Gene của người Việt không kém gene người Âu châu

Nhưng vì sao người Việt lại không có bộ óc vĩ đại như Newton, thiên tài về công nghệ như Bill Gate hay chưa bao giờ đoạt giải Nobel Vật lý, Văn học… PV Báo GĐ&XH Cuối tuần đã có cuộc trò chuyện với Viện trưởng Viện công nghệ sinh học - đơn vị đứng đầu Việt Nam về công nghệ gene - PGS.Ts Trương Nam Hải xung quanh vấn đề này.

 

Thiên tài và người thường chỉ khác nhau 0,01%

PGS.Ts Trương Nam Hải.

- Thưa ông, đặc tính tỉ mẩn của người Việt với xu hướng phù hợp với làm "thợ" có phải là do một chuỗi gene nào đó quy định?

- Cái đó là do điều kiện sống nhiều hơn. Trong nghiên cứu sinh học, nhiều khi bộ gene không khác nhau nhiều nhưng sự thể hiện mạnh, yếu ở mặt nào thì lại do môi trường sống. Ví dụ với 1.000 gene thì cả 1.000 gene không phải lúc nào cũng biểu hiện hết ra mà có lúc chỉ có 150 gene, có lúc chỉ thể hiện 100 gene... Số lượng gene thể hiện lại phụ thuộc vào môi trường, các gene đó phối hợp với nhau như thế nào. Việc chỉ thể hiện ở một trạng thái nhất định trong gene, biểu hiện sẽ khác với trạng thái mà có 150 gene thể hiện. Cái khác đó lại do điều kiện quyết định. Điều kiện sẽ quyết định gene gì biểu hiện tại thời điểm đó.  

Ví dụ một người ở Việt Nam làm một công việc nào đó ổn định trong nước nhưng khi ra nước ngoài trong một điều kiện sống khác, luật khác... thì người đó sẽ có thể hiện mới phù hợp với điều kiện bên ngoài. Nói tóm lại, môi trường bên ngoài như thế nào để các gene bên trong thể hiện, là hai quan hệ mật thiết. Nên có thể chỉ là sự biểu hiện các gene khác nhau chứ không phải là sự khác nhau về gene.

- Như vậy có nghĩa các chuỗi gene của người Việt không hề thua kém so với các châu lục khác và chuỗi gene của người bình thường cũng không hề kém so với các thiên tài?

- Về lý thuyết, giữa các cá thể chỉ khác nhau 0,01%; tức là có 1.000 đơn vị tạo gene AGTC (4 gốc cơ bản là Adenin, Thynin, Guanin, Cytosin - viết tắt là ATGC - gọi nôm na là 4 viên gạch tạo nên di truyền, tạo nên các chuỗi gene) thì trong 1.000 đơn vị đó chỉ có 1 đơn vị khác nhau, còn lại là có trình tự gene giống nhau. Tất nhiên tỉ lệ 0,01% trên tổng số 3,3 tỉ đơn vị AGTC thì cũng là tỉ lệ tương đối nhiều.

 

- Sự thông minh hay không thông minh thì có phải là do sự khác nhau của 0,01% gene quyết định hay do môi trường, thời điểm sống (quy định số chuỗi gene thể hiện) thưa ông?

- Có thể cả hai. Sau khi nghiên cứu trình tự gene theo tỉ lệ 0,01% thì người ta đoán là có 300.000 sự khác nhau, nhưng người ta chưa biết sự khác nhau của 300.000 đơn vị gốc gene đó cụ thể nằm ở đâu. Có thể sự khác nhau đó nằm ở một phần của gene mà chính phần gene đó ảnh hưởng đến tư chất của con người. Nhưng cũng có thể, yếu tố phụ thuộc vào điều kiện sống khiến người ra phải bộc lộ chuỗi gene này hay chuỗi gene khác cho phù hợp. Có những người có khả năng nhưng không có điều kiện thì không bộc lộ được. Ngô Bảo Châu chẳng hạn, tất nhiên đó là người có khả năng, nhưng anh ta cũng may mắn vì rơi được vào điều kiện rất tốt, bắt người ta làm việc phấn đấu liên tục. Nếu người có khả năng như vậy mà rơi vào điều kiện không phù hợp thì sẽ chỉ là người bình thường, thậm chí thui chột đi. Điều kiện môi trường rất quan trọng.

- Trong chuỗi gene của người Việt Nam có gene trội về sự thông minh không?

- Rất khó nói. Cái đó một phần lớn do giáo dục, môi trường sống.

Không có cơ sở khẳng định về gene trội giấu dốt!

Hiện Viện CNSH đã nghiên cứu xong bộ gene ti thể của 54 chủng tộc người Việt Nam. Đó là nghiên cứu đầu tiên ở Việt Nam về bộ gene người Việt. Gene ti thể là một bào quan giúp tạo ra năng lượng cho cơ thể, gene này giống như một nhà máy điện cung cấp năng lượng cho tế bào. (Viện trưởng Viện CNSH Trương Nam Hải)

- GS Lê Trần Bình, nguyên Viện trưởng Viện CNSH mới đây có nói rằng người Việt Nam không có gene trội giấu dốt. Phải chăng ta đã nghiên cứu được về đặc điểm này trong bộ gene người Việt?

