Nhút tép đồng quê chồng tôi
Thời mới yêu nhau, chồng tôi hay kể về những cánh đồng thẳng cánh cò bay ở Lệ Thủy (Quảng Bình), kể về sự vất vả của người dân khi làm ruộng sâu. Cũng vì ruộng đồng nhiều mà người dân xứ Lệ quanh năm không thiếu cá tôm.

Mớ tép tươi ròng làm nhút
Đến hẹn lại lên, khi ngoài đồng chuẩn bị vụ đông xuân, nước từ ruộng trổ ra kênh rạch, ấy là lúc người dân quê đi cất rớ, đi "dủi", đi đơm về rất nhiều tép tươi ngon.
Thời trước, tôm tép nhiều đến nỗi dù đã ăn ngày ba bữa tép, chế biến đủ món vẫn không hết. Nhà nào cũng có tép nên bán không đắt hàng, thế là nghĩ ra cách làm nhút (dân quê gọi là dút) để trữ ăn dần, tháng giêng cũng không lo đói.
Hồi đó, tết đến nhà nào không có thịt thì ăn nhút với cơm trắng. Ngày nay, hễ tết là thịt cá ê hề, nhút lại trở thành đặc sản để "giải ngán". Trong mâm cơm ngày tết, bên cạnh sơn hào hải vị, món nhút nằm khiêm tốn ở góc mâm nhưng luôn đắt khách.
Cái tết đầu tiên làm dâu xứ Lệ, tôi đã được thưởng thức món nhút của mạ. Thoạt nhìn, nhút tép đồng Lệ Thủy giống mắm tôm miền Bắc, hay mắm ruốc, tép chua ở Huế, nhưng thưởng thức thì mới biết lầm to.
Hôm cùng mạ đi chợ quê, mạ chỉ cho tôi xem mớ tép đang nhảy tanh tách bảo: "Con coi, đây mới là tép làm nhút, phải đều tăm tắp, tươi ròng như rứa thì làm nhút mới ngon". Trong nhà mạ có mấy cái vại sành để làm nước mắm, làm ruốc và nhút.
Nghe tôi nói thích ăn nhút, mạ hỏi muốn ăn nhút chua hay nhút éo. Tôi gãi đầu trả lời đại, "nhút gì con cũng ăn". Mạ kể, hồi cả nhà còn vất vả, cứ đến tháng 12 âm lịch là có tép trong nhà. Nếu gặp trời nắng đẹp, mạ sẽ làm nhút éo.
Gọi là nhút éo vì phải phơi tép cho héo (tiếng địa phương gọi là éo), thịt tép bắt đầu có độ dẻo thì đem vào trộn với muối, cơm nguội hơi nhão (có khi là bắp rang giã mịn hoặc thính gạo), cho thêm ớt bột, gừng. Sau đó đem giã nhuyễn rồi bỏ vào vại sành đậy lại.
Công đoạn ủ nhút éo cần tỉ mỉ và tốn công. Cứ nắng là đem vại ra phơi, gần hai tuần liền như thế. Thi thoảng, mạ phải mở nắp vại rồi dùng đũa cái (loại đũa to dài bằng tre) trộn để nhút được chín đều.
Làm nhút éo đừng bỏ ớt tươi, để lâu sẽ bị chua, vại sành cũng phải thật khô ráo sạch sẽ. Làm nhút cũng giống như muối dưa hay làm mắm, phải có "tay" mới thành công.
Mạ kể, năm ngoái cô hàng xóm sợ tép nhanh hỏng nên cho vào nhiều muối, đến khi ăn thì nhút bị nặng mùi. Đợt sau rút kinh nghiệm bỏ ít muối, kết quả là nhút mãi không chín, lại hỏng.
Khi nào cần gấp thì mạ làm nhút chua, quy trình đơn giản hơn, không cần phơi tép mà trực tiếp trộn các nguyên liệu rồi giã nhuyễn, sau đó phơi nắng dăm ba hôm là ăn được.
Những ngày mưa gió vẫn có thể làm nhút chua, chỉ cần treo vại sành lên góc bếp, ủ nhút bằng hơi ấm của bếp lửa là đã có món nhút thơm lừng. Nhưng nhút chua không bảo quản được lâu nên mạ thường ưu tiên làm nhút éo để cho con cháu đem vào thành phố sau mỗi dịp tết.

Nhờ vào bàn tay nêm nếm gia giảm nguyên liệu và canh ủ đúng quy trình mà nhút có màu đỏ au, thơm nức, khi nếm có vị đậm đà xen lẫn cay nồng, thanh ngọt của tép đồng.
Ngày tết, mạ loay hoay chuẩn bị đủ thứ. Mỗi lần sát giờ cơm, mạ tất tưởi chạy ra vườn, dăm bảy phút sau có rổ rau đủ loại: diếp cá, rau quế, xà lách, rau má, ngò gai. Bắp chuối đã cắt sẵn ngâm với nước muối loãng cho trắng giòn, mạ vớt ra trộn với đám rau tập tàng kia là có mớ rau sống tươi ngon.
Nhút éo có thể lấy ra ăn ngay nhưng mạ thường hấp cơm cho dậy mùi, cho thêm tỏi băm, mì chính vào chén nhút rồi đặt vào nồi cơm vừa chín tới.
Khi cả nhà đã quây quần đông đủ, mạ mở nắp nồi, mùi nhút thơm tỏa khắp gian nhà. Ai cũng hỏi mạ nêm nếm kiểu gì mà ngon lạ. Mạ cười, không có gia vị nào ngon bằng gia vị "đói".
Nhút tép đồng kết hợp với đủ thứ trên đời, từ dưa cà cho đến bún, bánh ướt, lòng heo luộc, thịt luộc, hoặc chỉ cần ăn với cơm nóng cũng rất "phê". Gặp tiết trời se lạnh ngày tết, cả nhà ai cũng có thói quen một tay đưa bát nhờ mạ lấy cơm, một tay cầm đũa quệt nhút cho vào miệng hít hà.
Món nhút tuy nhìn đơn giản nhưng gói ghém bên trong sự hài hòa, ẩn chứa quy luật âm dương ngũ hành.
Tôm tép mang tính hàn nên được kết hợp với các nguyên liệu có tính nhiệt như gừng, ớt. Tết ở miền Trung thời tiết khá lạnh, thưởng thức những đồ ăn có vị cay như nhút sẽ giúp cơ thể chống lạnh, điều hòa âm dương.
Gắp một miếng thịt ba chỉ, kẹp thêm rau sống rồi chấm nhút, đưa lên miệng và cảm nhận vị ngọt lành của thịt, vị tươi giòn của rau và vị đậm đà của nhút. Bát cơm nóng hổi cứ thế vơi đi nhanh chóng.

