Thời cơ chuyển từ lượng sang chất

Đó cũng là một trong những thành tố được thể hiện qua thông điệp của Ngày Dân số Việt Nam năm nay, thưa ông?

- Thông điệp “Tăng cường cam kết, duy trì mức sinh thay thế, từng bước nâng cao chất lượng dân số” cho thấy, trong thời gian tới chúng ta một mặt phải giữ vững cam kết về việc thực hiện chính sách DS-KHHGĐ, các địa phương cần phấn đấu nhanh chóng đạt và duy trì mức sinh thay thế, mặt khác cần phải từng bước nâng cao chất lượng dân số - đưa nó trở thành mục tiêu ưu tiên số 1 của công tác dân số trong giai đoạn tới. Khi chúng ta giải quyết vấn đề quy mô dân số, cơ cấu dân số cũng chính là nhằm tới mục tiêu cuối cùng là nâng cao chất lượng dân số.

Chất lượng dân số là một khái niệm rộng và bao hàm nhiều nội dung khác nhau. Một dân tộc mà cơ cấu dân số không hợp lý: Toàn những người trẻ hoặc toàn những người già; một dân tộc để cho tỉ số giới tính khi sinh mất cân bằng... thì dân tộc đó không thể coi là có chất lượng dân số tốt. Do đó, trong giai đoạn tới, công tác DS-KHHGĐ sẽ phải chuyển hướng mạnh để giải quyết đồng bộ các vấn đề của công tác dân số mà mục tiêu ưu tiên hàng đầu là từng bước nâng cao chất lượng dân số.

Việc chuyển hướng đó sẽ là một cơ hội và cũng không kém phần khó khăn, thách thức. Theo ông, đội ngũ làm công tác DS-KHHGĐ cần được chuẩn bị những gì để phù hợp với sự chuyển hướng đó?

Thời gian qua, Tổng cục DS-KHHGĐ rất chú trọng đào tạo, bồi dưỡng về nghiệp vụ dân số, kỹ năng truyền thông vận động và kiến thức xã hội cho đội ngũ cán bộ của mình. Trong năm 2010 và thời gian tiếp theo, hoạt động này sẽ thường xuyên, liên tục và là một trong những phương hướng được chú trọng cùng nhiều phương hướng khác. Bên cạnh đó, cũng đòi hỏi mỗi cán bộ làm công tác DS-KHHGĐ phải tăng cường trau dồi về chuyên môn, nghiệp vụ, rèn luyện về bản lĩnh để đáp ứng được với yêu cầu, nhiệm vụ mới mà Đảng và Nhà nước giao cho.

Trước những cơ hội và thách thức mới, ông đánh giá như thế nào về đội ngũ cán bộ làm công tác DS-KHHGĐ?

- Chúng tôi rất tự hào là ngành Dân số có một hệ thống mà ít ngành có được từ Trung ương đến tận cơ sở, đặc biệt là đội ngũ cán bộ chuyên trách tuyến xã và cộng tác viên dân số ở khắp các thôn, xóm, bản làng, phum, sóc, cụm dân cư. Trong dịp kỷ niệm ngày Dân số thế giới 11/7 vừa qua, ngành Dân số có hội nghị biểu dương đánh giá rất đầy đủ về đội ngũ cán bộ chuyên trách, cộng tác viên dân số ở cơ sở.

Chúng ta đạt được những thành tựu về công tác DS-KHHGĐ trong thời gian qua, trước hết là nhờ sự lãnh đạo của Đảng, các cấp ủy từ Trung ương đến địa phương; sự chỉ đạo sát sao của chính quyền; sự vào cuộc của các ban, ngành, đoàn thể.

Và không thể không kể đến công lao đóng góp trực tiếp của cán bộ chuyên trách và cộng tác viên dân số ở cơ sở. Họ thực sự là những người hùng trong công tác DS-KHHGĐ. Họ đã ngày đêm vận động, giáo dục, thuyết phục người dân chấp hành các chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước nói chung và về công tác DS-KHHGĐ nói riêng. Thay mặt lãnh đạo Tổng cục DS-KHHGĐ, chúng tôi xin gửi lời tri ân tới tất cả cán bộ, cộng tác viên dân số ở cơ sở.

Ông có thể chia sẻ bài học từ sự thành công của công tác DS-KHHGĐ?

