Vườn chè quí trước nguy cơ biến mất
GiadinhNet - Chè Thái (Thái Nguyên) trở thành một thương hiệu nổi tiếng nhất nước với hương vị chè đặc trưng có một không hai.
![]() |
Một gốc chè quí còn sót lại. |
Vùng đất Tân Cương (xã Tân Cương) cách TP. Thái Nguyên chừng 20km, được mệnh danh là cái nôi của đất chè Thái. Chè ở Tân Cương khác hẳn chè được trồng ở Đồng Hỷ hay Trại Cài - vùng chè cũng thuộc Thái Nguyên, chỉ cách Tân Cương vài chục kilômét - bởi chỉ có trà Tân Cương mới có hương vị tự nhiên, màu nước xanh vàng, vị chát dịu, vị ngọt còn lắng sâu trong vị giác người thưởng trà. Tương truyền trà Tân Cương khi được pha với nước giếng khơi ở đồi Tân Cương sẽ tạo nên vị trà độc đáo, "có một không hai" làm say lòng cả những vị khách thưởng trà kỹ tính nhất.
Xưa kia, chè Tân Cương chỉ vẻn vẹn có ở địa phận xóm Giuộc, xóm Nam Sơn, xóm Soi Vàng và một phần xóm nhỏ bên kia bờ sông Công - chứ không vươn rộng ra cả vùng Phúc Xuân, Phúc Trìu... như ngày nay. Những cây chè Tân Cương đầu tiên xuất hiện ở đây, chính là do ông Đội Năm di thực về từ những năm 1915 - 1920. Ông Đội Năm tên thật là Võ Văn Thiệt, cũng chính là người đã làm nên thương hiệu chè Tân Cương, Thái Nguyên.
Vườn chè cổ bây giờ đã ngót nghét 100 năm tuổi. Những tán chè tỏa rộng xung quanh, gốc chè xù xì, to lớn, trông khác biệt hẳn so với những dãy chè mới vài ba chục năm. Ông Phạm Xuân Hợi kể: "Ông cụ thân sinh ra tôi di cư lên Tân Cương từ những năm 40 thế kỷ trước. Ngày trước, bố tôi kể khi lên đã thấy những gốc chè to lớn, có những gốc lớn to như thân người. Mà giống chè lạ lắm, thân gốc của nó không to nhanh như những loài cây khác mà gốc của nó cũng chỉ độ hơn chục centimét là cùng. Những cành, nhánh của nó cũng bé lắm. Nhìn vào thì không ai nghĩ là cây đã mất chục năm. Vì thế, dù là chè cổ ngót nghét 100 năm nhưng nếu không rành về chè thì người ta khó mà tưởng tượng nó lại lâu năm đến thế". Qủa nhiên, sau khi luồn lách qua vài vạt đồi cỏ mọc um tùm thì vườn chè xưa hiện ra trước mắt trông thật bình dị. Vườn chè xưa chỉ khác biệt hẳn so với những đồi chè có tuổi đời vài chục năm ở chỗ, chúng cao vượt hẳn lên đến vai người, chứ không thấp lè tè lưng chừng gối như đồi chè ngày nay. Những cành lá cũng xù xì, thô ráp và cũ kỹ hơn hẳn những dãy chè ít tuổi bên cạnh.
![]() |
Ông Phạm Xuân Hợi bên một gốc chè quí. |
Độc đáo kỹ thuật trồng
Những cây chè cổ được di thực đầu tiên về Tân Cương từ 100 năm trước, bây giờ chỉ còn chừng vài trăm gốc nằm rải rác trên diện tích hơn 2 ha ở xóm Giuộc và xóm Nam Sơn. Còn những vườn chè cổ xưa ở xóm Soi Vàng hay phía bên kia bờ sông Công đã bị thay thế bằng những dãy chè non san sát nhau. Xưa kia, toàn bộ vùng Giuộc, Nam Sơn là vùng đất bãi soi (bãi đất được bồi đắp bởi phù sa, đá sỏi) của sông Công, vừa có chất đất phì nhiêu của phù sa, vừa có lớp đá sỏi sông nằm sâu 3, 4m dưới lòng đất nên rất thích hợp với cây chè.
