Tiết lộ nội dung trên tấm bia đá của Thượng thư Bộ Hình triều Nguyễn giúp cả gia tộc họ Hoàng rạng danh đến ngày nay

Bao đời con cháu họ Hoàng ở làng Văn La vẫn luôn ghi tạc từng chữ của "Hoàng thị gia huấn" để mãi lưu truyền danh thơm dòng họ. Những lời răn trên tấm bia như hướng soi đường cho hậu thế trong dòng họ.

"Hoàng thị gia huấn", là tấm bia đá do bậc danh thần Hoàng Kim Xán (1776 - 1832) - người từng làm đến chức Thượng thư Bộ Hình qua 2 đời vua nhà Nguyễn dựng lên để khắc những lời răn hậu thế bằng chữ Hán.

Từ vị trí Tri huyện Lệ Thủy, cụ Xán đã kinh qua nhiều chức vụ, đi từ Kinh lược Đại sứ Nam Định đến Thượng thư Bộ Hình. Ở vị trí nào, cụ cũng làm hết mình chức trách của phận bề tôi, luôn thực thi tốt nhiệm vụ, trừng trị kẻ gian không chừa một ai.

Bằng sự chính trực, luôn giữ phẩm giá trong sạch nên đi đâu, ông cũng được dân thương, người mến. Bởi thế mà nhà vua đã tấn phong ông danh xưng "Vinh lộc đại phu" - tức vị quan có phúc đức, vẻ vang. Tiếc thay, năm 57 tuổi cụ đổ bệnh và mất.

Là cháu đời thứ 10 của dòng họ Hoàng, ông Hoàng Tư Bảnh (74 tuổi) ngày nào cũng đến nhà thờ họ để thăm nom và quét dọn. Muôn ngày như một, khi đến nhà thờ, ông luôn kính cẩn đọc văn tự trên tấm bia "Hoàng thị gia huấn" đặt trang trọng bên cạnh bàn thờ, phía trên treo bản dịch bằng tiếng Việt.

Mở đầu, cụ Xán dạy rằng: "Hãy giữ mãi đạo hiếu/ Phải lấy đạo làm phép tắc tu thân", nghĩa là: "Đạo làm con luôn ghi nhớ, nhà ta xuất thân từ cảnh hàn vi, nay được hiển đạt há chẳng phải là do tổ tiên ta đã tích đức mà có hay sao".

Những câu tiếp theo răn dạy, phận con cháu không được thiếu sót bổn phận, phải luôn trau dồi đức hạnh, cần mẫn học hành để địa vị của dòng họ được nâng cao, đó là điều mong ước.

Ngoài ra, con cháu phải luôn tiết kiệm để gia đình sung túc, làm điều thiện để được tiếng tốt; phải dứt bỏ thói kiêu căng của kẻ giàu sang quyền quý, giữ nếp thanh bạch của một dòng họ danh tiếng xưa nay. Lúc hiển đạt cần nêu gương tốt với người, nếu có nghèo hèn cũng phải giữ lấy thanh danh dòng họ…

"Hoàng thị gia huấn" đúc kết: "Đắp xây gian khổ như leo núi/ Phá hủy dễ dàng tựa đốt long", được cụ Bảnh giải thích đây thực sự là di ngôn cho hậu thế đời sau phải tự lấy đó mà răn mình, lấy đó mà cố gắng.

Theo ông Hoàng Tư Bảnh, ở làng Văn La, hiện có 3 ngôi nhà thờ họ Hoàng với 3 nhánh khác nhau, vì chiến tranh, một nhà thờ đã bị bom Mỹ phá hỏng. Riêng tấm bia đá khắc "Hoàng thị gia huấn", do thời gian đã lâu nên các văn tự cũng bị phai mờ đi một phần. Về nội dung, do được con cháu bảo quản tốn nên các ký tự còn khá nguyên vẹn. Đến năm 2000, con cháu trong họ đã góp của, góp công phục dựng lại nhà thờ họ Hoàng để hậu nhân có nơi cúng bái tiền tổ.

Hằng năm, cứ đến giỗ tổ, cháu con họ Hoàng về nhà thờ họ sum họp. Trước bàn thờ gia tiên, trưởng họ lại đọc lớn từng chữ trên "Hoàng thị gia huấn" với sự tôn kính các bậc tiền nhân. Nhắc con cháu phải ghi lòng tạc dạ và thực hiện theo minh huấn để mãi lưu truyền danh thơm dòng họ.

Nhờ những lời răn của tiền nhân, qua hàng trăm năm, con cháu dòng họ Hoàng làng Văn La luôn cố gắng nối tiếp nhau giữ trọn đạo hiếu, dù sống trong cảnh sang giàu hay nghèo hèn phải luôn tu thân, trau dồi đức hạnh, khiêm tốn, giữ nếp sống thanh bạch, liêm khiết…

Ông Bảnh cho biết thêm, khắc ghi và làm theo di huấn của tổ tiên, con cháu họ Hoàng luôn nỗ lực trong đời sống và công việc. Hiện nay những hậu nhân của dòng họ đang sinh sống và công tác khắp cả nước. Trong những lần con cháu tụ họp ngày giỗ tổ ông được biết phần lớn đều có cuộc sống sung túc. 

Ông Trần Hữu Danh, nhà nghiên cứu về lịch sử Quảng Bình đánh giá, dù đã ra đời đã gần 200 năm, trải qua thời gian cùng sự vận động và biến đổi không ngừng của đời sống xã hội, "Hoàng thị gia huấn" vẫn giàu sức sống trong xã hội đương đại. Bản gia huấn này sẽ mãi là di sản tinh thần vô giá của dòng họ Hoàng để răn dạy con cháu.