Giải mã tâm lý 'vì sao trẻ hay nói dối': Cha mẹ hiểu rõ 3 điều này sẽ biết ngay được sự thật phía sau

Phát hiện con trẻ nói dối, cha mẹ cần làm gì?

Con trẻ đôi khi chưa nhận thức được vấn đề, vì nhiều nguyên do khác nhau khiến con nói dối, thậm chí biến thành một thói quen xấu lúc nào không hay.

Chia sẻ của một tư vấn viên tâm lý của trung tâm Zhihe Education (TQ) về những diễn biến tâm lý phức tạp của trẻ cho thấy những lý do vì sao trẻ thích nói dối và cách khắc phục của cha mẹ trong quá trình nuôi dạy con.

Trong tư vấn giáo dục gia đình, "trẻ nói dối" là một trong những vấn đề được quan tâm phổ biến nhất. Tôi từng tiếp xúc với một cậu bé lớp 4, vì để giấu điểm kiểm tra mà đã bắt chước chữ ký của bố mẹ và bị phát hiện. Tôi cũng từng gặp một em bé mẫu giáo giấu chiếc cốc bị vỡ vào tủ và nói "do con mèo làm". Những lời nói dối tưởng chừng khác nhau về bản chất này, thực ra lại ẩn chứa những diễn biến tâm lý phức tạp của trẻ.

Bật mí 3 lý do vì sao trẻ hay nói dối

Trẻ nói dối để che giấu sự thật

Tuy nhiên, khi trẻ bắt đầu có ý thức che giấu sự thật, cha mẹ cần phải cảnh giác. Tôi từng gặp một trường hợp điển hình trong phòng tư vấn: bé Đóa Đóa, học lớp 2, luôn nói "con đã làm xong bài tập ở trường rồi", thực ra là vì bé viết chậm và hay bị mẹ la mắng. 

Có lần, mẹ kiểm tra cặp sách và phát hiện vở bài tập toàn những dấu gạch đỏ, lúc đó bà mới biết con đã nói dối suốt nửa tháng. Sau khi tìm hiểu sâu hơn, tôi nhận ra mỗi lần kèm con học, mẹ Đóa Đóa lại không kiềm chế được mà nói "sao con ngốc thế". Để trốn tránh sự chỉ trích, đứa trẻ đành dùng lời nói dối để xây dựng một "tấm khiên" bảo vệ mình.

Trẻ nói dối để thỏa mãn những khao khát thiếu hụt

Một số trẻ khác nói dối để thu hút sự chú ý. Bé Tiểu Vũ, sống trong một gia đình đơn thân, từng nói với cô giáo "bố đưa con đi chơi Disneyland rồi", dù thực ra bố cậu bé đã đi làm xa nửa năm không về nhà. 

Bé lén nói với tôi: "Các bạn cứ khoe đi chơi đâu vào kỳ nghỉ, con không muốn bị chê cười." Lời nói dối đầy chua xót này ẩn chứa khao khát kết nối tình cảm của đứa trẻ.

Trẻ nói dối "tưởng tượng"

Trước hết, đừng vội dán nhãn "không trung thực" cho con. Nghiên cứu tâm lý học phát triển cho thấy, trẻ em từ 3-7 tuổi sẽ bước vào giai đoạn "nói dối tưởng tượng". Một bà mẹ từng kể với tôi rằng con gái cô nói "hôm qua con thấy một con voi biết bay trong công viên", sau này mới biết là do con đã lẫn lộn tình tiết trong phim hoạt hình với thực tế.

Những lời nói mang màu sắc tưởng tượng này thực chất là một giai đoạn tất yếu trong quá trình phát triển nhận thức của trẻ, cha mẹ không cần quá lo lắng.

Cho con dũng khí để nói sự thật

Khi đối mặt với một đứa trẻ nói dối, phản ứng của cha mẹ thường quyết định kết quả của vấn đề. Một ông bố nọ khi phát hiện con trai lấy trộm tiền lẻ, ông đã không la mắng mà bình tĩnh nói: "Bố biết con muốn mua truyện tranh, chúng ta có thể cùng nhau bàn bạc cách tiết kiệm. Nhưng việc tự ý lấy tiền, cũng giống như giấu đồ chơi của người khác vậy, sẽ làm tổn thương lòng tin." Sau đó, cậu bé không chỉ chủ động xin lỗi mà còn đề nghị làm việc nhà để bù đắp.

Thay vì đưa ra lệnh cấm "không được nói dối", điều quan trọng hơn là cho trẻ dũng khí để nói ra sự thật. Khi trẻ thừa nhận lỗi, đừng vội chỉ trích. Hãy thử nói: "Cảm ơn con đã dũng cảm nói thật với bố/mẹ." Sau đó, hãy cùng con thảo luận cách khắc phục. Chẳng hạn, làm vỡ cốc thì cùng nhau dọn dẹp, làm mất đồ thì cùng nhau tìm cách tìm lại. Hãy để trẻ hiểu rằng, mắc lỗi không đáng sợ, điều đáng sợ là dùng lời nói dối để che đậy lỗi lầm.

Một bà mẹ từng chia sẻ: cô phát hiện con gái lén dùng thỏi son của mình, nhưng không lập tức lên tiếng. Buổi tối, khi con chủ động thú nhận, cô cười và nói: "Hóa ra con cũng tò mò về son của mẹ à? Lần sau muốn thử, con cứ nói với mẹ nhé, chúng mình cùng nhau làm đẹp được không?" Sau đó, cô bé không bao giờ lén lấy đồ của mẹ nữa, mà học được cách bàn bạc mọi chuyện.

Điều kỳ diệu của giáo dục gia đình là cách chúng ta đối xử với lỗi lầm của con sẽ âm thầm trở thành cách con đối xử với thế giới. Khi trẻ biết rằng nói thật sẽ không bị trách mắng, mắc lỗi sẽ được đối xử nhẹ nhàng, lời nói dối tự nhiên sẽ không còn đất sống. Giống như người làm vườn sẽ không nhổ bỏ cây con mọc lệch mà kiên nhẫn uốn nắn, việc giáo dục con cái cũng cần sự khôn ngoan và kiên nhẫn như vậy.