Hà Nội
23°C / 22-25°C

Lần đầu tìm thấy mộc bản khắc 'Chiếu dời đô'

Thứ năm, 09:28 05/08/2010 | Xã hội

Cán bộ và nhân viên Trung tâm Lưu trữ quốc gia IV (Đà Lạt) lần đầu tiên tìm thấy tấm mộc bản khắc nguyên văn 'Chiếu dời đô' của vua Lý Thái Tổ.

 
Thạc sĩ Phạm Thị Huệ, Giám đốc Trung tâm Lưu trữ quốc gia IV (TTLTQG IV) là người có nhiều công trình nghiên cứu về mộc bản triều Nguyễn và đóng góp nhiều công sức để mộc bản triều Nguyễn được UNESCO công nhận là Di sản tư liệu thế giới và đưa vào chương trình “Ký ức thế giới” vào ngày 30/7/2009.
 
Gần 30 năm lấy mộc bản làm bạn tri kỷ, đã từng tìm tòi, nghiên cứu, dịch thuật, sắp đặt các đề mục cho kho tàng mộc bản khổng lồ với 34.618 tấm hiện đang lưu giữ tại TTLTQG IV, nhưng mãi gần đây, bà Huệ và các cộng sự mới tìm thấy mộc bản khắc Chiếu dời đô của vua Lý Thái Tổ.
 

Mộc bản khắc "Chiếu dời đô"

 
Theo thạc sĩ Phạm Thị Huệ, từ trước đến nay có rất nhiều công trình đề cập đến Chiếu dời đô của Lý Công Uẩn, nhưng đó chỉ là những bản sao, bản chụp. Bản Chiếu dời đô mới tìm thấy nằm trong bộ sách Đại Việt sử ký toàn thư (kỷ Lý Thái Tổ - quyển 2 - mặt khắc 2), thuộc khối tài liệu mộc bản triều Nguyễn - Di sản tư liệu thế giới, đang được bảo quản tại TTLTQG IV, với ký hiệu H 31/8.
 
Đây là bản khắc chữ Hán ngược, kích thước 41x21,2 cm, khuôn khổ in 29,5x20 cm. Toàn bộ Chiếu dời đô có 214 chữ, không kể phần chú thích. Thạc sĩ Huệ nhận xét, bài chiếu được bố cục rất chặt chẽ, lời văn khúc chiết, đầy sức thuyết phục.
 
Mở đầu, nhà vua đưa ra một vài ví dụ xưa, ca ngợi và chứng minh việc dời đô của các nhà vua Trung Quốc, đã đem lại sự phồn thịnh cho đất nước: “Xưa, nhà Thương đến đời Bàn Canh 5 lần dời đô, nhà Chu đến đời Thành Vương 3 lần dời đô; đâu phải các vua thời Tam đại đều theo ý riêng của mình mà tự tiện dời đô xằng bậy”.
 
Lý Công Uẩn nói rõ mục đích và lợi ích của việc dời đô: “Mưu nghiệp lớn, chọn ở nơi chính giữa, dựng kế cho con cháu muôn đời; trên kính mệnh trời, dưới theo ý dân, nếu có chỗ tiện lợi thì dời đổi, cho nên vận nước lâu dài, phong tục giàu thịnh”.
 
Sau khi nghiên cứu từ cổ tới kim, xem xét thực tế vị trí thành Đại La, nhà vua thấy: “Thành Đại La... ở giữa khu vực đất trời, được thế rồng chầu - hổ phục, chính giữa nam  - bắc - đông - tây, tiện nghi núi sau - sông trước. Vùng này mặt đất rộng mà bằng phẳng, thế đất cao mà sáng sủa; dân cư không phải chịu khổ vì thấp trũng, tối tăm; muôn vật hết sức tốt tươi phồn thịnh”.
 
Lý Công Uẩn khẳng định vị trí quan trọng của thành Đại La đối với việc xây dựng và phát triển đất nước: “Xem khắp nước Việt, đó là nơi thắng địa, thực là chỗ tụ hội quan yếu của bốn phương, đúng là nơi thượng đô kinh sư mãi muôn đời”. Cuối cùng nhà vua quyết định: “Trẫm muốn nhân địa lợi ấy mà định nơi ở”. Dựa trên bản khắc vừa tìm thấy, thạc sĩ Phạm Thị Huệ cho rằng phải dịch: “... được thế rồng chầu - hổ phục... tiện nghi núi sau - sông trước” mới thoát nghĩa, mới diễn đạt đúng được ý của nhà vua về vị trí của thành Đại La, bởi bấy lâu nhiều sách sử đều ghi “... được thế rồng cuộn hổ ngồi... tiện nghi núi sông sau trước”.
 

