Cố TBT Lê Duẩn: Người lớn có thể nghèo, nhưng trẻ con phải được như nhau

Điều mơ mộng của cố TBT Lê Duẩn

Anh đã nói rằng mình thừa hưởng được ở cha tính mơ mộng. Ngày trước TBT Lê Duẩn mơ mộng như thế nào và bây giờ anh mơ mộng ra sao?

- Trong những thời điểm khó khăn nhất, ba tôi đã mơ đến một nước Việt Nam thống nhất và điều đó đã thành hiện thực, kể cả khi ấy kẻ thù mạnh gấp nghìn lần chúng ta. Nhưng đời người có hạn nên ông không đủ điều kiện để những ước mơ khác trở thành hiện thực. Ông cũng từng mơ: Thôi thì nước mình còn nghèo, người lớn có thể nghèo, nhưng trẻ con phải được sống như nhau và từng bước không được nghèo.

Còn tôi mơ mộng cái gì ư? Tôi rất muốn có một cách nào đó thật hiệu quả để đóng góp cho xã hội ngày càng dân chủ và văn minh. Sự mơ mộng này có vẻ chung chung quá, nhưng sự thật là mỗi người dân sẽ được rất nhiều khi sống giữa một xã hội như thế.

Cha anh mơ: Người lớn có thể nghèo, nhưng từng bước trẻ con phải được như nhau. Anh biết ông đã có những quyết sách nào để hiện thực hoá tư tưởng ấy?

- Đó là chính sách miễn học phí cho học sinh ngay sau ngày thống nhất. Ông luôn nghĩ phải làm thế nào để trẻ em đỡ khổ. Ngay cả khi thăm một trại gà ông cũng lưu ý: Làm sao để mỗi trẻ em có được một trái trứng mỗi ngày. Những năm cuối đời, nhiều lần ông tâm sự: Sau này những người như tôi, ông Trường Chinh, ông Phạm Văn Đồng không còn giữ trọng trách gì nữa thì cố làm một cái gì đó để lo cho trẻ em. Ông rất yêu trẻ con. Chỉ tiếc ước mơ này chưa kịp thực hiện thì ông mất.

Tôi chỉ thấy ba khóc hai lần

Ông yêu trẻ con như thế, ngày bé anh có lần nào bị cha mắng “nên thân”?

- Chỉ có một lần ba mắng tôi rất dữ, đó là lần tôi khóc vì xúc động khi xem xong một bộ phim Trung Quốc. Bộ phim kể về một người giáo viên, đi theo tiếng gọi của nhà nước, vui vẻ bỏ dạy học để về vùng kinh tế mới làm ruộng. Ông mắng tôi suốt quãng đường rất dài từ chỗ xem phim về nhà. Ông nói: “Tại sao con lại xúc động trước việc một người đang làm giáo viên lại bỏ nghề để làm nông dân. Ai cũng làm thế thì đất nước sao có thể phát triển được?!”.

Cố TBT Lê Duẩn là người cương nghị. Đã bao giờ anh thấy ông khóc?

- Tôi không biết ông khóc bao nhiêu lần, nhưng trong đời, tôi chỉ thấy ông chảy nước mắt hai lần. Lần thứ nhất là hôm Hồ Chủ Tịch ra đi. Ngày 2/9/1969, khi cả nhà ngồi ăn cơm, tự dưng ba tôi nước mắt đầm đìa. Mọi người hỏi vì sao thì ông không nói (Ngày 2/9 năm đó, người dân đều chưa chính thức biết tin Bác mất). Về sau tôi mới biết hôm ấy ba khóc là vì đó là ngày Bác từ trần; Lần thứ hai ông khóc là lần người bác sĩ riêng của ông đột tử vì bệnh. Hôm ấy, đứng bên thi hài của anh ấy trong bệnh viện 108, ông đã khóc khá lâu. Có một hình ảnh làm tôi nhớ mãi là sau đó, đứa con nhỏ của người bác sĩ ấy sang nhà tôi chơi, giữa sân nắng chang chang, ba tôi đã đá bóng với nó - điều mà ông chưa làm một lần ngay cả với chúng tôi.

“Nếu không thương con thì làm sao ba thương nhân dân được”

Nghiêm nghị như vậy, ông bày tỏ tình cảm với con cái như thế nào?

- Có vẻ chỉ có cậu em tôi, lúc ấy còn nhỏ, là được ba tôi chiều một tí. Thỉnh thoảng nó cũng làm nũng ba. Tôi nhớ là khi bọn tôi phải đi sơ tán, ba tôi nói: “Em còn nhỏ, để em lại với ba. Các chú cần vụ sẽ dạy em học”. Khi ấy bà chị tôi có phản đối vì sợ em bị hổng kiến thức, nhưng ông cụ cương quyết không nghe.

Những sự quan tâm với các con của ba tôi không mấy khi lộ ra ngoài. Tôi nhớ rằng, thỉnh thoảng ngồi làm việc gì đó, ông cụ đột nhiên hỏi: “Con học lớp mấy rồi nhỉ?”. Lúc ấy ông trăm công ngàn việc, mà chúng tôi lại hay đi sơ tán, đi học mỗi người một nơi. Tôi hiểu đó là những khoảnh khắc ông để cho đầu mình được một chút nghĩ đến gia đình, con cái.

Khi tôi nhập ngũ, tôi viết cho ba một bức thư nói rằng: “Trong nhà, có lẽ con là người thiếu thốn về mặt tình cảm nhất”. Sau đó tôi nhận được một lá thư rất cảm động của ông, nói rằng ông thương tôi lắm, nhưng ông muốn tôi có một tình cảm lớn hơn thế, tức là không chỉ biết thương người thân, mà phải biết thương cả những người khác nữa. Ông viết: “Nếu ba không biết thương con thì làm sao ba thương nhân dân, lo cho nhân dân được”. Về sau các chú cần vụ nói với tôi, ông nhớ tôi đến độ bảo lái xe đưa ông qua chỗ tôi đóng quân (ở tận Bình Đà – Hà Tây). Đi qua cho đỡ nhớ chứ nhất quyết không vào.

Tôi là con trai nên ba không thể hiện tình cảm nhiều, nhưng chị gái tôi, chị Hồng - một người hay ốm yếu - thì được ông chăm như mẹ chăm con. Khi chị đau ốm ông lấy từng viên thuốc, cốc nước, rồi còn bóp đầu cho chị ấy.

Ba anh thường có thái độ như như thế nào đến chuyện ăn mặc, học hành của con cái?

- Không bao giờ ba tôi để ý đến chuyện ăn mặc của con cái. Ngày bé, bọn tôi sống xa mẹ, nên chỉ khi nào thấy quần áo mấy chị em ngắn cũn cỡn, các chú cần vụ mới dẫn đi may. Khi nhìn chúng tôi, dường như ông muốn nhìn một điều gì đó ở bên trong con cái, chứ không phải là điệu bộ, là cách ăn mặc. Khi nhỏ, có lúc tôi cũng thầm trách là tại sao ông không quan tâm đến những cái nho nhỏ của chúng tôi. Nhưng khi trưởng thành tôi mới hiểu, tôi đã được ông rèn tính tự lập cao từ khi còn rất nhỏ.

T.H (thực hiện)