Mỗi lần cha mẹ la hét, nổi nóng là một lần 'tàn phá' chỉ số IQ và tính cách của con

Khi nghe người mẹ nói với con ở quán ăn, tôi bỗng hiểu ra: Vì sao có những người cả đời không thể giàu lên được

GĐXH - Kiểu giáo dục "kể khổ" này, tưởng để con sớm hiểu hoàn cảnh kinh tế gia đình mà phấn đấu, đâu ngờ mang lại gánh nặng tâm lý nặng nề cho con.

Tôi đã chứng kiến cảnh này ở một khu vui chơi: Đứa trẻ vô tình làm đổ cây kem trên tay, người mẹ lập tức nổi nóng, lớn tiếng: "Mẹ đã nói bao nhiêu lần rồi hả? Sao lớn rồi mà vẫn vụng về thế, vô dụng thật!". Đứa trẻ sợ hãi mím môi, nước mắt chực trào, ánh mắt vốn đang rạng rỡ bỗng chốc trở nên u tối.

Nhiều bậc cha mẹ nghĩ rằng nổi nóng, quát mắng là cách "dạy dỗ nhanh" hiệu quả, khiến con lập tức nghe lời. Nhưng họ không nhận ra rằng, mỗi lời chỉ trích và cơn giận dữ thốt ra giống như những chiếc búa nhỏ, đang âm thầm gõ vào bộ não và tâm hồn của con, gây ra những ảnh hưởng khó đảo ngược đến chỉ số IQ (trí thông minh) và hình thành tính cách của con.

Nổi nóng làm suy yếu chỉ số IQ và cảm xúc của con

Xét từ góc độ khoa học não bộ, bộ não của trẻ chưa phát triển hoàn thiện, đặc biệt là vỏ não trước trán chịu trách nhiệm điều chỉnh cảm xúc, phải đến khoảng 25 tuổi mới hoàn toàn trưởng thành.

Khi cha mẹ nổi nóng, bộ não của trẻ lập tức bước vào trạng thái căng thẳng "chiến đấu hay bỏ chạy". Cơ thể tiết ra một lượng lớn Cortisol – hormone gây căng thẳng này ảnh hưởng trực tiếp đến hồi hải mã (Hippocampus) trong não, nơi chịu trách nhiệm về trí nhớ và học tập.

Nghiên cứu cho thấy, những đứa trẻ sống lâu dài trong môi trường căng thẳng cao có thể tích hồi hải mã nhỏ hơn 10% - 15% so với bạn bè cùng tuổi. Điều này có nghĩa là khả năng ghi nhớ, tập trung và tư duy logic của chúng sẽ bị hạn chế. Nói một cách đơn giản, chỉ số IQ, khả năng học tập của con bị suy yếu qua từng lần cha mẹ quát thảo, mất bình tĩnh.

Tiểu Vũ, con trai của bạn tôi, là một ví dụ điển hình. Mẹ Tiểu Vũ tính tình nóng nảy, khi kèm con học bài, chỉ cần con phản ứng chậm một chút là không kìm được nổi giận mà quát lên: "Bài đơn giản thế mà cũng không biết làm, con bị thiểu năng hả?" Ban đầu Tiểu Vũ khóc lóc phân bua, sau này dần trở nên im lặng. Trên lớp cậu bé hay mất tập trung, bài tập về nhà sai sót tùm lum, thành tích luôn đứng cuối lớp.

Sau đó, Tiểu Vũ được đưa đi đánh giá tâm lý, bác sĩ nói rằng đứa trẻ này sống trong trạng thái lo âu kéo dài, khả năng tiếp nhận và xử lý kiến thức của não bộ bị giảm sút, xuất hiện chứng ngại học tâm lý. 

Thực ra, không phải đứa trẻ "kém thông minh", chỉ số IQ thấp mà chính sự giận dữ của cha mẹ đã âm thầm đóng lại cánh cửa nhận thức thế giới của con.

Nổi nóng định hình tính cách cực đoan

Ngoài ảnh hưởng đến chỉ số IQ - trí thông minh của trẻ, việc bố mẹ nổi nóng còn "thẩm thấu" vào việc hình thành tính cách của trẻ. Con cái giống như một tấm gương, sẽ vô thức bắt chước mô hình hành vi và biểu đạt cảm xúc của cha mẹ.

