Phu nhân "quan" tỉnh bán xôi bảy sắc

Dường như được kết tinh từ những giọt nước trong vắt đầu tiên của dòng Nậm Thi – dòng nước thượng nguồn mù sương tiếp nước sông Hồng ngay cửa ngõ thành phố Lào Cai. Người ta nói đất Mường Khương là quê hương của những đặc sản ngon nhất vùng cao Lào Cai là thế.

Phu nhân vị Phó giám đốc sở cùng với gánh xôi bảy màu nơi góc chợ phiên. Ảnh: Binh Nguyên

Màu xanh lá chuối là màu của yên bình, màu đỏ thẫm, biểu tượng cho máu của những người đã anh dũng hy sinh, màu vàng biểu tượng cho sự đau thương ly tán, màu đỏ tươi biểu tượng cho chiến thắng… Và gánh xôi của bà đặc biệt hơn những gánh xôi khác là bà bán quanh năm, không cần chờ đến ngày tết hay chợ phiên.

Nhìn cách thức bà Lềnh đồ xôi thật tỉ mỉ như người ta đang thực hiện một tác phẩm hội hoạ nào đó. Những hạt gạo nếp to tròn được lựa chọn cẩn thận, chỉ mới qua nước vo đầu tiên mà đã nghe hương thơm của núi rừng, đó là loại nếp được trồng trên núi cao, mà mỗi năm chỉ trồng đúng một vụ.

Cách ướp màu xôi của bà Lềnh mới tài tình làm sao, không hề có một thứ phẩm màu nào, nó như kết hợp giữa nghệ thuật phối màu hội hoạ với bàn tay biến tấu tài tình của người phụ nữ Nùng Dín này. Màu sắc phải đi kèm với hương vị núi rừng có sẵn như lá cây đỏ đen, cây hoa vàng, lá câm hoa hay củ nghệ...

Đã hơn 20 năm nay, ngày nào cũng như ngày nào, bà Lềnh lại gùi gánh xôi nặng trĩu ra ngồi nơi góc chợ quen thuộc cho dù hôm ấy là chợ phiên hay chợ ngày. Dường như bà Lềnh không chỉ bán xôi mưu sinh, mà khách tìm đến bà để thưởng thức xôi và nghe giai thoại xuất xứ của món xôi bảy màu. Nhiều người ở Mường Khương nói với tôi rằng: bà Lềnh đúng là một nghệ nhân, nghệ nhân bán xôi.

Tôi hỏi bà mua bán thế này có đủ để nuôi con cháu ăn học hay không, bà cười rất duyên: “Tôi còn nuôi cả ông chồng đi làm quan dưới tỉnh nữa kìa!” Hỏi ra mới biết bà chính là phu nhân của ông Nùng Tráng Phìn, phó giám đốc sở Văn hoá – thể thao và du lịch tỉnh Lào Cai. Bà Lềnh bảo rất ít khi bà xuống thành phố bởi không quen phong thổ dưới ấy và về dưới chẳng làm gì, rất chán. Và cũng chưa một lần chồng bà rời nhà vào ngày đầu tuần để đi làm quan dưới phố mà lại thiếu gói xôi bảy màu mang theo.