Cách làm cơm chay hấp lá sen thơm ngon cho ngày lễ Vu Lan
Ăn - 50 phút trướcGĐXH - Món cơm chay lá sen thanh đạm và đầy đủ dưỡng chất với vị bùi bùi của hạt sen hòa quyện cùng những hạt cơm mềm dẻo, thơm ngon. Hãy cùng vào bếp với bài viết sau để thực hiện món chay này với công thức đơn giản, dễ làm.

Tìm ra loại thực phẩm là 'kẻ thù' của huyết áp cao và tiểu đường, bán sẵn rất nhiều ở chợ Việt, chế biến thành nhiều món ngon
Ăn - 4 giờ trướcGĐXH - Nghiên cứu đã chứng minh đây là loại thực phẩm giúp phòng ngừa tiểu đường và huyết áp cao hiệu quả.

Đầu bếp Hải Anh chia sẻ 6 bước nấu ăn dưỡng lành, bảo vệ sức khỏe từ mâm cơm nhà
Ăn - 16 giờ trướcGĐXH - Với hơn 20 năm kinh nghiệm, Chef Hải Anh – đầu bếp dinh dưỡng, y sĩ Y học cổ truyền đã chia sẻ, một quy trình nấu ăn dưỡng lành cần 6 bước cơ bản và nền tảng bảo vệ sức khỏe chính là mâm cơm nhà.

Mâm cơm thuần Việt dân dã đến bất ngờ của gia đình nữ diễn viên nổi tiếng VTV giữa trời Tây
Ăn - 17 giờ trướcGĐXH - Dù ở xa quê hương nhưng văn hóa Việt vẫn hiện diện sâu đậm mỗi ngày trong gia đình diễn viên "Hoa hồng trên ngực trái".

Cây này thường bị nhầm là rau ngót, canxi gấp 4 lần sữa, hỗ trợ phòng bệnh dạ dày, nấu thành canh cực ngon và bổ
Ăn - 17 giờ trướcGĐXH - Các chuyên gia cho biết, nếu sử dụng hợp lý, loại rau này có thể hỗ trợ phòng bệnh dạ dày, bảo vệ xương khớp, giảm co giật và giúp hạ nguy cơ mắc ung thư.

Bí quyết giữ rau xà lách tươi giòn suốt 3 tuần chỉ với 1 vật dụng nhà bếp
Ăn - 20 giờ trướcXà lách mua về nhanh héo úa, thâm đen? Chỉ cần một mẹo nhỏ với vật dụng quen thuộc trong nhà bếp, bạn sẽ giữ được rau tươi giòn suốt tận 3 tuần.

Cách làm 2 món 'cơm lười' vừa dễ nấu, ăn ngon lại đủ chất cho ngày cuối tuần
Ăn - 1 ngày trướcGĐXH - Cơm lười là kiểu nấu cơm trộn cực kỳ đơn giản, phù hợp với người sống một mình hoặc những ngày bạn không muốn mất quá nhiều thời gian vào bếp.

9 gợi ý mâm cơm gia đình vừa ngon vừa lành, ai cũng muốn về nhà ăn cơm
Ăn - 1 ngày trướcMuốn mâm cơm gia đình luôn ngon miệng, ấm cúng mà không lặp đi lặp lại? Đây là 9 gợi ý thực đơn cơm nhà vừa đủ chất, vừa dễ làm, đảm bảo cả tuần ăn cơm đều thấy ngon.

Tại sao phở bò nên ăn cùng giấm?
Ăn - 1 ngày trướcGĐXH - Nhiều quán phở trên phố cổ Hà Nội không có một miếng chanh nào. Thay vào đó, thực khách sẽ dùng giấm khi muốn có vị chua ăn cùng phở.

Mâm cỗ Vu Lan cờ đỏ sao vàng 'gây bão' mạng xã hội: Khi đạo hiếu hòa cùng niềm tự hào dân tộc
Ẩm thực 360 - 1 ngày trướcGĐXH - Nhân dịp mùa Vu Lan trùng kỷ niệm 80 năm Cách mạng Tháng Tám, Quốc Khánh 2/9, chị Thu Ngọc đã thực hiện mâm cỗ rực đỏ sao vàng, chan chứa tự hào dân tộc.

Cây này thường bị nhầm là rau ngót, canxi gấp 4 lần sữa, hỗ trợ phòng bệnh dạ dày, nấu thành canh cực ngon và bổ
ĂnGĐXH - Các chuyên gia cho biết, nếu sử dụng hợp lý, loại rau này có thể hỗ trợ phòng bệnh dạ dày, bảo vệ xương khớp, giảm co giật và giúp hạ nguy cơ mắc ung thư.