Vườn chè cổ còn hiện hữu đến ngày nay tuy cằn cỗi và xơ xác hơn hẳn những đồi chè mới bên cạnh nhưng ở đó vẫn còn in đậm dấu tích của lối trồng chè cổ. Ông Phạm Xuân Hợi cho hay: "Xưa kia, người ta trồng chè theo lối vuông mắt sàng, mỗi cây ở trong một ô rộng, cách nhau từ 2,5m đến 3m. Do có khoảng cách xa giữa hai cây rất rộng nên có thể dùng trâu để cày bừa ngang dọc đất xung quanh được. Kỹ thuật trồng này khác hẳn với kiểu trồng thành dãy, xen dày đặc như bây giờ nên mặc dù không dùng hóa chất, phân đạm mà ngọn chè ngày xưa vẫn cho búp to, mập như ngọn rau muống".
Tan tác vườn chè quý
Bãi chè cổ xưa kia được ông Đội Năm chọn đúng vị trí đắc địa để trồng, ấy là nơi bãi soi phì nhiêu chỉ cách dòng sông Công huyền thoại chừng 200m. Ông Phạm Xuân Hợi kể rằng khi ông cụ thân sinh Phạm Đức Rẫn còn sống vẫn thường kể cho con cháu nghe về những gốc chè to có đường kính tới nửa mét, tán lá tỏa rộng ra tới hơn 3m, ngọn chè to mập và xanh mướt. "Nhưng qua năm tháng, chiến tranh, những gốc chè cổ thụ to nhất đã bị đổ, mục ruỗng. Bây giờ chỉ còn lại rất ít ở xóm Giuộc và xóm Nam Sơn", ông Hợi kể.
Những gốc chè vốn đã bị bỏ hoang, không người chăm bón nay lại càng thêm cằn cỗi bởi sự cạnh tranh dinh dưỡng từ rừng keo đang ngày càng vươn cao mạnh mẽ. Những gốc chè bị bao phủ bởi cỏ hoang và lá rụng. Ông trưởng xóm Phạm Xuân Hợi phải dùng loại dao to, dài vốn để đi rừng, phạt liên tiếp những cành cỏ dại xung quanh một lúc thì gốc chè quí mới hiện ra. Khác hẳn với tán chè phía trên xơ xác, cằn cỗi, những gốc chè này vẫn sum sê những cành đan vào nhau tươi tốt. Mang trong mình nỗi đau đáu với việc bảo tồn vườn chè cổ như một di sản quý, ông trưởng xóm đã nhiều lần đề nghị với các cơ. Nhưng sau bao lần đề nghị, qua bao cuộc họp về vấn đề này, cho đến nay vườn chè quí vẫn tan tác, xơ xác giữa rừng keo. Có lẽ với sự thờ ơ của chính quyền, của các cơ quan chức năng thì có lẽ sẽ không lâu nữa, vườn chè quý ở Tân Cương sẽ biến mất vĩnh viễn.
Ở Thái Nguyên, không chỉ có vườn chè cổ Tân Cương, mà mới đây người ta đã phát hiện ra 10 cây chè cổ cao 20m tại dãy núi Hồng thuộc địa phận thôn Lưu Quang, xã Minh Tiến, huyện Đại Từ. Một số cây có đường kính gần 1m và chiều cao hơn 20m. Sau khi hái thử một số búp để thưởng thức, vị chè cổ có hương thơm như giống chè Bát Tiên. Các cây chè cổ này sinh trưởng ở khu vực rừng già ở độ cao hơn 850 m so với mực nước biển. Do khu vực rừng Lưu Quang cách xa khu dân cư, đi lại khó khăn, ít người dân qua lại nên các cây chè cổ vẫn được bảo tồn nguyên vẹn. Việc phát hiện các cây chè cổ ở khu vực này có giá trị rất lớn trong việc nghiên cứu về nguồn gốc cây chè ở Đại Từ nói riêng và tỉnh Thái Nguyên nói chung. Ngoài ra các cây chè cổ còn có ý nghĩa trong việc lưu giữ, bảo tồn nguồn gene nhằm phát triển giống chè đặc sản ở địa phương. |

