Nghệ nhân Nhã nhạc cung đình cuối cùng của triều Nguyễn: Ký ức xưa lộng lẫy
GiadinhNet - Đã bước sang tuổi "xưa nay hiếm", những nốt nhạc du dương của nghệ nhân cuối cùng của triều Nguyễn vẫn không bao giờ tắt.
 |
|
Cụ Thi có thể chơi được nhiều nhạc cụ |
Cụ kể: "Học nghề ni gian khổ lắm, để thuộc một nốt nhạc, phách,... người có năng khiếu thì cũng phải mất một ngày, ai mà kém thì 2 - 3 ngày. Sau đó, lại luyện đi luyện lại cho thuần thục mới đi diễn. Họ đã bỏ tiền ra thuê mình diễn thì mình phải diễn thật chu đáo. Điều cấm kỵ nhất của một nghệ nhân khi lên sân khấu không được quên lời, quên nhạc,... Để đạt đến trình độ "nghệ nhân" giỏi ngoài lòng kiên trì, chịu khó thì người chơi nhạc cũng phải có năng khiếu bẩm sinh và có những sáng tác "kiệt xuất".
Khi đã thành thạo các thể loại nhạc và có thể chơi bất cứ mọi nhạc cụ nào, hễ có ai mời đi diễn là sẵn sàng lên đường. Cụ Thi tâm sự: "Gia đình tôi lúc ấy đã chọn nghề kèn, trống để mưu sinh. Hàng ngày bố con đi diễn khắp nơi, tối về lại luyện tập, sáng tác những tác phẩm mới. Trước khi đi ngủ, cũng phải nhẩm lời cho thuộc, hoặc có hôm trời rét căm căm đang nằm trong chăn cứ phân vân nốt nhạc mình luyện chưa thạo cũng phải trườn dậy để tập cho bằng được khi đó mới ngủ ngon giấc".
Trình độ của cụ ngày càng đạt đến độ "siêu phàm", tiếng tăm "lẫy lừng" về "cụ Thi kèn, trống" vang xa khắp mọi miền. Trong một lần đến biểu diễn cho nội thần nhà vua ở cung An Định, tiếng đàn, tiếng sáo của cụ biểu diễn với vở “Tam Quốc”, “Lưu Bình - Dương Lễ”,... âm thanh, lời ca thật ngọt ngào, sâu lắng đã chinh phục được các quan triều Nguyễn. Nhận thấy được khả năng chơi đàn "xuất chúng", nên cụ đã được mời gia nhập vào đội nhạc cụ Hòa Thanh (thuộc Chánh ban nhạc cung đình).
Cụ Thi cho biết: "Đội nhạc Hòa Thanh bao gồm các nhạc cụ dân tộc như: đàn tam, tỳ, nhị, nguyệt, kèn bóp, sáo và các bộ gõ như trống bảng,... chỉ phục vụ cho nhà vua trong các dịp lễ, tết, như đăng quang, vạn thọ, triệu miếu, chúc tuổi Hoàng Thái Hậu (mẹ của Vua Bảo Đại),... Thời Bảo Đại khi văn hóa phương Tây du nhập vào nước ta thì tôi có thể thổi được kèn Sexsophonne, Clarinet, Sáo bạc Flute,... nên triều đình rất trọng dụng".
Khi đã vào đội nhạc trong triều đình, người nghệ nhân chỉ chú tâm vào công việc của mình, phải tập luyện các làn điệu, nốt nhạc thuần thục và nghi lễ ở trong cung. Từ ăn uống cho đến sinh hoạt,... cũng phải giữ lễ. Đặc biệt nghệ nhân luôn trong trang phục chỉnh tề, áo dài, đầu quấn khăn đen,... theo một quy cách nhất định khi đứng biểu diễn cho vua xem.
"Vào trong cung đình mọi quy tắc rất khắt khe, đội biểu diễn thì phải đứng ngay hàng, thẳng lối, khi đang diễn mà bị kiến, muỗi chích cũng cố mà chịu đau, không được cử động. Bất cứ thời gian, ngày hay đêm nếu vua yêu cầu thì ban nhạc phải sẵn sàng có mặt ngay để biểu diễn", Cụ Thi nhớ lại.
Cụ Thi có nhớ lại lúc mới vào cung: "Vua Bảo Đại rất thích nghe các làn điệu ca hò Huế, có hôm vua ngồi nghe say sưa. Cả đội nhạc cứ chơi làn điệu này đến làn điệu khác, dù ban nhạc đói bụng cồn cào hoa cả mắt, chân tay rũ rời mà không một ai dám kêu ca, cứ thế mà chơi cho tận khuya".
