Thời cơ, vận hội mới và niềm tin

Lãnh đạo Tổng cục DS-KHHGĐ cùng đại diện 19 đội tham gia Liên hoan Tuyên truyền viên dân số cơ sở toàn quốc 2012. Ảnh: Chí Cường

 

LTS: Báo Gia đình & Xã hội xin trân trọng giới thiệu bài viết của TS. Dương Quốc Trọng, Tổng cục trưởng Tổng cục DS – KHHGĐ (Bộ Y tế) nhân dịp Xuân mới Quý Tỵ - 2013.

Năm 2012 là một năm đầy khó khăn để thử thách ý chí, nghị lực và sự tận tâm của những người làm dân số trong cả nước. Ngay từ đầu năm, chúng tôi đã dự báo mức sinh sẽ tăng bởi quan niệm dân gian cho là “năm đẹp”- năm Nhâm Thìn. Lục thập hoa giáp, cứ 60 năm mới có một “năm vàng”- năm con rồng vàng. Bên cạnh đó, kinh phí Chương trình mục tiêu quốc gia được cấp rất muộn, tới giữa năm mới có, nhiều tỉnh đến tháng 7, tháng 8 mới được giao. Có thể nói, giữa những bộn bề khó khăn về mức sinh, về chất lượng dân số, về mất cân bằng giới tính khi sinh (GTKS), về tận dụng cơ cấu “dân số vàng” và kiện toàn tổ chức bộ máy, cán bộ…thì năm 2012 là năm có những thách thức không nhỏ đối với đội ngũ những người làm công tác DS-KHHGĐ chúng ta.

Đối mặt và lường trước những khó khăn, với tinh thần hăng say, lòng nhiệt thành trong công việc, với truyền thống đoàn kết đồng cam cộng khổ, hết lòng vì cộng đồng, vì sự nghiệp dân số nước nhà, đội ngũ những người làm công tác DS-KHHGĐ trong cả nước đã không chùn bước, không nao núng mà bảo vệ vững chắc và phát huy những thành tựu quan trọng đạt được trong hơn nửa thế kỷ qua của Ngành. Nhiều địa phương đã chủ động tạm ứng kinh phí, bổ sung kinh phí, tích cực, chủ động triển khai kế hoạch, nhờ đó chúng ta đã thu được những thành quả hữu hiệu, tích cực. Chỉ có thể điểm ra đây những thành tích nổi bật:

Đó là 7 năm liên tiếp, chúng ta giữ vững được mức sinh thay thế. Điều đó tạo cơ sở vững chắc cho chúng ta tập trung hướng vào các nhiệm vụ trọng tâm khác của công tác dân số. Năm 2012, năm đầu tiên tốc độ gia tăng tỷ số GTKS được khống chế ở mức 0,4 điểm phần trăm/năm trong khi hơn nửa thập kỷ qua, tốc độ này luôn ở mức 0,7-1,15 điểm phần trăm/năm.

Nhằm đảm bảo quyền được tiếp cận và thụ hưởng các chính sách về Dân số và chăm sóc SKSS/KHHGĐ của người dân, nhiều mô hình, dự án, đề án đã được triển khai rộng khắp trên cả nước. Đối với cư dân vùng biển, đảo và ven biển, chúng ta có Đề án Kiểm soát dân số vùng biển, đảo và ven biển. Đối với đồng bào vùng sâu, vùng xa, vùng có mức sinh cao, chúng ta có Chiến dịch Tăng cường truyền thông vận động lồng ghép cung cấp dịch vụ. Đối với đồng bào dân tộc ít người, chúng ta có Đề án Nâng cao chất lượng dân số dân tộc ít người. Đối với vị thành niên, thanh niên, chúng ta có Mô hình Tư vấn và khám sức khỏe tiền hôn nhân. Đối với người cao tuổi, chúng ta có Mô hình Phát huy và chăm sóc người cao tuổi dựa vào cộng đồng…Đặc biệt là việc triển khai Đề án Sàng lọc và chẩn đoán trước sinh, sàng lọc và chẩn đoán sơ sinh để phát hiện sớm các dị tật, bệnh bẩm sinh đã nhận được sự hưởng ứng mạnh mẽ của nhân dân. Các địa phương đã tích cực tuyên truyền, vận động và phối hợp chặt chẽ với 3 trung tâm sàng lọc khu vực triển khai rất hiệu quả và luôn vượt chỉ tiêu kế hoạch đặt ra.

Trong năm qua, những người làm công tác dân số trong cả nước không thể quên được sự kiện lớn, có sức lan toả tới tận các thôn, xóm, phum, buôn, sóc, bản, làng, đó chính là Liên hoan Tuyên truyền viên dân số cơ sở toàn quốc. Với hơn 70 ngàn cán bộ dân số cơ sở của gần 9.000 xã/11.121 xã thuộc 647/697 huyện, quận, thị xã của tất cả các tỉnh, thành phố tham gia và hàng trăm ngàn khán giả cổ vũ tại 4 cấp thi (huyện, tỉnh, khu vực và toàn quốc), Liên hoan thực sự là những ngày hội lớn của những người làm công tác dân số trong cả nước. Đây cũng là dịp để các cán bộ dân số cơ sở giao lưu, chia sẻ kinh nghiệm và nâng cao kiến thức, kỹ năng truyền thông DS-KHHGĐ.

