Cháu bé 4 tháng tuổi tử vong: Do cơ địa hay vaccine?

Chúng tôi đã phỏng vấn GS Phạm Ngọc Đính, Phó Viện trưởng Viện VSDTTƯ ngay sau khi ông làm việc với gia đình cháu T - GS Đính cho biết:

Cháu T được gia đình đưa đi tiêm chủng theo đúng lịch, cháu được tiêm hai mũi vaccine bạch hầu, ho gà, uốn ván (DPT), vaccine viêm gan B và uống vaccine bại liệt (OPC). Qua buổi nói chuyện với mẹ cháu T, chúng tôi được biết, cháu T sau khi tiêm về nhà được 1 tiếng thì có hiện tượng sốt, bỏ bú.

Thực ra, hiện tượng sốt này là bình thường của phản ứng sau khi tiêm phòng vaccine DPT và vaccine viêm gan B. Nhưng sốt cao và kéo dài trong thời gian lâu, đáng lẽ gia đình cần phải tham khảo thêm ý kiến bác sĩ hoặc mang đến trạm y tế để kiểm tra thì chắc sự việc không xảy ra đáng tiếc như vậy.

Đi tìm nguyên nhân

Nhận định sơ bộ bước đầu, theo ông nguyên nhân của ca tử vong là gì?

Chúng tôi đang đưa ra hai khả năng: Một là, tính ngẫu nhiên do tác động của vaccine kết hợp với ngộ độc do quá trình chăm sóc ăn uống của gia đình (ngoài cho bú mẹ, cháu T còn được gia đình cho ăn dặm. Hiện các mẫu ăn dặm của gia đình cũng được Viện VSDTTƯ mang về Hà Nội để kiểm nghiệm - PV).

Thứ hai, là nghi vấn về vấn đề chất lượng mũi tiêm vaccine. Tuy nhiên, cùng một lúc cháu T được sử dụng 3 loại vaccine nên không thể tách bạch được do ảnh hưởng của loại vaccine nào. Nhưng xét về logic, nếu nguyên nhân do vaccine thì phải có một phản ứng dây chuyền.

Hôm đó, theo báo cáo của Trung tâm Y tế dự phòng là ngày tiêm chủng hàng tháng của các cháu trong xã, nhưng lại không có cháu nào bị phản ứng hay tử vong, ngoài trường hợp cháu T.

Vậy, điều mà chúng tôi nghĩ đến nhiều nhất chính là tử vong do yếu tố cá thể (do cơ địa). Theo như lịch sử tiêm vaccine, thì những tai biến này hay tai biến khác đều có thể xảy ra. Ví dụ, mũi DPT cho phép mức độ 20 phản ứng/1 triệu liều; viêm gan B là 1 phản ứng/1 triệu liều và OPV là 0,1 phản ứng/1 triệu liều.

Theo ông nói, nghĩ nhiều đến yếu tố cá thể là sao?

Phải khẳng định, đây là một trường hợp tử vong hiếm gặp vì xảy ra với một cháu bé 4 tháng tuổi, đã tiếp nhận rất nhiều mũi tiêm vaccine mà không hề có biến chứng hay cơ địa dị ứng gì với vaccine.

Cháu T đã tiêm ở xã trong thời gian 3 tháng đầu rất đều và đúng lịch tiêm phòng. Trạm Y tế xã cũng đã thực hiện tiêm chủng đúng lịch, quy trình thực hành tiêm đúng, khả năng nhầm lẫn về việc tiêm vaccine là không có.

Chỉ có một sơ suất là theo dõi sau tiêm chưa chặt chẽ, đáng lẽ phải lưu cháu bé lại 20 phút để giám sát. Như vậy, chúng tôi mới nghĩ đến yếu tố của chính cơ thể cháu T, và đây cũng có thể là sự kết hợp ngẫu nhiên nào đó giữa vaccine và cơ thể cháu.

Nhưng Trạm y tế xã khẳng định, cháu T trước khi đến tiêm khỏe mạnh bình thường?

Theo tiền sử bệnh mà gia đình kể, cháu T bị viêm đường hô hấp từ nhỏ và đã sử dụng thuốc kháng sinh điều trị. Bên cạnh đó, mẹ cháu T sinh cháu lúc tuổi cao (43 tuổi) với thể trạng mẹ yếu thì xác suất đứa bé được sinh ra có dị tật và quá mẫn cảm là rất cao.

Với các bệnh bẩm sinh thì các bác sĩ tuyến cơ sở rất khó phát hiện ra. Chúng tôi cũng sẽ tìm hiểu kỹ nguyên nhân tiền sử bệnh tật bố, mẹ cháu vì đây cũng là yếu tố ảnh hưởng đến cơ địa của cháu bé.

Và có thể, khi tiêm vaccine vào có một sự kết hợp ngẫu nhiên dẫn đến tử vong. Nhưng tất cả những điều này vẫn chỉ là giả thiết, chúng tôi cần thời gian để xét nghiệm tất cả các mẫu vaccine, mũi tiêm và kết quả từ phía giải phẫu tử thi cháu T.

