'Mẹ ơi, con không muốn học': Câu trả lời của bạn thay đổi cả cuộc đời con

Muốn con thành công: Hãy để con trải qua 2 thái cực 'sướng' và 'khổ', kết quả ngoài sức tưởng tượng

GĐXH - Con cái muốn thành tài, bắt buộc phải trải nghiệm hai thái cực cuộc sống: Vừa được thấy cuộc sống tốt nhất, vừa phải trải qua những ngày tháng khó khăn.

Một bà mẹ chia sẻ rằng cô sắp phát điên vì con trai mình nói "con không muốn học".

Con trai yếu môn Toán nên cô tìm mua một số tài liệu và bài tập để củng cố kiến thức, yêu cầu con luyện tập mỗi ngày.

Nhưng ngoài việc hoàn thành bài tập về nhà trên lớp, con trai cô hoàn toàn không muốn làm thêm bất cứ điều gì.

Người mẹ đã dùng "lợi ích" để dụ con, hứa cho con xem phim hoạt hình trên điện thoại. Lúc đầu còn có tác dụng, nhưng sau đó, người mẹ nói: "Con làm thêm 2 trang nữa đi, rồi chúng ta chơi điện thoại nửa tiếng".

Cậu con trai lập tức đáp lại: "Con không chơi nữa là được chứ gì, mẹ đừng ép con nữa, con thực sự không muốn học".

Người mẹ lúc đó sửng sốt, cảm thấy quân bài duy nhất trong tay mình không còn tác dụng, cô cảm thấy bất lực và tức giận.

"Mẹ ơi, con không muốn học", câu này chắc chắn không ít phụ huynh đã từng nghe qua.

Bạn lo lắng cho việc học của con mà sốt ruột, trong khi con lại thản nhiên. Bạn nói thêm vài câu, con liền nói rằng mình không có năng khiếu, không có hứng thú, không thể bằng người khác, nên không muốn học.

Phải làm sao đây? Gặp lúc con nói câu này, chúng ta nên trả lời thế nào?

Vì sao trẻ có cảm giác không muốn học?: 3 điều này cần chú ý

Trong tâm lý học có một lý thuyết gọi là "tự quyết định (Self-Determination Theory)".

Lý thuyết này nói rằng, con người bẩm sinh có 3 nhu cầu: Cảm giác tự chủ, cảm giác năng lực và cảm giác thân thuộc.

Chỉ khi cả 3 nhu cầu này được đáp ứng, con người mới có động lực bên trong mạnh mẽ, sẵn lòng tự nguyện và lâu dài làm một việc gì đó.

Và lý do con không muốn học, rất có thể là 3 nhu cầu này chưa được khơi dậy.

① Cảm giác tự chủ (Autonomy)

Tôi từng nghe nhiều phụ huynh nói với con: "Con đi làm bài tập cho mẹ";"Con đi đọc sách cho mẹ".

"Con đi làm cho mẹ" "con đi làm cho bố", trong đầu trẻ sẽ nghĩ rằng, có nghĩa là mình phải thay mẹ làm cái này, thay bố làm cái kia.

Một hai lần thì không sao, nghe nhiều, con sẽ cảm thấy: "Tại sao con phải làm những điều này cho mẹ? Sao mẹ không tự làm đi?".

Và rất nhiều việc khác cha mẹ cũng nói "con phải làm cái này, con phải làm cái kia", trẻ cũng sẽ phản kháng: "Con không có quyền chủ động gì cả, mọi việc đều do bố mẹ sắp đặt, tại sao con phải nghe lời bố mẹ?".

Càng lớn, con càng lười biếng, càng không muốn làm. Bởi vì, con thiếu "cảm giác tự chủ" - đây không phải là việc con tự muốn làm, mà là việc bố mẹ yêu cầu con làm.

② Cảm giác năng lực (Competence)

Một tình huống khác là con học tập cảm thấy thất bại nên không muốn học.

Giống như chúng ta đọc một cuốn sách toàn từ ngữ chuyên ngành, thậm chí toàn tiếng Anh, bạn phải tra từng từ một, tra xong chưa chắc đã hiểu.

Tôi tin rằng, bạn sẽ rất khó đọc tiếp cuốn sách này, kiên trì được 10 trang đã là đáng ngưỡng mộ.

Khi con học, con cảm thấy cái này cũng không biết, cái kia cũng không hiểu, thì bạn rất khó yêu cầu con vui vẻ, đầy đam mê mà học. Con sẽ chỉ dùng việc ngẩn ngơ, lơ đễnh, trì hoãn để trốn tránh, vì việc học quá đau khổ, không có chút thành tựu nào. Học xong chỉ thấy mình thật thất bại, thật vô dụng.

③ Cảm giác thân thuộc (Relatedness)

Một loại nhu cầu nữa là cảm giác thân thuộc.

Tôi đã xem một video, xem xong cảm thấy rất đau lòng.

Cậu bé vui vẻ về nhà, giơ bài kiểm tra lên và lớn tiếng thông báo: "Con được 95 điểm!".

Người cha ngước lên, mặt nghiêm nghị hỏi: "Còn 5 điểm kia đâu rồi?".

Bàn tay cậu bé đang giơ bài kiểm tra khựng lại giữa không trung, nụ cười trên khuôn mặt cũng lập tức cứng đờ, có chút bối rối.

Người cha tiếp tục lạnh lùng hỏi: "Trong lớp có ai được 100 điểm không?".