Trẻ thường xuyên bị quát mắng, la hét thường hình thành hai loại tính cách cực đoan:

"Nhân cách chiều lòng" (People-pleaser): Để tránh cha mẹ nổi giận, trẻ sẽ kìm nén suy nghĩ thật của mình, luôn nhìn sắc mặt người khác mà hành động. Lớn lên thiếu chính kiến, gặp vấn đề quen né tránh. 

"Nhân cách hung hăng": Trẻ coi giận dữ là "cách giải quyết vấn đề", gặp chuyện không vừa ý liền nổi nóng, thậm chí dùng bạo lực với bạn bè, khó xây dựng mối quan hệ tốt.

Đóa Đóa, cô bé hàng xóm của tôi, là điển hình của "nhân cách chiều lòng". Có lần đến nhà hàng xóm chơi, Đóa Đóa muốn chơi xếp hình, nhưng lại rụt rè nhìn sắc mặt mẹ, hỏi nhỏ: "Mẹ ơi, con chơi một lát được không? Con sẽ không làm bừa đâu ạ." Được phép rồi, cô bé chơi rất cẩn thận, dù lỡ làm rơi khối xếp hình xuống đất cũng lập tức căng thẳng nhặt lên, sợ mẹ tức giận.

Sau này, mẹ Đóa Đóa nói rằng, trước đây cứ nghĩ con "ngoan ngoãn hiểu chuyện", cho đến khi cô giáo phản hồi rằng Đóa Đóa ở trường mầm non không bao giờ chủ động tranh giành, ngay cả khi bị bạn giật đồ chơi cũng không dám nói, lúc đó bà mới nhận ra sự nổi nóng của mình đã khiến con trở nên nhút nhát và sợ hãi đến vậy.

Thay thế nổi nóng bằng "Ôn hòa và Kiên định"

Thực ra, so với nổi nóng (quát mắng), phương pháp giao tiếp "ôn hòa và kiên định" mới là cách giáo dục thực sự giúp con trưởng thành.

Khi con phạm lỗi, cha mẹ có thể hít thở sâu 3 giây để bình tĩnh lại, sau đó giao tiếp với con bằng công thức "Mô tả sự thật + Bày tỏ cảm xúc + Đề xuất giải pháp".

Ví dụ, khi con làm đổ kem, thay vì nói "con vô dụng thật", hãy nói: "Mẹ thấy kem đã đổ ra sàn rồi (sự thật), mẹ cảm thấy hơi tiếc (cảm xúc). Chúng ta cùng nhau dọn dẹp chỗ này nhé, lần sau khi cầm, con dùng cả hai tay thì sẽ không dễ bị đổ nữa (đề xuất)".

Cách giao tiếp này không chỉ giúp con nhận ra lỗi lầm, dạy con cách giải quyết vấn đề, mà quan trọng hơn, nó bảo vệ lòng tự trọng và cảm giác an toàn của con.

Dạy con cái giống như trồng một cây non, cần sự kiên nhẫn tưới tắm, chứ không phải dùng cơn gió "giận dữ" để tàn phá. Mỗi lần hướng dẫn dịu dàng, mỗi lần lắng nghe kiên nhẫn, đều là đang nuôi dưỡng trí tuệ và cảm xúc của trẻ. Khi cha mẹ hạ thấp giọng chỉ trích, con cái mới có thể lớn lên từ từ trong cảm giác an toàn, vừa sở hữu khả năng tư duy rõ ràng, vừa hình thành tính cách tự tin, lạc quan.

Cuối cùng, tôi muốn tương tác với mọi người: Bạn đã từng không kìm được mà nổi nóng với con chưa? Sau khi giận dữ, cảm xúc của bạn thế nào? 

Rất hoan nghênh chia sẻ kinh nghiệm của bạn ở phần bình luận. Hãy cùng thảo luận về những phương pháp nuôi dạy con nhẹ nhàng hơn và đồng hành cùng con trưởng thành nhé.

Theo Abolouwang

4 kiểu cha mẹ nuôi dạy con cực kỳ thông minh, cư dân mạng phải thốt lên: 'Đỉnh của chóp!'

GĐXH - Cách xử lý trong nuôi dạy con của các bậc cha mẹ này khiến ai cũng thán phục và phải thốt lên đây là "Đỉnh cao của việc nuôi dạy con!".