Tuần được nghỉ mỗi Chủ nhật, sếp luôn gọi giao việc, sáng thứ Hai hỏi xong chưa

Chủ nhật là ngày nghỉ duy nhất của tôi trong tuần, thế nhưng tôi luôn thấp thỏm vì biết rằng tin nhắn và cuộc gọi giao việc khẩn cấp của sếp có thể đến bất cứ lúc nào. 

Việc khẩn cấp có nghĩa là: Một, không được phép từ chối; hai, phải có kết quả trả cho sếp vào sáng thứ Hai, thậm chí ngay và luôn trong hôm đó.

Tôi là kỹ sư phần mềm, đi làm gần 10 năm. Hai ngày cuối tuần, bộ phận của tôi phải chia nhau làm việc, và vì thế tôi chỉ được nghỉ vào Chủ nhật, ngày duy nhất để giải quyết việc cá nhân, đi chơi cùng bạn bè, gia đình, người yêu hoặc ngủ bù sau 6 ngày làm việc căng thẳng.

Tuy nhiên với sếp trực tiếp của tôi, khái niệm "ngày nghỉ" chưa bao giờ được tôn trọng. Nhiều lần, Chủ nhật với tôi trở thành ngày làm việc không lương .

Không biết bao dịp, tôi đang vui vẻ cà phê cùng bạn bè, ăn dở bữa cơm gia đình, đang chở mẹ đi chợ hay nghe nhạc, xem phim thư giãn thì chuông điện thoại lại reo dồn dập, chuông báo tin nhắn cũng vang lên liên tục. Sếp hối hả: "Em check Zalo ngay đi, dự án A cần chuẩn bị tài liệu"; "Khách hàng B muốn thay đổi phương án, xử lý gấp, làm ngay. Sáng thứ Hai họp báo cáo kết quả nhé"...

Lúc đó, mọi thứ đều phải gác lại. Đôi lúc tôi định cho mình thê nửa tiếng xem nốt bộ phim hay nghe nốt đĩa nhạc dang dở nhưng chỉ vài phút sau là nhận ra chẳng còn yên ổn thưởng thức được nữa một khi chưa trả món nợ này cho sếp. Tôi phải tìm ngay một góc yên tĩnh, mở laptop, dán mắt vào màn hình, cố gắng giải quyết vấn đề nhanh nhất có thể. Điều này tạo ra áp lực tâm lý cực lớn mang tên "nghỉ mà như không nghỉ".

Khi chọn nghề, tôi hiểu rằng trong một số ngành nghề đặc thù, hay trong những tình huống gấp, mình phải làm việc ngoài giờ, thậm chí cả cuối tuần. Mỗi nhân viên có trách nhiệm đều phải nỗ lực để xử lý công việc tốt nhất trong trường hợp như trên. Tuy nhiên, như người ta vẫn bảo, “cố quá thành quá cố”.

Dù thấm nhuần lời sếp rằng “việc nó phải thế”, tôi cũng không ngăn được cảm giác thấp thỏm không yên vào mỗi Chủ nhật, cảm giác sợ hãi và chán ghét mỗi khi điện thoại hay tin nhắn của sếp bảo “check ngay” “làm ngay”; hay cảm giác muốn tắt điện thoại hoặc phớt lờ những cuộc gọi đó để được yên thân vào ngày nghỉ duy nhất này.

Dù biết rằng đặc thù nghề nghiệp yêu cầu phải đáp ứng ngay mỗi khi cần, tôi cũng không ngăn được việc sức khỏe, năng lượng thể chất và tinh thần của mình bị bào mòn đến cạn kiệt vì không hề có thời gian hồi phục. Tôi cảm thấy nếu cứ kéo dài thế này mãi thì bản thân sẽ không đủ sức để tiếp tục lao động cho đến tuổi nghỉ hưu quy định.

Không chỉ tôi, nhiều đồng nghiệp cùng phòng cũng tâm sự, suốt ngày nghỉ duy nhất trong tuần, họ luôn trong trạng thái nơm nớp, thấp thỏm lo âu, vì niềm vui hay giây phút thư thái sẽ bị cắt ngang bất cứ lúc nào khi ngày nghỉ bị sếp “cưỡng chế trưng dụng”. Chúng tôi ước có thể tắt chuông điện thoại, ước internet bị “sập” khiến không ai có thể liên lạc…

Những ngày gần đây, “quyền ngắt kết nối” của người lao động được bàn luận khá nhiều, tôi lại ước giá mình và đồng nghiệp trong công ty có cái quyền ấy.

