Đầu tư xứng đáng hơn nữa cho công tác dân số

Cần đẩy mạnh giáo dục tuyên truyền, thông tin rộng rãi hơn nữa, đặc biệt đi vào chiều sâu để người dân hiểu rằng duy trì mô hình gia đình ít con để nuôi dạy cho tốt. Ảnh: T.N.

Tác động quan trọng đến kinh tế - xã hội

Là một người trong bộ máy tham mưu cho Đảng về công tác DS-KHHGĐ, xin ông cho biết công tác DS-KHHGĐ đã nhận được sự quan tâm, chỉ đạo như thế nào để hoàn thành được nhiệm vụ mà Đảng và Nhà nước giao cho?

- Công tác dân số luôn được Đảng và Nhà nước xác định là một bộ phận quan trọng trong chiến lược phát triển đất nước, là một trong những vấn đề kinh tế - xã hội hàng đầu của Quốc gia.

Điều lớn nhất có thể thấy là trong 50 năm qua, công tác DS-KHHGĐ luôn nhận được sự quan tâm, lãnh đạo, chỉ đạo của Đảng và Nhà nước. Việt Nam đã sớm có các Chỉ thị, Nghị quyết chỉ đạo về công tác DS-KHHGĐ. Nó thể hiện bằng Quyết định 216/CP của Thủ tướng Chính phủ năm 1961 về sinh đẻ có kế hoạch. Quyết định này là một định hướng rất tốt cho công tác lãnh đạo, tổ chức, thực hiện công tác DS-KHHGĐ.

Hội nghị 4, TƯ Đảng khóa VII, ngày 14/01/1993 đã đưa ra Nghị quyết về DS-KHHGĐ. Nghị quyết với 5 quan điểm của Đảng về công tác dân số đã thể hiện rõ sự lãnh đạo, chỉ đạo, cam kết của Đảng và Nhà nước đối với công tác này. Năm quan điểm đó còn giữ nguyên giá trị và được thể hiện tiếp bằng Nghị quyết 47-NQ/TW của Bộ Chính trị ngày 22/3/2005 về tiếp tục đẩy mạnh thực hiện chính sách DS-KHHGĐ. Nhờ đó có thể thấy rằng, sự chuyển biến mạnh mẽ của công tác dân số ở các cấp ủy đảng, chính quyền, hệ thống chính trị.

Dân số được các nhà khoa học, nhân khẩu học, các nhà quản lý xem là bài toán tổng thể, "bài toán mẹ" của tất cả các bài toán chi tiết. Ông có đánh giá gì về công tác dân số nước ta qua nhận định này?

- Trong 50 năm qua chúng ta đã đạt được những kết quả rất ấn tượng. Một trong những kết quả đó là tổng tỉ suất sinh (hay tổng số con của một bà mẹ trong độ tuổi sinh đẻ) đã giảm một cách rõ rệt. Nếu những năm 1960 - 1970, trung bình một bà mẹ sinh 6 người con thì hiện nay con số đó là 2. Chỉ nhìn vào con số này có thể thấy được giá trị của công tác DS-KHHGĐ. Nhờ công tác DS-KHHGĐ chúng ta đã có những kết quả hết sức ấn tượng về mặt quy mô dân số, cơ cấu dân số và từng bước nâng cao chất lượng dân số. Việc giảm quy mô dân số đã giúp chúng ta đẩy mạnh phát triển kinh tế - xã hội ngày một tốt hơn, góp phần tăng thu nhập bình quân đầu người, cuộc sống người dân được cải thiện rõ rệt, đưa Việt Nam thoát nghèo, trở thành nước có thu nhập trung bình trên thế giới.

- Người Á Đông vẫn còn tư tưởng "trọng nam khinh nữ", ưa thích con trai để nối dõi tông đường. Điều đó góp phần làm gia tăng mất cân bằng tỉ số giới tính khi sinh hiện nay ở nước ta. Đây cũng là thách thức lớn vì chuyển đổi nhận thức của người dân đòi hỏi phải thực hiện lâu dài, bền bỉ.

