Chuyện những người lọt qua cửa “thần chết” (1): Người đàn ông xóa tên… “xã cưa bom”

Về xã Hải Thọ, huyện Hải Lăng (Quảng Trị) hỏi “ông Thí bom mìn” không ai là không biết. Là một người nông dân từng hai lần phải đối mặt với “thần chết” và mất đi một cánh tay, hơn ai hết ông Phạm Quý Thí quá hiểu nỗi đau của người dân đối với bom đạn trong thời bình. Con người tật nguyền này đã in dấu chân khắp năm châu để giúp cho mọi người phòng tránh hiểm họa này.

Ông Phạm Qúy Thí tham gia thuyết trình trong một hội thảo về bom mìn tại Nauy. Huy hiệu của Vương quốc Campuchia trao cho ông Phạm Qúy Thí (ảnh nhỏ).

Xóa tên “xã cưa bom” trên bản đồ đất nước

Chúng tôi gặp ông Thí tại nhà riêng khi ông vừa đi làm đồng về. Lâu nay, dù mất đi một cánh tay nhưng mọi công việc đồng áng ông vẫn đảm đương như một người bình thường. Sau những ngày tất tả ngược xuôi với công việc tuyên truyền về bom mìn, sau khi rời khỏi những chuyến bay khắp năm châu bốn biển, ông lại trở về với công việc ruộng đồng.

Cuộc đời của ông Thí tưởng chừng đã khép lại sau tiếng nổ vang trời vào một ngày cách đây 39 năm khi ông vừa mới bước sang tuổi 22. Nhớ lại tai nạn năm nào, ông vẫn bàng hoàng: “Lúc đó tôi đang làm đất thì thấy một vật tròn bằng quả chanh, cứ tưởng là đất đá nhưng không ngờ đó là một quả bom bi còn sót lại sau chiến tranh…. Tôi chỉ kịp thấy một tia lửa chớp lên, cái cuốc và cánh tay phải của tôi đứt rời, nát bét, sau đó tôi ngất đi không còn biết gì nữa”. Đang là lao động chính trong gia đình, trong phút chốc trở thành người tàn tật, tinh thần ông Thí lúc đó suy sụp nặng nề. Gần một năm sống trong mặc cảm, thương mẹ già, ông quyết định tập luyện sức khỏe và cố gắng làm việc trở lại. Ngày đó, lâu lâu ông lại nghe thấy trong vùng có người chết vì bom nổ. Đêm về, những câu chuyện của các nạn nhân bom mìn thời hậu chiến cứ thôi thúc ông nhất định phải làm ngay một việc gì đó để không còn ai phải chịu cảnh như mình.

Ông Thí chia sẻ: “Người dân ở xã Hải Thọ mỗi năm chỉ làm ruộng 6 tháng, nên để có thêm thu nhập nhà nào cũng sắm một cái máy để đi rà phế liệu chiến tranh. Từ sau năm 1975, không năm nào ở quê tôi không có người chết do tai nạn bom mìn. Những ngày đầu đi kêu gọi mọi người bỏ nghề này khó khăn lắm. Họ bảo tôi có lo cho con họ được bữa cơm nào không mà lại khuyên họ bỏ công việc này, rồi lấy tiền đâu nuôi con ăn học? Ngày đó, ai cũng xì xào bàn tán, xem việc làm của tôi thật khác người. Nhưng, nếu tôi bỏ cuộc, cái nghề đó sẽ còn cướp đi sinh mạng của rất nhiều người”. Chính nhờ sự kiên trì thuyết phục của mình, ông Thí đã làm nên chiến tích khi giúp xã Hải Thọ, một xã nổi tiếng với nghề “cưa bom” nay không còn ai làm công việc nguy hiểm đó nữa.