Chương trình INWORK của Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO) định nghĩa: Quyền được ngắt kết nối là quyền của người lao động từ chối tham gia các giao tiếp điện tử liên quan đến công việc, như email, tin nhắn văn bản hoặc các phương tiện giao tiếp khác ngoài thời gian làm việc. 

Năm 2021, Liên minh Châu Âu thông qua Nghị quyết 2019/2181 của Nghị viện châu Âu về quyền được ngắt kết nối, tức quyền không tham gia vào các hoạt động liên quan đến công việc - bằng cách gián tiếp hay trực tiếp - ngoài giờ làm việc. Các quốc gia thành viên phải bảo đảm các quy định về quyền ngắt kết nối được thiết lập một cách chi tiết.

Trước đó, từ năm 2017, Pháp đã ban hành luật công nhận "quyền ngắt kết nối" bao gồm: Không liên lạc ngoài giờ, cấm truy cập email ngoài giờ, trả lời tự động email ngoài giờ và xác định thời gian nhân viên không bắt buộc phải phản hồi. Chính phủ buộc các công ty phải xây dựng chính sách rõ ràng về việc không liên hệ nhân viên ngoài giờ làm việc.

Ở Italy, người lao động có quyền thảo luận với người sử dụng lao động về thời gian ngắt kết nối được quy định chặt chẽ trong hợp đồng. Tại Bỉ, nhân viên tại các công ty từ 50 người trở lên được quyền thương lượng về vấn đề này.

Ở Việt Nam, quyền này cũng nên được đưa vào luật để bảo vệ người lao động. Mặc dù Luật Lao động quy định về thời giờ làm việc, nghỉ ngơi, về làm thêm giờ… nhưng quyền được ngắt kết nối chưa được đề cập. Khoảng trống màu xám này là chỗ để nhiều công ty, nhiều vị sếp lạm dụng để chiếm dụng ngày nghỉ của nhân viên nhân danh yêu cầu công việc và trách nhiệm cống hiến.

Thực tế, công ty tôi hoàn toàn có thể đảm bảo ngày nghỉ cho nhân viên bằng cách thuê thêm nhân sự, khi mà số việc khẩn cấp trở nên thường xuyên đến mức bình thường, nhưng lãnh đạo không làm vậy. Để tối ưu chi phí, họ đẩy phần thiệt cho người lao động. Từ chối những việc khẩn được giao trong ngày nghỉ thì bị quy kết là không nhiệt huyết với công ty, nhưng tuần nào cũng phải nhiệt huyết thì chắc chắn sẽ mất sức lao động, khi đó lại thành không đủ khả năng đáp ứng yêu cầu công việc và sẽ bị đào thải.

Ngay cả khi sếp không hề gọi trong ngày Chủ nhật, sự lo âu, thấp thỏm vì có thể bị gọi để giao việc hay hỏi tiến độ bất cứ lúc nào cũng khiến người lao động không thực sự được nghỉ ngơi. Họ sẽ bước vào tuần mới với trạng thái uể oải và thấy ngợp vì trước mắt lại là chuỗi ngày làm việc cật lực không có điểm cuối… Với trạng thái như vậy, hiệu quả, năng suất lao động sẽ không thể ở mức tối ưu.

Giao việc vào ngày nghỉ phải là ngoại lệ, nếu nó diễn ra thường xuyên đến mức thành thông lệ thì đó là lạm dụng, là sự không lành mạnh trong mối quan hệ giữa người sử dụng lao động và người lao động. Việc đưa ra quy định về quyền ngắt kết nối có thể góp phần ngăn chặn điều này.

Về phía người lao động ta cũng cần dũng cảm và khéo léo trong việc thiết lập ranh giới để từ chối một cách lịch sự nhưng kiên quyết, những yêu cầu không thật sự khẩn cấp. Đây là điều bản thân tôi cũng đang bắt đầu cố gắng thực hành.

Thật ra, chính sự cam chịu trong im lặng và ấm ức của chúng tôi nhiều năm qua cũng là nguyên nhân khiến sếp càng không cần biết đâu là ngày thường, đâu là ngày nghỉ.

Dám từ chối khi sếp giao việc cuối tuần mới là chuyên nghiệp

Sự chuyên nghiệp trong công việc không chỉ là luôn sẵn sàng, mà còn là biết giới hạn của bản thân và dám từ chối khi sếp giao việc vào cuối tuần, lễ tết.