Mộc bản khắc "Chiếu dời đô" đang được bảo quản ở TTLTQG IV.

 
Theo thạc sĩ Phạm Thị Huệ, rất có thể mộc bản Đại Việt sử ký toàn thư, trong đó khắcChiếu dời đô của Lý Công Uẩn đang bảo quản tại TTLTQG IV là bản khắc từ thời Lê (1697). Cũng có giả thiết cho rằngĐại Việt sử ký toàn thư được khắc lại vào thời Nguyễn (khoảng từ 1802-1807).
 
Nhưng dù là bản khắc từ thời Lê hay thời Nguyễn thì Chiếu dời đô cũng là di sản rất quý, vì đây là bản khắc cổ nhất (của văn bản này) còn lại tính đến thời điểm hiện nay.
 
Công Uẩn vốn họ Nguyễn, người Cổ Pháp (Bắc Ninh), mẹ họ Phạm. Ông sinh ngày 17 tháng 2, niên hiệu Thái Bình năm thứ 5 (974).
 
Năm lên 3 tuổi, mẹ phải nhờ nhà sư Lý Khánh Văn nuôi hộ, cho nên sau này ông lấy họ Lý của cha nuôi – Lý Công Uẩn. Lúc sinh thời, thiền sư Vạn Hạnh đã nhận xét về Lý Công Uẩn: “Đây là người phi thường, sau này lớn lên tất có thể cứu đời, yên dân, làm chúa thiên hạ”.
 
Theo Đại Việt sử ký toàn thư, khi vua Lê Trung Tông (Lê Long Việt) bị Lê Ngọa Triều (Lê Long Đĩnh) giết, quần thần đều chạy trốn, duy chỉ có một mình Lý Công Uẩn ở lại ôm vua mà khóc. Lê Ngọa Triều nể phục khen là trung, phong cho làm Tả thân vệ Điện tiền chỉ huy sứ. Khi Lê Ngọa Triều chết, Lý Công Uẩn được các quan trong triều đưa lên làm vua. Khi lên ngôi, ông xuống chiếu đại xá thiên hạ, lấy niên hiệu là Thuận Thiên. Năm 1010 là năm Thuận Thiên thứ nhất.
 
Là người thông kinh sách, mưu lược, nhìn xa trông rộng, Lý Công Uẩn thấy thành Hoa Lư chật hẹp, giao thông gặp nhiều khó khăn, ảnh hưởng đến phát triển kinh tế (nông, công, thương...), bởi vậy, ông quyết định dời đô ra thành Đại La và chính tay nhà vua viết Chiếu dời đô.

Theo TNO

kimvan
Bình luận
Xem thêm bình luận
Ý kiến của bạn
Chuyện của những thương, bệnh binh ở Ba Sao - Ninh Bình: Dấu chân người lính còn in mãi

Chuyện của những thương, bệnh binh ở Ba Sao - Ninh Bình: Dấu chân người lính còn in mãi

Đời sống - 1 giờ trước

GĐXH - Hơn 100 thương binh nặng sống tại Trung tâm Điều dưỡng Thương binh Kim Bảng (phường Ba Sao, Ninh Bình), nơi những cơ thể không còn lành lặn vẫn giữ vẹn nguyên tinh thần người lính, sống kiên cường giữa đời thường.

Bắt giữ đối tượng nổ súng vào công an ở Hà Nội, thu giữ 2 khẩu súng quân dụng

Bắt giữ đối tượng nổ súng vào công an ở Hà Nội, thu giữ 2 khẩu súng quân dụng

Pháp luật - 1 giờ trước

GĐXH - Đối tượng Trần Hải Quỳnh - kẻ nổ súng khi bị công an kiểm tra hành chính ở Hà Nội đã bị bắt giữ tại khu vực Cửa khẩu Quốc tế Lao Bảo (tỉnh Quảng Trị).

500 phần quà ý nghĩa đã đến tay các thương, bệnh binh và gia đình chính sách

500 phần quà ý nghĩa đã đến tay các thương, bệnh binh và gia đình chính sách

Xã hội - 3 giờ trước

Ngày 26/7/2025, Viện Phát triển văn hóa và chăm sóc sức khỏe cộng đồng và Viện Khoa học nghiên cứu Nhân tài Nhân lực đã kết hợp với UBND xã Điền Lư, tỉnh Thanh Hóa tổ chức thành công chương trình "Còn mãi với thời gian" lần thứ 4.