Một thách thức lớn nữa là trong suốt 50 năm qua, bộ máy tổ chức của ta không ổn định, thường xuyên thay đổi làm đội ngũ cán bộ làm công tác dân số bị mai một, thuyên chuyển sang ngành khác làm suy giảm sức mạnh của hệ thống làm công tác DS-KHHGĐ... Hiện nay, đầu tư viện trợ của quốc tế cho chúng ta ngày càng giảm đi do Việt Nam đã là nước có thu nhập trung bình. Khi nguồn lực quốc tế giảm thì đầu tư trong nước cần phải tăng lên một cách mạnh mẽ hơn nữa để đáp ứng được nhu cầu ngày càng cao của công tác DS-KHHGĐ. Ví dụ như các phương tiện tránh thai trước đây chúng ta nhận được nhiều sự viện trợ của các tổ chức quốc tế thì hiện nay đã giảm rõ rệt, trong khi nhu cầu phương tiện tránh thai của người dân ngày càng cao. Công tác dân số cũng đang đứng trước những thách thức của việc nâng cao chất lượng dân số; tận dụng cơ hội "dân số vàng", ứng phó với già hóa dân số, giảm tỉ lệ dị tật bẩm sinh ở trẻ sơ sinh...

Để giải quyết các khó khăn, thách thức trên, theo ông ngành Dân số cần làm gì để hoàn thành tốt nhiệm vụ Đảng và Nhà nước giao cho?

- Chúng ta cần hiểu rằng, người làm công tác dân số khác với làm y tế (trừ cán bộ y tế dự phòng là tiếp cận với người dân tại cộng đồng) - người bệnh tự đến. Công tác DS-KHHGĐ đòi hỏi họ phải "đi từng ngõ, gõ từng nhà, rà từng đối tượng", vận động, giám sát đối tượng thực hiện KHHGĐ. Đối với việc ngăn ngừa, giảm tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh, cần đẩy mạnh giáo dục tuyên truyền, thông tin rộng rãi hơn nữa, đặc biệt đi vào chiều sâu để người dân hiểu rằng "dù gái hay trai, chỉ hai là đủ"...

Để làm tốt nhiệm vụ trong giai đoạn mới, đòi hỏi hệ thống ngành Dân số phải củng cố ngày càng vững mạnh hơn. Ngành phải có chính sách thu hút để có nhiều người làm công tác DS-KHHGĐ tốt hơn, có trình độ, nhiệt huyết, có kỹ năng tuyên truyền vận động tốt hơn.

Khó khăn thách thức còn nhiều, chúng tôi nghĩ cùng với lãnh đạo của Tổng cục DS-KHHGĐ, Ban Cán sự Đảng Bộ Y tế, Ban Tuyên giáo Trung ương từng bước một có lộ trình để thực hiện công tác này được tốt hơn. Chúng tôi đề nghị Nhà nước có đầu tư xứng đáng hơn nữa để công tác DS-KHHGĐ đạt được mục tiêu đề ra - từ số lượng chuyển sang nâng cao chất lượng. Điều quan trọng nhất là đầu tư của Nhà nước phải luôn giữ vai trò nòng cốt, chủ đạo và đặc biệt là duy trì Chương trình Mục tiêu Quốc gia về dân số.

- Trân trọng cảm ơn ông!

Hà Thư (thực hiện)

Dân số học được đưa vào đào tạo ở nhiều ngành Chúng ta có chuyên ngành Dân số học tại Trường Đại học Kinh tế Quốc dân, chuyên ngành Dân số học của Trường Đại học Lao động xã hội. Một số ngành khác đã bắt đầu đưa dân số học vào như Đại học Y tế công cộng, các trường y. Các bác sĩ, các cử nhân xã hội học đều được trang bị kiến thức cơ bản, kiến thức phông nền về dân số học. Chính vì vậy, đội ngũ những người làm công tác DS-KHHGĐ ngày càng tốt hơn về mặt đào tạo, trình độ, chuyên môn. Có thể nói đầu tư của Nhà nước cho công tác DS-KHHGĐ ngày một tốt hơn. Trong việc này, tôi cho rằng Chương trình Mục tiêu Quốc gia về DS-KHHGĐ được đề ra sớm và thực hiện trong nhiều năm qua đã tích lũy được nhiều kinh nghiệm tốt. Việc Chương trình Mục tiêu Quốc gia được tiếp tục duy trì là sự cần thiết và quan trọng để chúng ta tiếp tục phát huy thành tựu về công tác dân số đã đạt được 50 năm qua.   GS.TS Đào Văn Dũng (Vụ trưởng Vụ Các vấn đề xã hội, Ban Tuyên giáo Trung ương)

Hà Thư (thực hiện)