Theo đánh giá của UNESCO, " trong các thể loại nhạc cổ truyền thống ở Việt Nam, chỉ có Nhã nhạc đạt tầm vóc quốc gia". Cụ Thi, nhạc công cuối cùng trong đội nhạc triều nguyễn là nhân chứng sống biểu diễn lại những bản nhạc cung đình cho khách trong và ngoài nước thưởng thức.
Với niềm đam mê học hỏi, sự khổ luyện qua nhiều năm tháng, cộng với quá trình diễn tấu, truyền thụ vốn tinh hoa âm nhạc cho thế hệ trẻ, Nghệ nhân Lữ Hữu Thi đã tích lũy cho mình một bề dày nghệ thuật, góp phần vào việc bảo tồn, xây dựng và phát triển loại hình âm nhạc cung đình Huế và nghệ thuật ca Huế.
Đã bước sang tuổi "xưa nay hiếm", những nốt nhạc du dương của nghệ nhân cuối cùng của triều Nguyễn vẫn không bao giờ tắt. Ngọn lửa đam mê vẫn cứ âm ỉ chảy trong tâm hồn nghệ nhân "kiệt xuất" và tài ba này.
 |
|
Cụ Lữ Hữu Thi, nhạc công cuối cùng của triều Nguyễn. Ảnh: T.G |
|
Nhã nhạc cung đình Huế được UNECO công nhận là "Kiệt tác truyền khẩu và phi vật thể nhân loại" vào năm 2003. Theo đánh giá của UNESCO " trong các thể loại nhạc cổ truyền thống ở Việt Nam, thì có Nhã nhạc đạt tầm vóc quốc gia". Cụ Thi, nhạc công cuối cùng trong đội nhạc triều nguyễn là nhân chứng sống biểu diễn lại những bản nhạc cung đình cho khách trong và ngoài nước thưởng thức. |
Cụ Thi cho biết: "Đến bây giờ, nghề Nhã nhạc đã trải qua 4 thế hệ. Nhã nhạc đối với gia đình tôi như chảy trong huyết cảm rồi. Từ đời cha, cho đến đời con, đời cháu, đời chắt. Vừa sống vì nghề nhưng cũng là giữ không để nghề thất truyền đi".
Anh Lữ Hữu Minh (con trai cả) hiện đang trong đội nhạc công Nhã nhạc cung đình Huế (thuộc Trung tâm Bảo tồn di tích Cố đô) cho biết: "Lúc lên 5 tuổi đã được bố tui dạy nhạc, do có gien di truyền nên tôi học rất nhanh. Do có các nhạc cụ và các bản nhạc bố để lại, nên 10 anh em đều theo nghề bố hết. Đến bây giờ con, cháu, chắt đã thành lập một đội nhạc phục vụ các ngày lễ, tết,... trong xã nói riêng và cả tỉnh nói chung".
Trong ngôi nhà nhỏ ấy, hàng ngày vẫn vang lên tiếng đàn, tiếng trống, tiếng nhị,... Ngồi sum vầy bên cụ là những đứa chắt vẫn đang hăng say tập luyện từng nốt nhạc, từng điệu hò vọng cổ,... Cụ tỉ mỉ sửa từng âm điệu sai, rồi bày nốt này âm vực cao, nốt kia âm vực thấp... Có những hôm thời tiết nắng ấm sức khỏe cho phép, cụ lại được mời đến nhà hát Duyệt Thị Đường để dạy cho các nghệ nhân ở Nhà hát.
Cụ Thi chia sẻ: "Tuổi tôi đã cao, nhưng tôi còn sức khỏe thì tôi truyền lại cho con cho cháu,... để giữ lại nghề không bị mai một. Tôi là người trong đội Nhã nhạc cung đình duy nhất đến nay còn sống. Nếu như không truyền lại cho thế hệ trẻ thì Nhã nhạc sẽ biến mất".
Có thể nói, nghệ nhân Lữ Hữu Thi là người đã trực tiếp giữ được hồn cho Nhã nhạc cung đình. Bởi chính cụ là người đã có nhiều đóng góp để Nhã nhạc cunh đình Huế vẫn luôn giữ mãi được tinh hoa mà nó vốn có. Tâm huyết vì nghề mà cụ đã truyền lại cho thế hệ trẻ, để đến khi cụ nhắm mắt xuôi tay "dòng máu Nhã nhạc" vẫn cứ chảy mãi không bao giờ ngừng.
Ông Trương Tuấn Hải, Giám đốc Nhà hát Nghệ thuật truyền thống cung đình Huế, cho hay: "Cụ Lữ Hữu Thi là nhân chứng sống còn sót lại của triều Nguyễn. Mặc dầu tuổi đã cao nhưng cụ vẫn miệt mài truyền Nhã nhạc lại cho thế hệ trẻ. Ban nghệ thuật truyền thống Huế đang dự thảo hồ sơ để đề nghị phong tặng nghệ sĩ ưu tú cho cụ".
