Thâm cung bí sử (86 - 1): Chuyện người làng tôi

Tên cổ của làng tôi gọi là làng Cứt Sắt. Làng ở trên những cồn gỉ sắt lớn. Đường làng toàn đá cứt sắt, chân trần không đi được. Ngày trước mẹ tôi thường sử dụng dép da bò. Miếng da bò nguyên chất, phơi khô rồi cắt theo hình bàn chân, đầu mũi dép có một cái khuy bằng da bò, lồng một ngón chân vào đấy, rồi đi theo kiểu dép lê.

Thành Hoàng làng tôi là tướng Cao Lỗ. Tấm bia ở đền thờ Thành Hoàng ghi: “Tiền viễn tổ - tướng Cao Lỗ, 357-208 trước Công Nguyên. Đền thờ Thành Hoàng làng là di tích lịch sử cấp Quốc Gia, vì danh tướng Cao Lỗ là một nhân vật của thời kỳ đầu dựng nước Âu Lạc. Theo các cụ trong làng kể lại, làng tôi nhiều đá cứt sắt vì tướng Cao Lỗ đã xây dựng ở đây một đại công trường luyện sắt đầu tiên của người Việt cổ. Muốn luyện sắt thì phải có quặng sắt. Mỏ sắt cách làng tôi khoảng 6km về phía Nam. Quặng sắt đào lên, chở về làng bằng xe cút kít. Đó là loại xe bánh gỗ to, đường kính khoảng 80cm, khi đẩy xe nghe có tiếng kêu cút kít. Mỗi chiếc xe cút kít có thể chở được 300kg quặng sắt. Trước Cách mạng tháng Tám, làng tôi vẫn đóng thuế cho triều đình bằng sắt. Khi sắt Tây tràn ngập thị trường, làng tôi mới bỏ nghề luyện sắt thủ công và chuyển sang trồng lúa.

Thế đất làng tôi rất lạ. Phía Bắc làng có ngọn núi Mã Yên Sơn. Phía Nam có núi Mạo Sơn. Người xứ Nghệ gọi cái mũ là Mạo. Ngọn núi phía Nam làng trông giống chiếc mũ ô sa của các ông quan thời xưa. Thế đất của làng như vậy nên thời nào làng tôi cũng có quan và có tướng. Vị tướng danh giá nhất làng là Cao Lỗ. Tương truyền, Tướng Cao Lỗ là tác giả của chiếc nỏ Liên Châu nổi tiếng trong lịch sử. Thời xưa các chiến binh dùng cung tên. Cây cung gọn nhẹ nhưng bắn độ chính xác không cao. Cái nỏ bắn chính xác hơn, vì có rãnh ở giữa để định hướng bay cho mũi tên. Cây cung dùng tên tre nên gặp áo giáp cứng không thể xuyên thủng được. Còn cái nỏ của tướng Cao Lỗ dùng tên bịt sắt nên lực bắn mạnh và độ xuyên thủng rất cao. Tướng Cao Lỗ lại chế tạo được loại nỏ liên châu, một phát bắn được nhiều mũi tên nên uy lực của loại vũ khí này rất lớn, khiến quân thù khiếp sợ và gọi đó là nỏ thần. Người làng tôi bao đời rèn đúc tên sắt cho quân đội của nước Âu Lạc. Sắt luyện ra, rèn thành gươm giáo, đúc thành tên nhọn, xỉ sắt đổ thành cồn đống, thành cương vực của làng tôi bây giờ. Tuổi học trò, tôi đến trường, chân không giày dép, cứ thấy đá cứt sắt chọc nhoi nhói dưới gan bàn chân, thấy lịch sử tổ tiên thức dậy trong mỗi bước chân tôi. Bây giờ mỗi khi về làng tôi đều vào đền Thành Hoàng để thắp hương cho tiền viễn tổ Cao Lỗ. Lần nào về quê, tôi cũng làm như vậy và bao giờ tôi cũng thấy rưng rưng. Người làng cứt sắt tính kiên cường như sắt đá. Hai cuộc chiến tranh vệ quốc, làng tôi cử hàng vạn trai đinh ra trận. Hậu duệ của tướng Cao Lỗ không có ai hèn nhát.

(Còn nữa)

Khánh Hoàng/Báo Gia đình & Xã hội