Tổng cục trưởng Tổng cục DS-KHHGĐ làm việc tại Hoài Đức (Hà Nội)

TS Dương Quốc Trọng phát biểu tại Hội nghị chuyên đề công tác DS-KHHGĐ, triển khai Chiến lược DS/SKSS Việt Nam giai đoạn 2011-2020 tại UBND huyện Hoài Đức ngày 17/2.

Nói về công tác DS-KHHGĐ trong 50 năm qua, TS Dương Quốc Trọng cho biết, công tác DS-KHHGĐ đã đạt được thành công tốt đẹp về giảm sinh. Nếu những thập kỷ trước, mỗi năm dân số nước ta tăng trên 1 triệu người thì trong 10 năm qua chúng ta chỉ tăng 947.000 người.

Tốc độ gia tăng dân số của ta giảm mạnh, trung bình trước năm 1979 là 2,2%, từ 1999 – 2009 là 1,2%, năm 2010 là 1,05% và năm 2011 là 1,04%. Tổng tỉ suất sinh đã giảm ngoạn mục, nếu năm 1960 trung bình mỗi phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ là 6,3 con thì đến năm 2009 là 2,03 con; năm 2010 là 2,0 con và năm 2011 là 1,99 con. Đây là một cuộc cách mạng về sinh đẻ: Từ việc sinh đẻ tự nhiên, bản năng sang sinh đẻ chủ động, có kế hoạch; Từ sinh đẻ chất lượng thấp sang chất lượng cao (tỉ lệ chết trẻ em dưới 5 tuổi, tỉ lệ chết trẻ dưới 1 tuổi, tử vong mẹ trước kia cao nay đã giảm xuống rất thấp). Tỉ suất chết trẻ em giảm ngoạn mục từ 36,7%o (năm 2000) xuống chỉ còn 16%o (năm 2010). Tỉ suất chết trẻ em dưới 5 tuổi còn 23,3%o. Tỉ suất chết mẹ từ 91/100.000 ca đẻ sống (năm 2002) giảm xuống còn 69/100.000 ca (năm 2009). Tuổi thọ trung bình của người dân Việt Nam cũng tiến ngoạn mục, năm 2010 là 73 tuổi (tăng 33 tuổi so với năm 1960)…

Các đại biểu dự Hội nghị tại UBND huyện Hoài Đức ngày 17/2.

Năm 2011, tỉ lệ người cao tuổi (NCT) 65 tuổi trở lên là 7%, Việt Nam chính thức bước vào giai đoạn già hóa dân số và chỉ mất khoảng 15 – 16 năm để trở thành dân số già. Chỉ số già hóa của nước ta đến năm 2009 là 36% (cứ 100 trẻ dưới 15 tuổi thì có 36 NCT 60 tuổi trở lên). Dự báo đến năm 2034 vượt lên mức 100%, đến năm 2049 là 158%. Hiện nay nước ta có 70% người dân làm nông nghiệp, do đó NCT chủ yếu sống ở nông thôn và sống với con cháu; đời sống còn khó khăn và sức khỏe rất yếu.

Bên cạnh đó, vấn đề mất cân bằng tỉ số giới tính khi sinh (TSGTKS) tăng nhanh đang là vấn đề đáng lo ngại. Từ năm 2005 đến nay, tỉ số này luôn ở mức cao (năm 2011 là 111,9 trẻ sơ sinh trai/100 trẻ sơ sinh gái) và phức tạp. TSGTKS ở Việt Nam cao ngay ở lần sinh đầu tiên. Tỉ lệ bà mẹ biết trước giới tính khi sinh (GTKS) của con cao, mẹ có học vấn cao thì tỉ lệ biết trước và tỉ lệ mất cân bằng GTKS ở trẻ sơ sinh càng cao. Theo các chuyên gia trong lĩnh vực này thì mất cân bằng GTKS không chỉ ảnh hưởng ở nam giới và còn cả ở nữ giới. Phụ nữ sẽ phải kết hôn sớm hơn, nhiều lần hơn và dễ bị buôn bán; vấn đề bạo lực giới, mất bình đẳng giới sẽ cao hơn.

Những vấn đề như tuổi thọ người dân cao nhưng tuổi thọ khỏe mạnh còn thấp; Việt Nam có cơ cấu dân số vàng nhưng trình độ lao động tay nghề còn hạn chế. Tỉ lệ người đô thị là 23,7% nhưng văn hóa chưa phải là người đô thị hóa... đang là những trở ngại cho công tác DS-KHHGĐ trong thời gian tới.

“Công tác DS-KHHGĐ là hết sức quan trọng, nó có tác động hết sức to lớn tới sự phát triển kinh tế - xã hội của mỗi một địa phương nói riêng và cả nước nói chung. Do đó, chúng ta phải lưu ý lồng ghép dân số vào các biến phát triển kinh tế - xã hội của địa phương” – TS Dương Quốc Trọng nhấn mạnh.

