“Miếng mồi” di sản

Ở Quảng Ninh, hồi đầu tháng 10, hang Đầu Gỗ bỗng trở thành sân khấu cho một buổi hòa nhạc đặc biệt. Người ta cũng đưa ra đủ lý luận để bảo rằng việc đó không làm tổn hại di sản Vịnh Hạ Long. Nhưng thực ra, nếu không có những cảnh báo, thì chưa ai dám chắc hang Đầu Gỗ sẽ thành “động nhạc” cho năm sau, sau nữa…

Mà chả cần đến nhạc, những ánh đèn nhiều màu từ lâu đã khiến các hang động lớn ở Vịnh Hạ Long, ở Phong Nha - Kẻ Bàng trở thành “sân khấu”, đã giảm đi bao giá trị tự nhiên, địa chất địa mạo nguyên sơ. Khách nườm nượp đến thật đấy, nhưng quay lại thưởng lãm thì được mấy người? Đã chẳng có những báo cáo về tỷ lệ khách quốc tế trở lại rất thấp đó sao. Bởi, chỉ có vẻ đẹp nguyên sơ mới đủ hấp dẫn bạn bè thế giới phải rút hầu bao bay đến Việt Nam, chứ chẳng phải những “động nhạc”, những ánh đèn lấp lóa.

May thay, Sơn Đoòng - hang tự nhiên lớn nhất thế giới chưa trở thành “miếng mồi” của những phương thức khai thác du lịch theo kiểu “tận thu” ấy. May thay, xã hội đã lên tiếng. May thay, cơ quan quản lý văn hóa, du lịch đã lên tiếng phản đối. May thay, Công ước về Bảo vệ di sản văn hóa và thiên nhiên thế giới mà Việt Nam tham gia có các điều khoản ràng buộc chặt chẽ, chứ không phải cứ thích là “đè” di sản ra kiếm tiền, lấy di sản làm phương tiện thoát nghèo.

Một tỉnh nghèo có nhiều lý do. Muốn giàu lên có nhiều phương cách. Một vùng địa lý có thể thoát nghèo trong hàng chục, thậm chí trăm năm. Nhưng tuyệt tác tự nhiên như Sơn Đoòng thì mất không biết bao nhiêu triệu năm mới có được. Giả sử năm 2009, phái đoàn Hiệp hội Hang động Hoàng gia Anh không phát hiện ra Sơn Đoòng, giả sử Quảng Bình không có Phong Nha - Kẻ Bàng, không có Nhật Lệ… thì không thể thoát nghèo được chăng?

Trước đây, không ít người đã tiếc nuối khi đỉnh núi Bà Nà (Đà Nẵng) bỗng được “đô thị hóa” với san sát những công trình đầy màu sắc, hình thù dị thường. Fanxipan - nóc nhà Đông Dương - đang là nỗi tiếc nuối của dân phượt khi dự án cáp treo đã khởi công. Và đã có những bức xúc khi Quảng Bình cũng muốn biến Sơn Đoòng thành “nguồn thu”… Cứ thế, di sản đang trở thành “miếng mồi” béo bở.

Không đến mức không “động” vào di sản để kiếm tiền, nhưng kiếm tiền bằng di sản là cả một nghệ thuật. Và đâu phải ai cũng là nghệ sĩ.

 Việt Nguyễn