Thất bại từ xăng dầu đến điện

Chỉ biết lợi mình

Kết quả đợt thanh tra đột xuất giá xăng dầu tháng 9/2011 của Bộ Tài chính cho thấy, giai đoạn từ 1/7 đến 26/8 chiết khấu thù lao trung bình cho các đại lý của Petimex (Công ty TMDK Đồng Tháp) là 859,68 đồng/lít, tăng so với bình quân 5 tháng đầu năm 582,5 đồng/lít. Chi thù lao đại lý của Saigon Petro bình quân 782,8 đồng/lít, tăng so với 6 tháng đầu năm 447,8 đồng/lít. Tình trạng chi thù lao đại lý cao dẫn đến chi phí kinh doanh vượt mức quy định của Nhà nước cũng diễn ra tương tự đối với Petrolimex và PV Oil. Về thực trạng chi thù lao đại lý quá cao này, tại văn bản báo cáo, cả 4 Tổ kiểm tra của Bộ Tài chính đều có cùng chung một nhận định: "...không ảnh hưởng đến quyền lợi của người tiêu dùng nhưng sẽ ảnh hưởng nguồn thu của ngân sách và gây áp lực về việc điều chỉnh giá..."

Nhận định nói trên rất khó thuyết phục, nếu đặt trong bối cảnh kinh tế vĩ mô thời điểm đó. Chỉ số giá tiêu dùng (CPI) sau hai tháng 5 và 6 giảm tốc độ tăng, đến tháng 7/2011 bất thần tăng tốc trở lại (tăng tới 1,17% so với tháng trước đó). Mức lạm phát cao là một đòn giáng mạnh vào thu nhập thực tế của hàng chục triệu dân, những người có thu nhập trung bình và thấp. Đóng góp vào mức lạm phát cao này, không thể không kể đến tác động từ việc tăng giá xăng dầu các loại từ 2.000 đến 2.800 đồng/lít ngày 29/3/2011. Xăng RON 92 khi đó có giá 21.300 đồng/lít, thế nhưng với việc giá xăng dầu nhập khẩu giảm, thay vì giảm giá bán lẻ xăng dầu trong nước, từ tháng 6 một số doanh nghiệp đầu mối đã bắt đầu nâng mức thù lao cho các đại lý và thực hiện đồng loạt từ tháng 7. Trong trường hợp này, khó có thể nói là các doanh nghiệp đã vì quyền lợi của người dân và cơ quan giám sát đã làm tốt nhiệm vụ của mình?! Trao quyền định giá các sản phẩm độc quyền cho doanh nghiệp cho thấy là một sự mạo hiểm.

Sau đợt giảm nhẹ giá xăng dầu ngày 26/8/2011, giá xăng dầu nhập khẩu lại tiếp tục giảm, đặc biệt với mặt hàng xăng RON 92. Đến tháng 11/2011, giá xăng RON 92 tại Singapore đã xuống mức 111,17 USD/thùng, gần bằng mức 109,63 USD/thùng của tháng 2/2011 khi giá bán lẻ trong nước là 19.300 đồng/lít. Sang tháng 12, giá xăng RON 92 thậm chí còn tiếp tục giảm xuống xấp xỉ 110 USD/thùng. Tuy nhiên, theo những quyết định mới nhất của Bộ Tài chính, giá bán lẻ xăng dầu trong nước sẽ không giảm.

Cơ quan định giá phải độc lập?!

Tại hội thảo về điều hành giá xăng của Bộ Tài chính hồi tháng 9/2011, chuyên gia kinh tế Ngô Trí Long đã chỉ ra rằng: "Với các mặt hàng độc quyền cần một cơ chế định giá độc quyền". Trong một bài viết mới đây tựa đề "Định giá các sản phẩm mang tính độc quyền" trên Thời báo Kinh tế Sài Gòn, chuyên gia kinh tế Vũ Quang Việt đã đề xuất thành lập một ủy ban chuyên gia độc lập về giá, quyết định dựa trên công thức và các chỉ số khách quan. Khi đó các cơ quan Nhà nước như : Tổng cục Thống kê, Viện Vật giá, Bộ Tài chính... sẽ chỉ có nhiệm vụ phục vụ uỷ ban trên. Các doanh nghiệp có sản phẩm bị định giá có thể gửi chuyên gia tới phát biểu về tính khách quan của các hệ số và chỉ số. Theo ông Việt, đây là cách mà nhiều nước trên thế giới đang làm và nó không ảnh hưởng đến mục tiêu tiến tới một nền kinh tế thị trường đầy đủ.

Người ta sẽ bàn thêm nhiều về kiến nghị này, nhưng ít nhất là nó đã nhắc nhở rằng, từ trước đến nay, dù cơ chế định giá cũ hay hiện hành thì giá các mặt hàng điện, nước, xăng dầu... vẫn chỉ là câu chuyện riêng của các doanh nghiệp và Bộ, liên Bộ chủ quản. Đó phải chăng là căn nguyên của những bức xúc, những bất cập?

Đắc Kiên