Những bước khởi động tích cực

Đề án kiểm soát dân số các vùng biển, đảo và ven biển (Đề án 52) được triển khai trong bối cảnh các đề án về phát triển kinh tế - xã hội đối với các vùng biển, đảo đang được Đảng, Chính phủ quan tâm; sự tham gia phối hợp của các bộ, ban, ngành, sự hưởng ứng tích cực triển khai của 28 tỉnh/thành phố thuộc địa bàn Đề án. Gần 6 tháng triển khai, Đề án đã có những bước khởi động tích cực song cũng cần nhiều nỗ lực để vượt qua những thách thức mới.

Khởi động Đề án

Truyền thông DS/KHH tại vùng biển Vạn Gia, Vạn Ninh, Khánh Hòa (Ảnh: TG).

Sau Quyết định số 52/2009/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ (có hiệu lực thi hành từ ngày 25/5/2009), Bộ Y tế đã gửi công văn hướng dẫn số 3720/BYT-TCDS (ngày 14/6/2009) về xây dựng Đề án kiểm soát dân số vùng biển, đảo và ven biển của tỉnh, thành phố. Lãnh đạo Bộ Y tế và Tổng cục DS-KHHGĐ đã có nhiều văn bản có tính pháp lý để thực hiện Đề án được ban hành. Ban Điều hành Đề án được thành lập, với sự tham gia đầy đủ của các bộ, ngành theo nhiệm vụ được phân công tại Quyết định 52. Ông Đỗ Ngọc Tấn - Giám đốc Đề án 52 cho biết, Ban Điều hành Đề án đã có các công tác điều tra, khảo sát ban đầu nhằm đánh giá thông tin cơ bản về truyền thông giáo dục đặc thù của vùng biển, đảo và ven biển. Đồng thời khảo sát thực trạng đánh giá các chỉ số đầu vào; xây dựng bản đồ về dân số, năng lực mạng lưới y tế, khu vực địa lý (ven biển, đảo, vùng đầm phá, ngập mặn, cửa sông, cảng cá, âu thuyền, vạn chài...) tại địa bàn Đề án; Khảo sát các yếu tố phong tục tập quán và nghề nghiệp tác động tới thái độ và hành vi sinh sản của người dân vùng biển, ven biển; Khảo sát nhu cầu thông tin quản lý về dân số, sức khỏe sinh sản, sức khỏe bà mẹ và trẻ em tại địa bàn dự án... Các mô hình can thiệp cung cấp dịch vụ và tư vấn về chăm sóc sức khoẻ BMTE, SKSS/KHHGĐ cho người làm việc tại khu công nghiệp, khu chế xuất, khu du lịch, ở các vùng biển đảo và ven biển được thiết kế, thử nghiệm...

Ông Tấn cho hay, các hoạt động của Đề án sẽ hỗ trợ tốt để lấp các khoảng trống mà chương trình Mục tiêu quốc gia chưa tính hết được với các đặc thù riêng của vùng biển, đảo. Từ đó, sẽ tạo nhiều cơ hội cho người dân vùng biển đảo có điều kiện tiếp cận với các dịch vụ và chính sách về DS-KHHGĐ nói chung và chăm sóc sức khỏe bà mẹ, trẻ em nói riêng.

Khắc phục khó khăn

Đến nay, có 26/28 tỉnh, thành phố đã được UBND tỉnh, thành phố phê duyệt kế hoạch hoạt động năm 2009 (2 tỉnh còn lại UBND tỉnh, thành phố đang xem xét phê duyệt). Riêng Đề án giai đoạn 2009 - 2020 thì có tới 19/28 tỉnh chưa được UBND tỉnh phê duyệt; nhiều tỉnh gặp khó khăn trong việc giải ngân; kế hoạch triển khai chưa đồng đều, có nơi mới được 1 - 2 hoạt động... Đề cập đến những khó khăn, thách thức này, ông Đỗ Ngọc Tấn - Giám đốc Đề án cho hay, trước hết là do tiến độ về thời gian. Việc thực hiện Đề án năm nay tiến hành trong khoảng thời gian tương đối gấp. Công việc cho cả năm 2009 nhưng thời gian thực tế để triển khai chỉ là hơn 5 tháng. Một khó khăn lớn nữa khiến tiến độ chậm là cơ chế tài chính. Thông tư liên tịch Bộ Tài chính - Bộ Y tế về hướng dẫn quản lý và sử dụng kinh phí thực hiện Đề án 52 chưa được ban hành. Đến ngày 2/11/2009 vừa qua, Bộ Tài chính mới có công văn số 15449/BTC-HCSN về việc hướng dẫn thủ tục giải ngân kinh phí năm 2009 gửi UBND, Sở Y tế, Sở Tài chính và kho bạc 28 tỉnh, thành phố triển khai Đề án về việc cấp mã số sử dụng ngân sách thực hiện Đề án 52 của địa phương. Cơ sở dữ liệu, các chỉ số đầu vào còn hạn chế do Đề án chưa triển khai các hoạt động điều tra, khảo sát ban đầu. Đây là một Đề án mới lại bắt đầu trong một thời điểm tổ chức bộ máy chuyên trách DS-KHHGĐ đang trong quá trình thành lập, kiện toàn, rất thiếu cán bộ...

Tại Hội thảo "Chia sẻ kinh nghiệm triển khai Đề án 52" do Tổng cục DS-KHHGĐ vừa tổ chức, các địa phương đã có những ý kiến rất tâm huyết để chia sẻ, kiến nghị. Một số ý kiến băn khoăn về việc kinh phí năm 2010 cho Đề án giảm là chưa hợp lý, đề nghị TƯ quan tâm nhiều hơn. Bà Hoàng Thị Tâm - Phó Giám đốc Sở Y tế kiêm Chi cục trưởng Chi cục DS-KHHGĐ tỉnh Thừa Thiên Huế cùng một số đại biểu khác đề nghị: Thông tư hướng dẫn quản lý và sử dụng kinh phí cần thật chi tiết, sớm ban hành để địa phương có cơ sở chi các hoạt động. Chia sẻ về kinh nghiệm có được kinh phí để triển khai, ông Tôn Thất Khoa - Chi cục trưởng Chi cục DS-KHHGĐ tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu cho biết, dù chưa có mã số để Sở Tài chính cấp kinh phí của Đề án nhưng Chi cục DS-KHHGĐ đã tham mưu Sở Y tế làm việc với Sở Tài chính tạm cấp theo Chương trình Mục tiêu quốc gia để sử dụng trước, sau khi có mã số sẽ chuyển qua. Do đó, đến đầu tháng 10, Bà Rịa - Vũng Tàu đã giải ngân được ngân sách của Đề án. Trao đổi với PV Bản tin Dân số vùng biển đảo, bà Hồ Thị Thi - Phó Giám đốc Sở Y tế kiêm Chi cục trưởng Chi cục DS-KHHGĐ Khánh Hòa cho biết, Khánh Hòa triển khai Đề án rất hiệu quả do ngành Dân số đã phối hợp chặt chẽ với Bộ Chỉ huy Bộ đội biên phòng, Liên đoàn Lao động, Hội LHPN, Hội Nông dân, Đoàn Thanh niên, Mặt trận Tổ quốc, Sở Giáo dục và Đào tạo của tỉnh...