Khởi tố tài xế gây tai nạn trên cao tốc Vĩnh Hảo - Phan Thiết khiến 3 người tử vong
Pháp luật - 8 phút trướcLiên quan vụ tai nạn trên cao tốc Vĩnh Hảo - Phan Thiết khiến 3 người tử vong đêm 8/7, Viện KSND Khu vực 12 tỉnh Lâm Đồng đã phê chuẩn quyết định khởi tố bị can đối với tài xế Trần Văn Cường về tội “Vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ”.

Cháy dữ dội tại kho hàng trong ngõ 389 Trương Định, nhiều tiếng nổ rung chuyển nhà dân
Thời sự - 9 phút trướcĐêm ngày 18/7, một vụ hỏa hoạn lớn đã xảy ra tại một kho hàng nằm sâu trong ngõ 389 phố Trương Định, Phường Tân Mai, Hà Nội. Ngọn lửa bùng phát dữ dội, tạo cột khói cao hàng chục mét, có thể quan sát từ khoảng cách xa.

900 học sinh trượt lớp 10 Hà Nội có cơ hội vào 2 trường THPT công lập mới
Giáo dục - 27 phút trướcThông báo của Sở GD&ĐT Hà Nội, hai trường THPT mới thành lập là Đỗ Mười và Phúc Thịnh được tuyển 900 chỉ tiêu vào lớp 10, không phân biệt khu vực.

Tin sáng 19/7: Bão số 3 Wipha chính thức vào Biển Đông sáng 19/7; Hà Nội hạ điểm chuẩn lớp 10 THPT công lập
Đời sống - 30 phút trướcGĐXH - Theo Trung tâm Dự báo KTTV Quốc gia, 7h sáng thứ hôm nay (19/7), bão Wipha sẽ vào Biển Đông, trở thành cơn bão số 3 trong năm.

Sáng vào hóa chất, tối học, nam sinh ung thư máu đạt 28 điểm thi THPT khối A00
Giáo dục - 9 giờ trướcSáng điều trị hóa chất, tối học bài trên giường bệnh, Trương Huy Bách, chàng trai mắc ung thư máu, vẫn xuất sắc đạt 28 điểm 3 môn Toán, Lý, Hoá trong kỳ thi tốt nghiệp THPT, trở thành Á khoa khối A00 của trường.

Nghiên cứu lắp camera xử phạt vi phạm lấn chiếm vỉa hè, lòng đường ở TP.HCM
Đời sống - 10 giờ trướcSở Xây dựng TP.HCM đề xuất lắp camera giám sát, tăng cường kiểm tra và xử phạt lấn chiếm vỉa hè, lòng đường để lập lại trật tự, đảm bảo giao thông an toàn.

Đảm bảo an toàn giao thông phục vụ các sự kiện lớn diễn ra trên địa bàn Thủ đô
Thời sự - 11 giờ trướcSáng 18-7, Phòng Cảnh sát giao thông (CSGT) - Công an thành phố Hà Nội tổ chức Hội nghị sơ kết công tác 6 tháng đầu năm và triển khai nhiệm vụ trọng tâm 6 tháng cuối năm 2025. Thiếu tướng Nguyễn Hồng Ky - Phó Giám đốc Công an thành phố (CATP) dự và chỉ đạo hội nghị.

Dịch tả lợn Châu Phi lan rộng ở Thái Nguyên
Đời sống - 12 giờ trướcGĐXH - Dịch tả lợn Châu Phi liên tiếp xuất hiện ở nhiều xã, phường tại tỉnh Thái Nguyên, hàng chục tấn lợn nhiễm bệnh đã phải tiêu hủy.

Tử hình kẻ cầm đầu nhóm ‘quái xế’ gây náo loạn, khiến 3 thanh niên tử vong
Pháp luật - 12 giờ trướcThanh niên cầm đầu nhóm "quái xế", mang theo "hàng nóng", rượt đuổi, đánh nhau trong đêm trên phố Hà Nội khiến 3 người tử vong vừa nhận án tử hình về tội Giết người.

Quảng Trị: Nguyên nhân cá chết bất thường tại hồ điều hòa Nam Lý
Xã hội - 12 giờ trướcGĐXH - Lượng lớn cá trong hồ điều hòa giữa khu dân cư ở Quảng Trị chết bất thường. Ngoài việc thu gom xử lý, đơn vị liên quan cũng nỗ lực tìm phương án chấm dứt tình trạng này.

Miền Bắc sắp mưa rất to do ảnh hưởng của bão số 3 (Wipha)?
Thời sựGĐXH - Theo dự báo của cơ quan khí tượng, sáng nay (19/7), bão Wipha sẽ tiến vào Biển Đông, trở thành cơn bão số 3 trong năm nay. Khu vực miền Bắc và các tỉnh từ Thanh Hoá đến Hà Tĩnh có mưa rất to do ảnh hưởng của bão.