- Về cơ sở khoa học thì không khẳng định được như vậy. Nhưng theo tôi hiểu thì đó là cách nói ẩn dụ của GS. Đó là sự lý giải đặc điểm giấu dốt là do môi trường.

 - Nhưng tựu chung lại, khả năng của con người đều là do gene quyết định?

- Khả năng của con người là do gene quyết định hết. Khi cấu trúc gene bị thay đổi thì thay đổi tính chất, nên chủ yếu vẫn là phải là nghiên cứu cấu trúc gene.

- Khi có được cấu trúc gene thì ta có thể có hẳn trung tâm tư vấn để giúp người dân biết mình có nguy cơ mắc bệnh này hay bệnh khác hoặc tư vấn rằng họ hợp với nghề này hơn nghề khác không, thưa ông?

- Cái đó phải nghiên cứu tổng thể về mặt di truyền gene của người Việt Nam, đối chiếu với tư chất, tính chất của người Việt xem có yếu tố gì về di truyền hay không thì mới khẳng định được. Nhưng tôi cho là điều kiện sống, giáo dục quyết định phần lớn đến sự thành đạt, hạnh phúc của mỗi người. Tiến tới mục tiêu đỉnh cao của việc giải mã gene là sẽ phát hành hẳn một thẻ cho mỗi người, trên đó sau khi phân tích chuỗi gene sẽ ghi rõ người đó có nguy cơ mắc bệnh gì và cấu trúc gene ái lực tốt với loại thuốc nào để bác sĩ chỉ cần nhìn vào đó mà kê đơn, trị bệnh hiệu quả.

Tính xuề xòa, "ngại" va chạm là do gene?

- Tính thiếu nghiêm túc, xuề xoà, đại khái của người Việt là do gene hay môi trường sống, thưa ông?

-  Đó là do giáo dục từ bé. Người sống khổ từ bé tư chất sẽ khác với người từ bé đã được chăm bẵm, sung sướng.

 - Với những nghiên cứu hiện nay thì bộ gene của người Việt tựu chung lại có những đặc điểm gì nổi trội, thưa ông?

- Nghiên cứu của ta về gene người Việt chưa nhiều và chưa có hệ thống nên thời điểm này chưa thể nói được đặc điểm chung của gene người Việt Nam. Trên thế giới, họ phải nghiên cứu tổng thể trước về bộ gene rồi mới đưa ra được những đặc điểm chung. Sau khi nghiên cứu giải  mã gene người xong thì người ta phát hiện có một số thay đổi về mặt di truyền, nó cũng phụ thuộc vào từng chủng tộc người. Những sự khác nhau đó liên quan đến một số bệnh, mà ở chủng tộc người này bị mắc nhiều hơn ở chủng tộc người khác. Dựa trên nghiên cứu đó của thế giới thì người ta đã phát hiện được một số đột biến xảy ra khi mắc bệnh ung thư vú. Các nhà khoa học Việt Nam dựa trên nghiên cứu đó để xây dựng phương pháp phát hiện, chẩn đoán xem thử những người Việt nào có nguy cơ bị mắc bệnh đó, vì bệnh này có tính di truyền.

 - Ngoài chẩn đoán về ung thư vú, ta đã có nghiên cứu về bệnh nào khác qua gene chưa?

- Ở ta cũng có một số phòng thí nghiệm để đưa công nghệ này vào chẩn đoán, ví dụ như chẩn đoán trước sinh, giúp phát hiện trẻ có nguy cơ bị bệnh di truyền gì không.

- Vậy có nghĩa với người dân tộc Thái hoặc dân tộc Kinh sẽ có một số bệnh xuất hiện với tần suất nhiều hơn so với nhóm dân tộc khác?

-  Cái đấy thì đáng tiếc là mình chưa làm được. Vì để làm được như vậy đòi hỏi phải có nghiên cứu tổng thể mới kết luận được. Đây chỉ là một số trường hợp đơn lẻ, dựa vào kết quả nghiên của của nước ngoài mà áp dụng vào Việt Nam. Chứ ta chưa đưa ra được những đột biến về mặt di truyền cho người Việt Nam. Cái chính vẫn là phải nghiên cứu được gene trong nhân thì mới giải đáp được một loạt vấn đề khác.

- Đến bao giờ thì chúng ta hiểu được đặc điểm di truyền của bộ gene người Việt và đưa ra những chẩn đoán chính xác về bệnh tật và ái lực thuốc để trị bệnh hiệu quả, thưa ông?

- Viện đã nêu ra nội dung có tính định hướng đến 2020 là nghiên cứu đặc điểm di truyền của bộ gene người Việt Nam. Nếu được đầu tư thoả đáng và làm gấp rút thì khoảng 4,5 năm nữa sẽ có câu trả lời. Tổng số tiền cho trang thiết bị là khoảng 20 - 30 triệu USD; sau đó là đầu tư cho trang thiết bị hoá chất, vật tư, con người.

Xin cảm ơn ông.

Lã Xưa (thực hiện)