 

TS. Dương Quốc Trọng - Tổng cục trưởng Tổng cục DS – KHHGĐ trao bằng khen của Bộ Y tế cho các tập thể đạt thành tích xuất sắc. Ảnh: Chí Cường

Có thể nói, giữa những bộn bề khó khăn của năm 2012, chúng ta đã từng bước kiện toàn tổ chức bộ máy, cán bộ, trên dưới đồng lòng, đồng tâm hợp lực thực hiện thắng lợi những chỉ tiêu, nhiệm vụ mà Quốc hội, Chính phủ giao. Chúng ta đã giữ vững được truyền thống lịch sử vẻ vang của Ngành và vững vàng bước vào năm mới, năm 2013.

Trải qua một năm đầy khó khăn, thách thức, chúng ta bước vào năm mới - năm 2013 với tâm thế của một đội quân chiến thắng. Năm 2013, theo quan niệm dân gian, vẫn được coi là “năm đẹp”- năm Quý Tỵ nhưng tôi tin chắc rằng, sau “năm rồng vàng”, đây không còn là trở ngại lớn với chúng ta.

Một thử thách mới đến với chúng ta trong năm nay là kinh phí truyền thông trong chương trình mục tiêu quốc gia bị cắt giảm. Thông thường, kinh phí tăng khoảng 10% mỗi năm nhưng năm 2013, kinh phí của Ngành bị giảm tới 15% so với năm 2012. Đây là một bài toán rất khó đối với chúng ta.

Trong công tác dân số có hai giải pháp rất cơ bản là: Truyền thông và cung cấp dịch vụ cho người dân. Chính vì vậy, chúng ta phải linh hoạt hơn trong việc kết cấu lại các dự án để lồng ghép hoạt động truyền thông vào các mô hình, dự án, đề án. Chúng ta cần phải thay đổi cách truyền thông để bắt kịp xu hướng, những tiến bộ của đời sống xã hội và nhu cầu đa dạng của mỗi nhóm đối tượng đích.

Năm 2013, năm thứ hai thực hiện Chiến lược DS-SKSS Việt Nam giai đoạn 2011-2020, chúng ta tiếp tục tập trung vào 5 nội dung lớn để giải quyết đồng bộ các vấn đề DS-SKSS là: (1) Nâng cao chất lượng dân số; (2) Cải thiện sức khỏe bà mẹ và trẻ em; (3) Phát huy cho được lợi thế cơ cấu “dân số vàng”; (4) Chủ động điều chỉnh tốc độ tăng dân số một cách hợp lý; (5) Kiểm soát có hiệu quả tỷ số GTKS.

Theo Tổng cục Thống kê, năm 2012 dân số nước ta là 88,8 triệu người. Trong vài năm gần đây, dân số nước ta mỗi năm tăng khoảng 900 ngàn người. Năm 2013, dự kiến dân số nước ta khoảng 90 triệu người. Mục tiêu Chiến lược đề ra đến năm 2015, quy mô dân số nước ta dưới 93 triệu người. Nếu trong 2 năm 2014 và 2015 mỗi năm tăng thêm tối đa khoảng 1 triệu người thì đến năm 2015, dân số nước ta là 92 triệu người. Như vậy, chúng ta hoàn toàn có thể đạt được mục tiêu Chiến lược về quy mô dân số.

Về vấn đề tỷ số GTKS, năm 2013, dự báo tỷ số GTKS vẫn tiếp tục tăng. Nếu tốc độ gia tăng tiếp tục được khống chế ở mức 0,4 điểm phần trăm/năm thì chúng ta sẽ khó đạt chỉ tiêu Chiến lược đề ra là năm 2015, tỷ số GTKS được khống chế dưới mức 113 bé trai/100 bé gái. Do vậy, chúng ta cần nỗ lực hơn nữa, quyết liệt hơn nữa để tốc độ gia tăng này được khống chế ở mức dưới 0,4 điểm phần trăm/năm.

Chúng ta đã thành công trong năm 2012 thì nhất định năm nay chúng ta sẽ làm được và sẽ đạt dưới mức đó. Những người làm dân số trong cả nước đang nóng lòng chờ đợi ý kiến chính thức từ Ban Bí thư TW Đảng về việc xây dựng, ban hành Chỉ thị “Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với việc giải quyết tình trạng mất cân bằng GTKS tại Việt Nam”. Điều đó cho thấy sự quyết tâm vào cuộc của Đảng, Nhà nước để giải quyết cho được vấn đề mất cân bằng GTKS-một vấn đề nếu không được quan tâm giải quyết sớm, triệt để sẽ dẫn đến những hệ lụy vô cùng lớn cho dân tộc, cho sự phát triển bền vững quốc gia.

