

Bắt đối tượng hiếp dâm bé gái 13 tuổi mới quen qua mạng xã hội

Bắt đối tượng hiếp dâm bé gái 13 tuổi mới quen qua mạng xã hội

Pháp luật - 3 giờ trước

Sau thời gian ngắn quen biết qua mạng xã hội, nam thanh niên 20 tuổi tới nhà chơi và quan hệ tình dục với bé gái 13 tuổi.

Nữ kế toán từ nạn nhân đầu tư trên mạng trở thành kẻ lừa đảo

Nữ kế toán từ nạn nhân đầu tư trên mạng trở thành kẻ lừa đảo

Pháp luật - 4 giờ trước

GĐXH - Để có tiền nạp vào app bán hàng trên mạng, Tuyết đã lừa người chị họ số tiền hơn 3 tỷ đồng.

Cái kết đau lòng của người đàn ông từ chối nhậu nhẹt

Cái kết đau lòng của người đàn ông từ chối nhậu nhẹt

Pháp luật - 4 giờ trước

GĐXH - Mang rượu đến nhà bạn để nhậu nhưng bạn từ chối, Xuyên liền lấy một đoạn gỗ vào nhà tấn công nạn nhân dẫn đến tử vong.

Người nước ngoài lao động tại Việt Nam có phải nộp thuế thu nhập cá nhân?

Người nước ngoài lao động tại Việt Nam có phải nộp thuế thu nhập cá nhân?

Đời sống - 6 giờ trước

GĐXH - Theo quy định, khi người lao động làm việc tại Việt Nam nếu thu nhập phát sinh thì vẫn phải chịu thuế thu nhập cá nhân. Tuy nhiên, đối với những người lao động nước ngoài làm việc tại Việt Nam có phải đóng thuế thu nhập cá nhân không?

Top