Bức ảnh đáng buồn chụp được dưới đáy biển

Thảm họa bắt đầu như thế nào?

Câu chuyện về nhựa là một câu chuyện về sự tiến bộ và sự sa sút. Phát minh ra nhựa vào cuối thế kỷ 19 và sự bùng nổ sản xuất vào những năm 1950 đã thay đổi thế giới, mang lại vô số lợi ích từ y học, hàng không vũ trụ đến đời sống hàng ngày. Nhựa đã cứu động vật hoang dã khỏi nạn săn voi lấy ngà và làm cho các món đồ xa xỉ trở nên dễ tiếp cận hơn. Nó đã giúp con người du hành vào không gian, giảm trọng lượng xe hơi và máy bay, và bảo quản thực phẩm.

Tuy nhiên, sự tiện lợi đi kèm với cái giá đắt đỏ. Từ một vật liệu bền vững, nhựa đã trở thành một biểu tượng của "cuộc sống dùng một lần" . Năm 1955, tạp chí Life đã tôn vinh sự tiện lợi của đồ dùng một lần, nhưng đó cũng là lúc mặt tối của nhựa bắt đầu lộ diện. Khoảng 40% sản lượng nhựa hàng năm là loại dùng một lần, phần lớn là bao bì. Tốc độ sản xuất tăng chóng mặt, với gần một nửa lượng nhựa từng được sản xuất đã được tạo ra chỉ trong 15 năm qua. Sự bùng nổ này đã vượt xa khả năng quản lý chất thải của thế giới, dẫn đến một cuộc khủng hoảng toàn cầu.

Đại dương đã trở thành "bãi rác cuối cùng"

Chúng ta đã tạo ra 9.2 tỷ tấn nhựa, và 6.9 tỷ tấn trong số đó đã trở thành chất thải. Điều đáng kinh ngạc là 6.3 tỷ tấn chưa bao giờ được tái chế. Phần lớn trong số đó, ước tính từ 5.3 đến 14 triệu tấn mỗi năm, đã trôi dạt ra đại dương. Theo giáo sư Jenna Jambeck, lượng rác thải này tương đương với việc đặt năm túi rác nhựa đầy ứ trên mỗi mét bờ biển trên toàn thế giới.

Thảm kịch không chỉ dừng lại ở những con số. Rác thải nhựa giết chết hàng triệu động vật biển mỗi năm, gây hại cho gần 700 loài, bao gồm cả những loài có nguy cơ tuyệt chủng. Các loài sinh vật biển, từ sinh vật phù du đến cá voi, đang ăn phải hạt vi nhựa (microplastics) – những mảnh nhựa nhỏ hơn 1/5 inch. Các nhà khoa học đã tìm thấy hạt vi nhựa ở khắp mọi nơi, từ trầm tích dưới đáy biển sâu nhất đến băng trôi ở Bắc Cực. Thậm chí, ở một số bãi biển ở Hawaii, cát thực sự là 15% hạt vi nhựa, tạo ra tiếng lạo xạo như bánh gạo Krispies dưới chân.

Điều đáng lo ngại hơn cả là sự hiện diện của hạt nano nhựa và các hóa chất độc hại. Richard Thompson, nhà sinh thái học biển đã đặt ra thuật ngữ "hạt vi nhựa", cảnh báo rằng các hóa chất phụ gia trong nhựa có thể ngấm vào các mô của cá và con người. Mặc dù chưa có bằng chứng rõ ràng về việc hạt vi nhựa từ ruột cá đi vào thịt mà chúng ta ăn, nhưng tiềm năng tích tụ các hạt nano trong mô là một mối lo ngại lớn, có thể "thay đổi cuộc chơi" về sức khỏe con người.

Giải pháp đơn giản, thách thức phức tạp

So với biến đổi khí hậu, vấn đề ô nhiễm nhựa được coi là ít phức tạp hơn. Chúng ta đã biết cách thu gom, xử lý và tái chế rác. Vấn đề cốt lõi là thiếu các thể chế và hệ thống cần thiết , đặc biệt ở các quốc gia đang phát triển.

Các quốc gia châu Á, đặc biệt là Trung Quốc, Indonesia, Philippines, Việt Nam và Sri Lanka, là nơi tạo ra một nửa lượng chất thải nhựa không được quản lý của thế giới. Tại Manila, thủ đô Philippines, dòng sông Pasig và các nhánh sông của nó bị tắc nghẽn bởi rác thải, biến các khu vực ven sông thành những bãi rác khổng lồ. Một trong những thủ phạm chính là gói nhỏ (sachets) , loại bao bì dùng một lần chứa các sản phẩm tiêu dùng, không thể tái chế và được bán hàng triệu gói cho người nghèo.

Các công ty lớn, đặc biệt là các nhà sản xuất nước giải khát, đang bị chỉ trích vì đóng vai trò chính trong việc tạo ra cuộc khủng hoảng này. Tuy nhiên, họ cũng đang bắt đầu hành động. Coca-Cola, PepsiCo, Unilever và các tập đoàn khác đã cam kết chuyển sang sử dụng 100% bao bì có thể tái sử dụng, tái chế hoặc phân hủy vào năm 2025 hoặc 2030.

Những dấu hiệu tích cực

Mặc dù bức tranh ô nhiễm nhựa có vẻ u ám, nhưng những năm gần đây đã chứng kiến sự bùng nổ của nhận thức và hành động. Nhiều quốc gia đã cấm túi nhựa, các công ty đang thay đổi bao bì, và các cá nhân như Adrian Grenier và Boyan Slat đang vận động và tìm kiếm giải pháp.

Richard Thompson nhấn mạnh rằng giải pháp thực sự là ngăn nhựa đi vào đại dương ngay từ đầu và suy nghĩ lại toàn bộ cách tiếp cận của chúng ta đối với vật liệu này. Chúng ta cần thiết kế nhựa mới có thể phân hủy sinh học hoặc dễ tái chế hơn. Tuy nhiên, cách nhanh nhất để tạo ra sự khác biệt lớn là công nghệ thấp: cải thiện hệ thống thu gom rác. Ted Siegler, một nhà kinh tế học, đề xuất một loại thuế toàn cầu là một xu cho mỗi pound nhựa được sản xuất để tài trợ cho các hệ thống quản lý chất thải ở các quốc gia đang phát triển.

Tại hội nghị thượng đỉnh của Liên Hợp Quốc vào tháng 12 năm 2017, 193 quốc gia đã thông qua một thỏa thuận không ràng buộc mang tên Clean Seas, với mục đích chấm dứt ô nhiễm nhựa đại dương. Mặc dù đây chỉ là một bước đi đầu tiên, nhưng nó cho thấy sự đồng lòng của toàn cầu. Richard Thompson kết luận: "Chúng ta có đủ bằng chứng để hành động." Không cần phải chờ đợi một thảm kịch lớn hơn xảy ra, bởi vì "Ngày tận thế của đại dương" đã bắt đầu rồi.

Ô nhiễm nhựa không chỉ là một vấn đề thẩm mỹ mà là một cuộc khủng hoảng sinh thái và sức khỏe toàn cầu. Bằng cách thay đổi thói quen tiêu dùng, yêu cầu các doanh nghiệp và chính phủ có trách nhiệm hơn, chúng ta có thể hy vọng cứu lấy đại dương và tương lai của chính mình.

Nguồn: National Geographic