Vượt qua 50 người, đi hơn 30 nước

Không chỉ kêu gọi mọi người tránh xa bom mìn, ông Thí còn thường xuyên đến động viên thăm hỏi những người có cùng cảnh ngộ. Sau tai nạn bom mìn, nhiều người chán nản sinh ra cờ bạc, rượu chè. Ông tìm cách trò chuyện, động viên họ vươn lên trong cuộc sống. Từ đây, những tập thể như Câu lạc bộ những người khuyết tật xã Hải Thọ, Câu lạc bộ thể thao người khuyết tật huyện Hải Lăng đã ra đời, tạo ra niềm vui sống đối với những nạn nhân bom mình tại địa phương.

Dù gặp phải rất nhiều khó khăn, nhưng những việc làm đáng khâm phục của ông Phạm Quý Thí cũng dần phát huy hiệu quả và được nhiều người ủng hộ. Đến nay, các tổ chức đến từ nước ngoài còn mời ông đi thuyết trình về khắc phục hậu quả bom mìn tại nhiều quốc gia trên thế giới.

Cơ duyên để một người nông dân như ông Thí hôm nay được nhiều người biết đến với những biệt danh như “sứ giả bom mìn”, “sứ giả bàn tay trái” hay “sứ giả hòa bình”... cũng khá đặc biệt. Đó là khoảng thời gian năm 2008 khi ông quyết định gắn bó với Renew (Tổ chức phục hồi môi trường và khắc phục hậu quả chiến tranh) trong lĩnh vực phòng chống bom mìn. Đây là một tổ chức phi chính phủ của CHLB Đức. Bên cạnh đó, ông Thí còn vượt qua 50 tình nguyện viên bom mìn khác trong cuộc phỏng vấn đặc biệt do tổ chức Handicap Internantional (Vương quốc Bỉ) thực hiện để đại diện cho Việt Nam trong sứ mệnh kêu gọi các quốc gia trên thế giới tham gia công ước chống bom chùm.

Gần 10 năm gắn bó với sứ mệnh nhân văn bất vụ lợi này đã đưa ông Thí đến hơn 30 quốc gia khác nhau. Qua cách nhìn của một nhân chứng sống, những buổi thuyết trình về bom mìn của ông thực sự thu hút sự quan tâm của bạn bè quốc tế. Nhờ vậy, nhiều tổ chức phi chính phủ đã biết đến tình trạng bom mìn hậu chiến và cuộc sống đầy hiểm nguy mà người dân Việt Nam đang phải đối mặt. Tính đến nay, trên thế giới đã có 104 quốc gia ký vào hiệp ước chống bom chùm.

Năm 2009, trong một lần đến diễn thuyết tại Cămpuchia, ông Phạm Quý Thí đã được Thủ tướng Hun Sen tiếp chuyện riêng. Ngài Hun sen bày tỏ sự cảm kích trước công việc mà ông Thí đang làm, rằng nhờ có ông Thí mà đất nước Cămpuchia được thế giới quan tâm giúp đỡ giải quyết vấn đề ô nhiễm bom mìn, người dân nước này có một cuộc sống an toàn hơn. Cũng tại buổi gặp gỡ, Thủ tướng Hun Sen đã trao tặng ông Phạm Quý Thí huy hiệu của Vương quốc Cămpuchia. Ông là người nông dân Việt Nam đầu tiên được vinh dự nhận huy hiệu này.

Ông Thí bảo, để có thể làm tốt những công việc như vậy, phần nhiều cũng là nhờ vào sự ủng hộ của những người thân trong gia đình, nhất là từ sự động viên của bà Trần Thị Tám, vợ ông. Dù biết ông khiếm khuyết về cơ thể, nhưng cảm phục con người ông Thí, bà đã chấp nhận chung sống và sinh cho ông ba người con học hành giỏi giang. Bù lại ông luôn làm hết công việc nặng nhọc trong gia đình và cố gắng làm thật tốt công việc xã hội để không phụ lòng vợ mình.

(Còn nữa)

L.Chung – Đ.Hoàng/Báo Gia đình & Xã hội