Thị trấn sống chung với gấu hoang

Ẩn nấp giữa những ngọn núi, Pettorano sul Gizio là thị trấn thời trung cổ với những con hẻm, những chú mèo và những cánh cửa gỗ khóa chặt. Ở khu vực thấp hơn của thị trấn, nét mộc mạc quyến rũ đã bị lãng quên - cành cây mọc ra từ các bức tường và nhiều mái nhà đã sụp xuống. Quán bar duy nhất cũng đóng cửa vào Giáng sinh năm ngoái, sau khi chủ nhà qua đời. Một số biển “Bán nhà” cũ đến mức số điện thoại đã mờ đi.

Thị trấn với tông màu đất và cam đã phai, được công nhận là một trong những thị trấn đẹp nhất của Ý. Năm 1920, có khoảng 5.000 người sống ở đây, hiện nay chỉ còn 390 người. Dân số ở đây phần lớn là người cao tuổi và có xu hướng giảm dần, giống nhiều thị trấn khác ở vùng Abruzzo. Một thị trấn lân cận, nơi chỉ còn 12 người sinh sống, đã bị bỏ hoang gần như hoàn toàn

Nhưng Pettorano sul Gizio thì khác, bởi họ có một niềm đam mê sâu sắc dành cho loài gấu. Một mô hình gấu mẹ và gấu con có kích thước thật được đặt tại quảng trường thị trấn, xung quanh là những bức tranh về gấu treo trên tường. Vào lúc bình minh và hoàng hôn, một chú gấu tên Barbara đi lang thang trên những con ngõ hẹp để tìm kiếm đồ ăn.

Được mệnh danh là “thị trấn hoang dã”, nơi này thu hút một nhóm người trẻ mới làm việc trong lĩnh vực phục hồi thiên nhiên. Tuy nhiên, việc kết thân với gấu Marsican hay gấu Apennine, những loài gấu đặc trưng của vùng Abruzzo và đang bị đe dọa nghiêm trọng, lại không hề dễ dàng.

Mối đe dọa lớn nhất của loài gấu chính là con người, vì vậy những người bảo tồn sớm nhận ra rằng người dân của những thị trấn xa xôi này cũng phải có mong muốn bảo vệ chúng.

Một phần nguyên nhân quần thể gấu có thể phát triển tốt như vậy là vì rất nhiều người đã rời khỏi khu vực này. Một bức ảnh chụp ngôi làng vào năm 1905 cho thấy những ngọn đồi trơ trụi do chăn thả gia súc và nạn phá rừng. Sau Thế chiến thứ hai, khi nền kinh tế Ý bùng nổ, người dân nông thôn đã rời đi để làm việc tại các thành phố. Khi sự hiện diện của con người giảm bớt, thiên nhiên đã phục hồi - quần thể gấu nâu Marsican hiện có khoảng 60 cá thể và dường như đang gia tăng.

Thế nhưng, những người ở lại đã quên cách sống cùng những loài săn mồi lớn. Cách đây 10 năm, mối quan hệ giữa người và gấu dưới thời cai trị của Peppina, một “con gấu hung dữ” nặng 135kg sống quanh khu vực trong nhiều năm. Vào năm 2014, căng thẳng giữa người dân địa phương và động vật đã lên đến đỉnh điểm khi một con gấu trẻ bị một người nông dân bắn chết sau khi nó đột nhập vào chuồng gà. Cho dù người đàn ông khẳng định rằng ông bị con gấu tấn công, mặc dù chưa ghi nhận trường hợp gấu Marsican giết người bởi chúng thường tránh tiếp xúc với con người. “Mọi người bắt đầu chống lại loài gấu. Chúng tôi nhận ra chúng tôi phải làm điều gì đó thiết thực hơn”, ông Cipollone cho biết.

Vào năm 2015, Pettorano sul Gizio đã trở thành cộng đồng “sống chung với gấu” đầu tiên ở Ý. Hàng rào điện đã được dựng lên xung quanh hơn 100 khu đất để bảo vệ đàn ong, gà và các động vật trang trại khác; cổng và thùng chống gấu được lắp đặt và các bản hướng dẫn về cách sống cùng gấu đã được phân phát xung quanh Pettorano sul Gizio và thị trấn lân cận Rocca Pia.

Người dân được khuyến khích thu lượm trái cây chín rụng trên mặt đất nhanh chóng, cũng như giữ thức ăn thừa trong nhà cho đến ngày thu gom rác. Kể từ năm 2014, “thiệt hại đã giảm đáng kể”, ông Cipollone nói.

Con gấu kế nhiệm Peppina, Barbara, đi lang thang trên các con hẻm của Pettorano sul Gizio nhưng nó không gây ra bất kỳ thiệt hại nào. Đến năm 2017, các cuộc tấn công của gấu đã giảm 99% so với ba năm trước đó, theo dữ liệu từ Salviamo L’Orso, một tổ chức bảo tồn gấu. Tổ chức này cũng cho biết không có thiệt hại nào kể từ năm 2020.

Các quốc gia châu Âu khác đang học hỏi. Hiện có 18 cộng đồng “sống chung với gấu” trên khắp châu Âu, được tài trợ bởi chương trình môi trường Life của EU.

Trong khi tình trạng suy giảm dân số có thể đã thu hút gấu đến khu vực khác, thì ở Pettorano sul Gizio, gấu lại đang đưa mọi người quay trở lại. Tháng 10 năm ngoái, bà Valeria Barbi, một nhà báo môi trường và nhà tự nhiên học, đã ghé thăm và yêu mến cộng đồng này đến nỗi bà quyết định ở lại. “Trong khi tôi bị choáng ngợp về tình hình sinh thái toàn cầu, nơi này khiến tôi nghĩ rằng chúng ta có thể làm được điều gì đó có ích, rằng các biện pháp hiệu quả thực sự tồn tại”, bà nói.

Ông Mario Finocchi, chủ tịch Hiệp hội Hợp tác xã Valleluna cho biết: “Khách du lịch trong khu vực có xu hướng ngày càng tăng. Một số người ban đầu chỉ ghé thăm đã quyết định mua nhà ở đây”. Theo dữ liệu về chỗ ở của Valleluna, số lượng khách du lịch lưu trú tại Pettorano sul Gizio đã tăng từ khoảng 250 người vào năm 2020 lên hơn 2.400 người vào năm ngoái.

Theo ông Finocchi, du lịch là điều tốt, nhưng “điều quan trọng là phải có người thực sự sống ở đây. Có cộng đồng trẻ mới đến đây vì loài gấu, những người đang làm việc để làm giàu cho thị trấn về mặt xã hội và văn hóa”.

Những chú gấu nâu Marsican chơi đùa giữa mùa thu. Vào buổi tối, một đám đông nhỏ đứng bên ngoài La Pizzicheria Di Costantino, nơi bán những miếng pho mai và giăm bông địa phương, cùng với bia theo chủ đề gấu. Chủ nhà hàng, ông Massimiliano del Signore, cho biết ông và vợ chuyển đến Pettorano sul Gizio vì thiên nhiên, sự yên tĩnh và con người nơi đây. “Chúng tôi đã đem lòng yêu nơi này và quyết định đầu tư vào nó. Không chỉ về mỗi du lịch, mà là để giúp mọi người tin rằng họ có thể ở lại đây và có một cuộc sống tốt”, ông nói.