Thủy Hử là tiểu thuyết bệnh hoạn?

Cuốn tiểu thuyết được dựng thành không biết bao nhiêu phim, truyện tranh, trò chơi điện tử... Đến nay, các nhân vật trong truyện vẫn là đề tài ưa thích mà người Trung Quốc (TQ) sôi nổi bàn tán. Thế nhưng, Giáo sư Bill Jenner ở Đại học Quốc gia Australia trong một lần trả lời phỏng vấn tạp chí Khoa học và Văn hóa Trung Quốc lại cho rằng đó là một tiểu thuyết bệnh hoạn.

Theo ông, nên nhìn nhận như thế nào về tác phẩm Thủy Hử?

- Tôi thấy đây là một vấn đề rất thú vị, vì nó liên quan tới nền văn hóa và trạng thái tâm lý của xã hội TQ từ triều Minh cho đến ngày nay. Một mặt, sự chém giết lẫn nhau trong Thủy Hử rất chi là nhộn nhạo; mặt khác, người ta không thể không hỏi rốt cuộc vì mục đích gì mà những người ấy vung tay chém giết như vậy?

Cái gọi là các anh hùng hảo hán trong sách ra tay choảng nhau thường gây ra tổn thương cho bản thân và người nhà, chỉ vì để chứng tỏ võ công của mình mà họ sử dụng bạo lực, làm hại kẻ khác.
 
Xét về ý nghĩa ấy thì Thuỷ Hử là một bộ tiểu thuyết bệnh hoạn. Trong đó việc tuyên truyền ca ngợi quan niệm bạo lực và nghĩa khí anh em (Thủy Hử từng được nhà văn Mỹ đoạt giải Nobel Pearl S. Buck dịch ra tiếng Anh là All men are brothers - Tất cả là anh em - ND) kiểu lưu manh thì không có chút ý nghĩa xây dựng nào cả.

Thế theo ông, tại sao "Thủy Hử" lại được người dân Trung Quốc hiện nay hoan nghênh đến thế?

- Tôi cảm thấy các nhân vật trong Thủy Hử không phải là sự miêu tả cuộc sống chân thực; cuộc sống hiện thực không như thế giới hảo hán trong Thủy Hử. Nghĩa khí giang hồ trong Thủy Hử là sự tô đẹp hành vi lưu manh – loại giá trị quan này rất có tính phá hoại.

Sở dĩ cuốn tiểu thuyết này cùng với bộ phim truyền hình nhiều tập được cải biên dựa vào tiểu thuyết đó được phổ biến rộng rãi là do thế giới trong sách tồn tại một sự tương phản với cuộc sống hiện thực. Các hảo hán trong sách ra tay choảng nhau không xét tới hậu quả.

Trong đời sống hiện thực có nhiều người ưa thích cuốn sách này, đó là do họ phải chịu sự trói buộc của các thế lực quyền thế trong xã hội, chỉ có từ các anh hùng hảo hán phóng đãng bạt mạng trong sách họ mới tìm kiếm được sự giải thoát và trút bỏ nỗi phẫn nộ trong lòng. Đây là hiện tượng làm mọi người rất lo ngại.

 Theo ông, nhân vật nào trong Thủy Hử thể hiện rõ nhất các hành vi và tính cách anh hùng hảo hán nói trên?

- Tôi thấy nhân vật Lý Quỳ rất có thể nói lên vấn đề. Tay này hữu dũng vô mưu, trung thành hết mực với bạn; anh ta còn là một người con rất hiếu thảo, chẳng sợ gian nan đi đón mẹ về, dù bà mẹ đã bị hổ ăn thịt rồi, anh ta vẫn gắng hết sức mình.

Nhưng mặt khác, nếu Lý Quỳ đã tức giận thì anh ta sẽ mất khả năng tự kiềm chế, không những chỉ giết kẻ thù mà còn giết tất cả mọi người không phân biệt ai, kể cả những người bàng quan vô tội cũng bị anh ta dùng rìu chém chết tuốt.

Điều đó nói lên, vì để trút giận mà Lý Quỳ không tiếc tay sử dụng bạo lực cực đoan không chút ý nghĩa gì hết. Xem xét từ tầng nấc này, việc Thủy Hử hiện nay vẫn còn rất được hoan nghênh và được cho phép lưu hành, quả thực làm mọi người luẩn quẩn trong vòng mê hoặc.

Chính quyền từng coi Thủy Hử là cuốn tiểu thuyết ca ngợi cuộc khởi nghĩa của nông dân, qua đó tuyên truyền cho cuốn tiểu thuyết này. Thực ra, trừ Lý Quỳ ra, 108 tướng trong Thủy Hử đều không phải là nông dân.

Phần lớn họ là người thuộc tầng lớp quan lại, có cả những chủ đất, ngay anh em họ Nguyễn cũng là các nhà tư bản thuê mướn sức lao động. Nếu nói Thủy Hử thể hiện mâu thuẫn giai cấp gì đó thì tôi cho rằng nó chủ yếu thể hiện mâu thuẫn nội bộ tầng lớp dưới của giai cấp thống trị.

Vì sao ông nói "Thủy Hử" là một bộ tiểu thuyết bệnh hoạn?

- Sở dĩ nói Thủy Hử là một bộ tiểu thuyết bệnh hoạn, đó là do nó ca tụng bạo lực như trong một vở hài kịch, mà không vạch ra hậu quả nghiêm trọng của điều đó. Con người bị giết một cách vô cớ mà không có sự thương xót của ai cả – điều này rất dễ gây ra sự dẫn dắt sai lầm cho thanh thiếu niên.

Dĩ nhiên đây không phải là thứ riêng Trung Quốc mới có; các nước khác cũng có vấn đề bạo lực thanh thiếu niên. Chẳng hạn xã hội Mỹ hiện nay cũng có sự thể hiện giá trị quan của Thủy Hử: thiếu niên mang súng vô cớ bắn giết người khác chỉ vì để trổ tài, giống hệt như biểu hiện của các hảo hán trong Thủy Hử.

Bìa cuốn truyện Thuỷ Hử đã được dịch sang tiếng Anh