Thời tiết mát mẻ ở Bắc Bộ kéo dài được mấy ngày?
Đời sống - 6 giờ trướcGĐXH - Những cơn mưa xua tan nắng nóng ở Bắc Bộ dự kiến sẽ kéo dài trong nhiều ngày tới giúp thời tiết khu vực này trở nên mát mẻ hơn.
Ông Đỗ Anh Dũng kháng cáo xin giảm nhẹ hình phạt
Pháp luật - 7 giờ trướcBị tuyên mức án 8 năm tù về tội Lừa đảo chiếm đoạt tài sản, Chủ tịch Tân Hoàng Minh Đỗ Anh Dũng vừa có đơn kháng cáo xin giảm nhẹ trách nhiệm hình sự.
Người đàn ông ở TPHCM nghi tâm thần, đốt nhà rồi cố thủ bên trong
Đời sống - 7 giờ trướcLực lượng chức năng xác định nguyên nhân vụ hỏa hoạn xảy ra tại nhà dân ở quận Bình Thạnh (TPHCM) do người đàn ông nghi tâm thần, tự đốt rồi cố thủ bên trong.
TPHCM: 15 học sinh tiểu học nhập viện cấp cứu, nhiều ca nôn ói sau ăn sushi
Giáo dục - 7 giờ trướcTrong số 15 học sinh tại 4 trường tiểu học trên địa bàn TPHCM phải nhập viện cấp cứu do nghi ngờ ngộ độc thực phẩm, có 10 trường hợp xuất hiện triệu chứng bất thường sau khi ăn sushi.
Trong 5 ngày nghĩ lễ 30/4, Hải Phòng xử phạt hơn 5 tỉ đồng vi phạm giao thông
Pháp luật - 9 giờ trướcGĐXH - Trong 5 ngày nghỉ lễ 30/4- 1/5, lực lượng chức năng của Hải Phòng đã xử lý 2.156 trường hợp vi phạm giao thông; trong đó 573 trường hợp vi phạm nồng độ cồn.
Hết thời hạn tạm giữ giấy phép lái xe, người vi phạm không đến nhận có bị xử lý?
Đời sống - 9 giờ trướcGĐXH - Theo quy định, thời hạn tạm giữ giấy phép lái xe không vượt quá thời hạn ra quyết định xử phạt vi phạm hành chính. Vậy, hết thời hạn tạm giữ giấy phép lái xe, người vi phạm không đến nhận có bị xử lý?
Cuộc trùng phùng đẫm nước mắt của 2 cha con sau 43 năm thất lạc
Xã hội - 9 giờ trướcGĐXH - Đằng đẵng hơn 40 năm thất lạc con là những hành trình dài đi tìm trong vô vọng. Ông Dụ cho rằng may mắn lớn nhất của bản thân là tìm lại được con trước khi "đi gặp tổ tiên". Những cái ôm chặt, những giọt nước mắt của niềm hạnh phúc vô bờ.
Ba người lái máy gặt lúa bất ngờ bị hành hung
Pháp luật - 11 giờ trướcGĐXH - Sau khi nhận được thông tin 3 người lái máy gặt lúa bị hành hung, cơ quan chức năng ở Quảng Trị đang vào cuộc xác minh, làm rõ.
Kết quả xổ số (KQXS) hôm nay thứ Năm ngày 2/5/2024
Xã hội - 11 giờ trướcGĐXH - Kết quả xổ số hôm nay - KQXS thứ Năm ngày 2/5/2024: Xổ số miền Nam - XSMN, xổ số miền Trung - XSMT, xổ số miền Bắc - XSMB, xổ số Vietlott - XS Vietlott.
P&G Việt Nam tiếp tục triển khai hợp tác chiến lược cùng Saigon Co.op mang nước uống sạch đến cộng đồng
Xã hội - 12 giờ trướcCông ty Procter & Gamble (P&G) Việt Nam tiếp tục cùng với Liên hiệp hợp tác xã thương mại TP.HCM (Saigon Co.op) triển khai dự án hợp tác chiến lược "Nước Uống Sạch cho Trẻ Em" năm 2024. Chương trình nhằm mang nước uống sạch đến với cộng đồng, giúp lan tỏa rộng rãi thông điệp ý nghĩa của Chương trình và kêu gọi sự tham gia đóng góp của cộng đồng.
Người dân được hưởng lợi lớn nhờ quy định này trong Luật Đất đai 2024
Pháp luậtGĐXH - Theo Luật Đất đai 2024, việc phê duyệt phương án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư và việc bố trí tái định cư phải được hoàn thành trước khi có quyết định thu hồi đất. Quy định này giúp người dân có đất bị thu hồi sớm "an cư, lạc nghiệp" để tiếp tục phát triển kinh tế.