- Sự thành công đó có rất nhiều bài học kinh nghiệm. Một trong những bài học kinh nghiệm chính là sự phối hợp gắn kết liên ngành. Công tác DS-KHHGĐ đòi hỏi phải có sự tham gia, phối hợp của tất cả các ngành, các cấp, trước hết là sự lãnh đạo, chỉ đạo của cấp ủy, chính quyền địa phương. Nếu một địa phương, một đơn vị nào mà cấp ủy, chính quyền không vào cuộc thì nơi ấy không thể có sự thành công. Tiếp đó là vai trò phối hợp của các ban, ngành, đoàn thể. Và cuối cùng là đội ngũ chuyên trách đủ mạnh, đủ sức tham mưu cho lãnh đạo chính quyền để tổ chức triển khai các hoạt động của công tác DS-KHHGĐ.

Tôi tin tưởng rằng, các cán bộ dân số đã vượt qua được thời kỳ khó khăn thử thách, sẽ tiếp tục đáp ứng được các nhiệm vụ trong thời gian tới. Nhân dịp Ngày Dân số Việt Nam, tôi kêu gọi cán bộ toàn ngành Dân số hãy đoàn kết một lòng, nỗ lực phấn đấu để hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ mà Đảng, Nhà nước giao cho.

Sàng lọc trước sinh và sơ sinh để nâng cao chất lượng dân số Để từng bước nâng cao chất lượng dân số (CLDS), theo ông thời gian tới chúng ta sẽ bắt đầu từ đâu? TS Dương Quốc Trọng. (Ảnh: C.H) - Một trong những nội dung để nâng cao CLDS có ý nghĩa hết sức quan trọng là cải thiện chất lượng giống nòi. Công việc này đã và đang được ngành DS-KHHGĐ triển khai qua Đề án sàng lọc trước sinh và sơ sinh (SLTS&SS).  Sinh ra những đứa con khỏe mạnh, nâng cao chất lượng giống nòi là vấn đề được quan tâm của tất cả các nước trên thế giới. Đối với chúng ta, việc nâng cao chất lượng giống nòi và sức khỏe của người Việt cần được dự phòng ở 3 cấp.   Dự phòng cấp 1 là vấn đề phải được quan tâm ngay từ tiền hôn nhân (trước khi kết hôn): Các cặp dự định kết hôn cần được tư vấn, kiểm tra sức khoẻ để sớm phát hiện, phòng ngừa và điều trị (nếu như có thể) những bệnh nhiễm trùng, các bệnh về gen… Họ sẽ quyết định việc có nên lấy nhau hay không nếu khả năng lớn bị vô sinh hoặc sinh ra những đứa trẻ không được như mong muốn. Nếu họ vẫn quyết định sinh con thì cũng cần được tư vấn để phòng ngừa được. Tuy nhiên, việc thực hiện tốt dự phòng cấp 1 chưa hẳn đã thực sự giảm được nguy cơ về dị tật bẩm sinh, thưa ông?  - Đúng vậy, nhằm giúp sinh ra một đứa trẻ khỏe mạnh cả về thể chất lẫn trí tuệ, khi người mẹ mang thai, cần phải kiểm tra cả sức khỏe của người mẹ lẫn thai nhi để tư vấn kịp thời. Việc SLTS giúp nhận biết được sự khuyết tật về mặt hình thể của thai nhi: Bằng kỹ thuật siêu âm có thể phát hiện rất sớm các bệnh như não úng thủy, thoát vị cơ hoành, thoát vị rốn, dị dạng ở tay, chân, thai vô sọ, khuyết tật ống thần kinh, khuyết tật về tim...   Có thể tư vấn cho người mẹ lựa chọn đình chỉ thai nghén những trường hợp vì những lý do không thể nuôi được, ví dụ thai vô sọ chẳng hạn, đứa trẻ sẽ không thể sống nổi sau sinh; hoặc có thể tư vấn để điều trị cho thai ngay từ trong bụng mẹ. Việc SLTS cũng có thể giúp cho chúng ta phát hiện sớm những bất thường, những bệnh liên quan tới gen di truyền, những dị tật về nhiễm sắc thể bằng cách xét nghiệm máu hoặc lấy bệnh phẩm từ thai nhi (như chọc ối, lấy gai nhau,...). Tuy nhiên kể cả dự phòng cấp 1, cấp 2 cũng chưa thể loại trừ hết được các nguy cơ về dị tật bẩm sinh. Có những trường hợp khi đứa trẻ ra đời rồi mới có thể phát hiện được một số bệnh tật. Vì thế, phải thực hiện dự phòng cấp 3 - phải SLSS để phát hiện sớm dị tật. Hiện nay, chúng ta mới triển khai thí điểm ở một số thành phố và mới sàng lọc 3 bệnh: Thiếu men G6PD, suy tuyến giáp trạng bẩm sinh và tăng sản thượng thận bẩm sinh.

Hà Thư (Thực hiện)