Cậu bé khẽ đáp: "Có...".

Người cha tức giận lớn tiếng chất vấn: "Vậy tại sao con không được 100 điểm?"

Cậu bé đứng sững tại chỗ, nước mắt lưng tròng, không dám để chúng rơi xuống.

Nếu bạn là cậu bé đó, bạn sẽ cảm thấy thế nào?

Có phải sẽ cảm thấy: "Trong mắt bố, chỉ có điểm số, chỉ có 5 điểm chưa đạt được, mà không quan tâm đến con".

Đây chính là thiếu cảm giác thân thuộc.

Khi chúng ta quá coi trọng kết quả, xem con có được điểm tuyệt đối không, có đạt thứ hạng cao không. Nếu con làm tốt, chúng ta vui mừng; không đạt kỳ vọng, chúng ta tức giận.

Lúc đó, con trẻ sẽ không có "cảm giác thân thuộc" trong việc học, trẻ chỉ cảm thấy mình là một cái máy học tập vì cha mẹ. Đến khi lớn hơn một chút, trẻ sẽ rất ghét học, và sẽ tránh học bất cứ khi nào có thể.

Khơi dậy 3 nhu cầu nội tại - Câu trả lời của bạn thay đổi cả cuộc đời con 

Tuy nhiên, học tập vốn là việc con phải làm, chẳng lẽ con không muốn học thì thôi sao? Bây giờ không học, sau này con sẽ hối hận!

Trẻ nói "con không muốn học," đương nhiên chúng ta không thể trả lời thẳng: "Được, vậy thì đừng học nữa". Mà phải trả lời một cách khéo léo để khơi dậy 3 nhu cầu nội tại nêu trên.

Tạo cho con cảm giác tự chủ

Đôi khi, chúng ta cũng nên kiểm tra xem, có phải mình đã sắp xếp quá nhiều nhiệm vụ, quá nặng nề cho con, khiến con không thở nổi không.

Nếu đúng như vậy, chúng ta có thể nói chuyện với con:

"Mẹ thấy, dạo này con làm bài tập rõ ràng tốn nhiều thời gian hơn trước, cũng không tích cực lắm, có phải con cảm thấy bài vở mẹ giao hơi nhiều không?".

Lúc này, con sẽ nói cho bạn biết tình hình con đang đối mặt, nhiệm vụ nặng nề khiến con áp lực, áp lực lớn thì không muốn động bút.

Chúng ta có thể để con tự quyết định: "Vậy con thấy, những bài tập quan trọng nhất cần giữ lại là những cái nào? Con tự quyết định đi".

Như vậy, con sẽ có cảm giác "tự mình đưa ra quyết định", từ đó có cảm giác tự chủ, thay vì bị chúng ta thúc đẩy.

Khi con trì hoãn làm bài tập, chúng ta cũng có thể cho con lựa chọn: "Môn Ngữ văn và Toán học, con muốn làm cái nào trước?". Những lựa chọn và quyết định như vậy đều làm tăng cảm giác tự chủ của con.

Tạo ra cảm giác năng lực

Chúng ta không yêu cầu con béo lên chỉ sau một bữa ăn.

Lần này sai 5 câu, thì lần làm bài tập tới, cố gắng chỉ sai 4 câu, lần sau nữa, cố gắng chỉ sai 3 câu. Lần này không đạt điểm qua, thì mục tiêu lần sau là đạt điểm qua. Lần sau nữa mục tiêu 65 điểm, lần sau nữa là 70 điểm.

Tiến lên từng bước nhỏ, con có thể đạt được, cũng dễ xây dựng sự tự tin và cảm giác năng lực. Con sẽ không còn quá sợ hãi và phản kháng việc học nữa.

Xây dựng cảm giác thân thuộc

Con đạt điểm cao, cha mẹ thường khen ngợi: "Con được điểm cao, giỏi quá, mẹ mừng cho con".

Con đạt điểm thấp, cha mẹ lại phê bình: "Sao con lại thế này, điểm kém thế mà còn dám về nhà?".

Dù là khen hay chê thì những lời nói của cha mẹ đều chỉ là quan tâm đến thành tích, kết quả của con, chứ không phải con người con.

Vậy chúng ta nên khen ngợi và phê bình thế nào?

"Con được điểm cao, thấy con vui, mẹ cũng rất vui". Con vui, nên mẹ vui. Điều mẹ thấy là con người con, chứ không phải điểm số đó. Con sẽ có đầy đủ cảm giác hạnh phúc và thân thuộc.

"Mẹ nghe con nói, con mỗi ngày đều rất chăm chú nghe giảng, cũng rất nỗ lực ôn tập, nhưng vẫn có nhiều điều không hiểu, nên con không làm bài tốt. Có phải là phương pháp học tập có vấn đề không? Chúng ta cùng nhau nghĩ xem, có thể cải thiện thế nào? Hay con cần mẹ giúp gì không?".

Con làm bài không tốt, kết quả thấp, vậy có thể là quá trình có sai sót.

Cha mẹ hãy cùng nhau xem xét quá trình này cần cải thiện thế nào, có thể giúp con ra sao. Trọng tâm của chúng ta là giúp con vượt qua khó khăn, chứ không phải chỉ trích con. Con sẽ sẵn lòng rút kinh nghiệm từ lỗi sai, thay vì lùi bước khi gặp khó khăn.

Khi con nói "Mẹ ơi, con không muốn học," bạn sẽ trả lời con thế nào?