Giải pháp trọng tâm, đồng bộ

Tại Hội nghị, TS Dương Quốc Trọng đánh giá cao sự quan tâm rất lớn của Ban Thường vụ và UBND huyện Hoài Đức đối với công tác DS-KHHGĐ, nhất là trong bối cảnh chúng ta đang tích cực triển khai Chiến lược DS&SKSS Việt Nam giai đoạn 2011 - 2020 mới được Thủ tướng Chính phủ ký ban hành ngày 14/11/2011. Đặc biệt, TS Dương Quốc Trọng nhấn mạnh đến vai trò chỉ đạo của Ban Thường vụ Thành ủy Hà Nội khi đã ban hành Chỉ thị 08-CT/TU về tiếp tục đẩy mạnh công tác DS-KHHGĐ trên địa bàn TP HN giai đoạn 2011 – 2015.

Chỉ thị 08-CT/TU đã chỉ ra hạn chế của công tác DS-KHHGĐ ở Hà Nội như: chưa nhận thức đầy đủ về tầm quan trọng, tính phức tạp, sự lâu dài của công tác DS-KHHGĐ; lãnh đạo, chỉ đạo chưa theo kịp yêu cầu sự phát triển… Chỉ thị đã đề ra nhiệm vụ trọng tâm là đổi mới nâng cao hiệu quả truyền thông, chú trọng giới trẻ, biểu dương khen thưởng; tăng cường lãnh đạo, chỉ đạo, giải quyết đồng bộ; tăng cường cung cấp dịch vụ, đa dạng, thuận tiện, chất lượng; kiện toàn mô hình tổ chức, nâng cao năng lực đội ngũ; đầu tư… Đặc biệt, chú trọng các giải pháp như: cam kết mạnh mẽ của cấp ủy, chính quyền địa phương; sự tham gia của tất cả các bộ, ngành, đoàn thể,…

Thay mặt lãnh đạo huyện ủy Hoài Đức, ông Lê Danh Ngân – Phó Chủ tịch UBND, Trưởng ban Chỉ đạo công tác DS-KHHGĐ huyện Hoài Đức đã cảm ơn những ý kiến của TS Dương Quốc Trọng, đã khái quát bức tranh công tác DS-KHHGĐ Việt Nam nói chung, của huyện Hoài Đức nói riêng cũng như đã chỉ ra những vấn đề cần thiết và nhiệm vụ của công tác DS-KHHGĐ hiện nay.

Ông Lê Danh Ngân cho biết: Công tác DS-KHHGĐ của huyện Hoài Đức luôn được cấp ủy, chính quyền các cấp quan tâm sâu sắc. Hàng năm, chỉ tiêu về công tác DS-KHHGĐ đều đưa vào chỉ tiêu chủ yếu trong nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội, việc đầu tư kinh phí, nhân lực, công tác truyền thông chuyển đổi hành vi và dịch vụ chăm sóc SKSS/KHHGĐ được quan tâm. Do đó những năm qua công tác DS-KHHGĐ có chuyển biến tốt. Tuy nhiên, ông Ngân cũng khẳng định công tác DS-KHHGĐ của huyện đang đứng trước những thách thức lớn. Đó là tỉ suất sinh cao, đặc biệt là sinh con thứ 3. Vấn đề mất cân bằng giới tính khi sinh, chất lượng dân số, môi trường sống, kết quả thực hiện những nhiệm vụ như sàng lọc trước sinh và sơ sinh chưa cao. Cấp ủy, chính quyền, MTTQ và các đoàn thể, ban ngành có lúc có nơi chưa quan tâm triệt để. Do vậy, để hoàn thành tốt chỉ tiêu về DS-KHHGĐ đòi hỏi phải có sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị và phải thực hiện các giải pháp đồng bộ.

Ông Ngân đề nghị các đồng chí lãnh đạo các xã, các thị trấn, các ngành cần nghiên cứu kỹ Quyết định 2013/QĐ-TTg về Chiến lược DS-SKSS Việt Nam giai đoạn 2011 – 2020 của Chính phủ và của cấp trên; đặc biệt là tiếp thu ý kiến của đồng chí Tổng cục trưởng Dương Quốc Trọng để vận dụng sáng tạo vào từng điều kiện cụ thể của mỗi cơ sở. Thay mặt UBND huyện, ông Ngân cảm ơn đồng chí Tổng cục trưởng đã có buổi nói chuyện bổ ích và rất mong Tổng cục DS-KHHGĐ thường xuyên quan tâm để huyện Hoài Đức hoàn thành nhiệm vụ về công tác DS-KHHGĐ nói riêng và nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội nói chung.

Bài, ảnh: Hà Anh