Trạm y tế xã Trung Hòa - nơi tiêm phòng cho cháu Nguyễn Bá T. (Ảnh: QT)

Có liên quan gì đến các ca tử vong do tiêm vaccine trước đó?

Theo ông, có sự liên quan giữa cái chết của cháu T với các trường hợp tử vong ở Hà Tĩnh và cấp cứu ở Thanh Hóa cũng vì tiêm vaccine?

Cháu T không hề có phản ứng như sốc phản vệ (đã gặp ở cả 3 trường hợp tại Hà Tĩnh và Thanh Hóa - PV), mà cháu T chỉ phản ứng sốt, một phản ứng bình thường sau tiêm vaccine. Cháu T tiêm từ 8h sáng ngày 25/5 và đến tận 11h đêm, cháu mới tử vong. Như vậy, không phải là tử vong do sốc phản vệ ngay khi tiêm vaccine.

Được biết, cháu T được tiêm vaccine viêm gan B do Việt Nam sản xuất, vậy chất lượng vaccine này sẽ được tìm hiểu kỹ, thưa ông?

Chúng tôi đã lấy toàn bộ mẫu vaccine còn lại trong đợt tiêm vừa qua của Trung tâm y tế xã và các mẫu vaccine khác tại 3 tuyến: Xã, huyện, tỉnh để đưa về Viện Kiểm định vaccine và sinh phẩm y tế Quốc gia xét nghiệm.

Một nguyên nhân nữa được đặt ra chính là kỹ thuật tiêm, nhưng chúng tôi cũng nhận định sơ bộ bước đầu là không liên quan vì thực hành tiêm ở đây cũng rất tốt. Xét về lịch sử sử dụng vaccine viêm gan B sản xuất tại Việt Nam trong chương trình tiêm chủng mở rộng, đã dùng 9 triệu liều mà chưa hề xảy ra bất cứ trường hợp tai biến nào. Tuy nhiên, vẫn phải chờ kết quả từ Viện Kiểm định.

Thưa ông, bao lâu nữa thì có kết quả kiểm định vaccine này?

Nếu cho kết quả ban đầu thì khoảng 7 ngày. Nhưng để làm cụ thể và chi tiết để có thể tìm ra nguyên nhân chính xác, đặc biệt là xét nghiệm tính chất vô khuẩn thì phải mất một tháng hoặc lâu hơn.             

Chất lượng vaccine được đảm bảo?

Sau sự cố vaccine viêm gan B của LG (Hàn Quốc), nhiều người dân đang rất lo ngại vào chất lượng vaccine, đặc biệt là vaccine trong chương trình tiêm chủng mở rộng?

Tôi khẳng định, tất cả các loại vaccine cho chương trình tiêm chủng mở rộng (kể cả hàng nhập khẩu hay hàng sản xuất trong nước) đều được kiểm định kỹ và nằm trên cả giới hạn an toàn mà thế giới cho phép.

Những trường hợp xảy ra sau khi tiêm vaccine như thế này là tai biến đáng tiếc, nhưng cũng là tai biến mà WHO đã cảnh báo trước với bất cứ loại vaccine nào.

Dư luận đang cho rằng, các kết quả xét nghiệm tìm ra nguyên nhân tử vong của các trường hợp trước đó còn quá chậm?

Yêu cầu của cộng đồng muốn sớm đưa ra nguyên nhân cho từng trường hợp là đúng. Nhưng do tính chất nghiêm trọng của sự việc, nên cần phải hội đủ nhiều kết quả xét nghiệm: Vaccine, giải phẫu bệnh lý, thậm chí chờ kết quả các mẫu xét nghiệm gửi sang nước ngoài... nên việc công bố nguyên nhân chưa thể gấp gáp.

Trên thế giới, đã có những trường hợp tìm nguyên nhân ca tử vong đến 1 năm. Cũng có những trường hợp không tìm ra nguyên nhân nào cả. Ở Việt Nam, cũng có thể tìm ra nguyên nhân là chuyện khó. Hiện chúng tôi chưa khẳng định một kết luận chính thức nào về vụ việc xảy ra tại Hà Tây.

Sau một chuỗi sự việc liên quan đến vaccine, người dân lo lắng và không muốn cho con đi tiêm phòng nữa, ông nghĩ sao về vấn đề này?

Tiêm vaccine đúng và đủ sẽ bảo vệ trẻ khỏi 10 bệnh truyền nhiễm nguy hiểm gây tử vong cao cho trẻ. Các bậc cha mẹ vẫn nên tiếp tục cho trẻ đi tiêm phòng đầy đủ cho trẻ. Các bậc cha mẹ cũng phải hiểu biết về việc tiêm chủng cho con như tiêm đúng lịch, theo dõi kỹ mũi tiêm và sau tiêm. Và, họ có thể từ chối tiêm cho con ở những nơi tiêm chủng cơ sở không đảm bảo.

Xin cảm ơn ông!

Vân Khánh (Thực hiện)