Sinh vào 4 tháng Âm lịch này, nhiều phụ nữ vừa xinh đẹp, vừa giỏi giang, hậu vận viên mãn ai cũng ngưỡng mộ

Sinh vào 4 tháng Âm lịch này, nhiều phụ nữ vừa xinh đẹp, vừa giỏi giang, hậu vận viên mãn ai cũng ngưỡng mộ

Đời sống - 4 giờ trước

GĐXH - Theo tử vi, tháng sinh Âm lịch ảnh hưởng không nhỏ đến cuộc sống của mỗi người. Đặc biệt, có những phụ nữ sinh vào một số tháng Âm lịch vừa thông minh, giỏi giang, vừa có vận số phú quý.

Từ 15/8, thẻ bảo hiểm y tế có giá trị sử dụng thế nào theo quy định mới?

Từ 15/8, thẻ bảo hiểm y tế có giá trị sử dụng thế nào theo quy định mới?

Đời sống - 4 giờ trước

GĐXH - Giá trị sử dụng của thẻ bảo hiểm y tế được in trên mặt trước của thẻ thể hiện rõ thời điểm thẻ bắt đầu có hiệu lực sử dụng từ ngày nào. Từ 15/8, thẻ bảo hiểm y tế có giá trị sử dụng thế nào theo Nghị định 188/2025/NĐ-CP?

Trường Đại học Việt Nhật công bố quy đổi điểm trúng tuyển 2025 bằng các phương thức xét tuyển

Trường Đại học Việt Nhật công bố quy đổi điểm trúng tuyển 2025 bằng các phương thức xét tuyển

Giáo dục - 4 giờ trước

GĐXH - Trường Đại học Việt Nhật công bố việc quy đổi điểm tương đương mức điểm trúng tuyển giữa các phương thức xét tuyển đại học chính quy năm 2025. Việc quy đổi được áp dụng với ba phương thức gồm: xét hồ sơ năng lực kết hợp phỏng vấn, sử dụng điểm SAT và kết quả thi đánh giá năng lực (HSA).

Điểm sàn xét tuyển 2025 trường Đại học Luật Hà Nội

Điểm sàn xét tuyển 2025 trường Đại học Luật Hà Nội

Giáo dục - 4 giờ trước

GĐXH - Trường Đại học Luật Hà Nội công bố ngưỡng đảm bảo chất lượng đầu vào (điểm sàn) tuyển sinh năm 2025 đối với phương thức xét kết quả thi tốt nghiệp THPT.

Nguyên nhân bất ngờ vụ xe máy sụt 'hố tử thần' trên đường Trường Chinh, Hà Nội

Nguyên nhân bất ngờ vụ xe máy sụt 'hố tử thần' trên đường Trường Chinh, Hà Nội

Thời sự - 4 giờ trước

Ngay sau sự cố xe máy bất ngờ sụt 'hố tử thần' ở Hà Nội, đơn vị quản lý đã đào đường để tìm nguyên nhân. Kết quả sơ bộ ban đầu xác định do hở đường ống cấp nước sạch D100.

Tai nạn hầm lò trong đêm, hai công nhân ở Quảng Ninh thương vong

Tai nạn hầm lò trong đêm, hai công nhân ở Quảng Ninh thương vong

Xã hội - 5 giờ trước

GĐXH - Trong quá trình làm công việc củng cố chống dặm, thu hồi than lò DVT, hai công nhân khai thác hầm lò thuộc Công ty Than Mạo Khê - TKV không may gặp tai nạn khiến anh Nguyễn Văn T. tử vong, còn anh Lương Văn Đ. bị thương.

Chuyện về người vợ có chồng liệt sĩ 'nằm lại giữa trùng khơi'

Chuyện về người vợ có chồng liệt sĩ 'nằm lại giữa trùng khơi'

Đời sống - 5 giờ trước

Gần 20 năm kiên cường vượt lên số phận, người vợ liệt sĩ Đoàn Đức Thắng - nguyên Phó Hải đội trưởng quân sự Hải đội 101 (nay là Hải đoàn 11 – Bộ Tư lệnh Vùng Cảnh sát biển 1) đã không ngừng cố gắng bước tiếp, gánh vác cả phần chồng nuôi dạy con trưởng thành.

Top