Trong năm nay, chúng ta sẽ tăng cường hơn nữa việc điều chỉnh mức sinh thấp hợp lý giữa các vùng, miền, địa phương. Chúng ta khuyến khích các địa phương chủ động, sáng tạo trong cách làm nhằm xây dựng một quy mô dân số hợp lý, đặc biệt là tại những tỉnh, thành phố có mức sinh thấp (1,3 ≤ TFR ≤ 1,8 con). Chúng ta sẽ tập trung nguồn lực cho việc nâng cao chất lượng dân số và nỗ lực đạt mức sinh thay thế tại những vùng, tỉnh chưa đạt.

Năm 2013, Tổng cục sẽ xem xét, mở thêm một trung tâm sàng lọc và chẩn đoán trước sinh, sàng lọc và chẩn đoán sơ sinh tại khu vực Đồng bằng sông Cửu Long và khuyến khích các địa phương trong toàn quốc mở rộng địa bàn triển khai Đề án nhằm đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng của người dân. Năm 2013, chúng ta sẽ phối hợp với các tổ chức quốc tế tổ chức hội thảo quốc tế về vấn đề già hoá dân số; phối hợp với các Bộ, ngành xây dựng Đề án Dân số và Phát triển bền vững đến năm 2050, tạo tiền đề vững chắc chuyển sang thời kỳ dân số và phát triển bền vững.

Bên cạnh đó, chúng ta cần nhanh chóng ổn định tổ chức bộ máy, cán bộ nhất là ở tuyến huyện, tuyến xã; Tăng cường sự phối hợp liên ngành tham mưu cho cấp ủy, chính quyền, huy động cả hệ thống chính trị vào cuộc. Công tác dân số phải là sự phối hợp liên ngành, được đặt dưới sự lãnh đạo, chỉ đạo trực tiếp của các cấp ủy và chính quyền địa phương với sự tham gia toàn xã hội, sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị. 

Giữa thời khắc giao hoà của trời và đất, trong tiết xuân dâng tràn cả càn khôn, lòng người phơi phới về một năm đầy khởi sắc, tôi cũng như tất cả các anh chị em làm công tác dân số trong cả nước đầy niềm tin tất thắng về một năm mới với những thắng lợi mới trong công tác DS-KHHGĐ. Cho phép tôi được thay mặt những người làm công tác dân số trong cả nước, xin được chân thành cảm ơn sự quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo của Đảng, Quốc hội, Chính phủ, cảm ơn Ban cán sự Đảng và lãnh đạo Bộ Y tế, các Bộ, Ban, ngành, đoàn thể, các cấp uỷ, chính quyền, các tổ chức quốc tế, các tổ chức xã hội, các nhà khoa học, các chuyên gia và những ai quan tâm tới công tác dân số nước nhà và xin kính chúc một năm mới an khang, thịnh vượng. Kính chúc các anh chị em đã và đang làm công tác dân số trong cả nước một năm mới tràn đầy niềm vui, hạnh phúc và thắng lợi.

Tôi cũng kêu gọi toàn thể những người làm công tác dân số trong cả nước tiếp tục cùng nhau đoàn kết, tích cực, chủ động, sáng tạo trong việc tham mưu với các cấp uỷ Đảng, chính quyền; phối hợp với các ban, ngành, đoàn thể và động viên mọi tầng lớp nhân dân thực hiện chính sách dân số của Đảng, Nhà nước vì sự nghiệp dân số nước nhà, vì sự phồn vinh của đất nước, dân tộc.

 

10 sự kiện tiêu biểu ngành Dân số -KHHGĐ năm 2012   1 Liên hoan Tuyên truyền viên dân số cơ sở toàn quốc. 2 Ký kết Chương trình phối hợp thực hiện công tác DS-KHHGĐ giai đoạn 2012-2015 với các bộ, ngành, đoàn thể Trung ương và các cơ quan truyền thông đại chúng Trung ương. 3 Hội thảo Quốc gia về giải quyết vấn đề mất cân bằng giới tính khi sinh do Phó Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Thiện Nhân chủ trì. 4 Lần đầu tiên tốc độ gia tăng tỷ số giới tính khi sinh được khống chế ở mức 0,4 điểm phần trăm/năm trong khi giai đoạn trước đó là 0,7-1,15 điểm phần trăm/năm. 5 Năm thứ bảy liên tiếp, mức sinh của Việt Nam dưới “mức sinh thay thế”. 6 Quốc hội, Chính phủ phê duyệt Chương trình mục tiêu Quốc gia DS-KHHGĐ giai đoạn 2012-2015. 7 Tiếp thị xã hội phương tiện tránh thai được triển khai chính thức trong toàn hệ thống ngành DS-KHHGĐ. 8 Hệ thống mạng riêng  ảo (VPN) được triển khai kết nối trong toàn ngành Dân số từ Trung ương đến địa phương (đến cấp huyện). 9 Liên Hợp Quốc đã chọn Việt Nam là một  trong số  ít quốc gia trên thế giới để đánh giá kết quả 20 năm thực hiện Chương trình hành động của Hội nghị Quốc tế về Dân số và Phát triển (ICPD). 10 Triển khai Dự án hợp tác với Quỹ Dân số Liên Hợp Quốc (UNFPA) giai đoạn 2012-2016.