Báo cáo tham luận của Trung ương Đoàn TNCS Hồ Chí Minh

1. Tình hình triển khai thực hiện Pháp lệnh  Dân số

- Năm 2003 Trung ương Đoàn đã chủ trì phối hợp với các ngành liên quan xây dựng và ban hành Chương trình hành động thực hiện chăm sóc SKSS VTN thanh niên từ 2001-2010; Ban hành Kế hoạch hành động thực hiện Luật thanh niên tập trung chăm sóc SKSS VTN thanh niên giai đoạn 2007-2012. Chương trình hành động đã thể hiện sự chủ động tham gia của lãnh đạo Trung ương Đoàn, đưa chương trình của Chính phủ thành chương trình hành động của toàn Đoàn và đưa công tác dân số và chăm sóc sức khỏe cho thanh niên là một trong những tiêu chí đánh giá chất lượng hoạt động của cơ sở  Đoàn.

2. Sự tham gia và vai trò của Đoàn thanh niên các cấp tromg việc triển khai, thực hiện Pháp lệnh Dân số 2003

- Công tác tuyên truyền giáo dục vận động thanh niên thực hiện Pháp lệnh dân số, thực hiện công tác dân số, kế hoạch hóa gia đình được xác định là một trong những nội dung quan trọng nhằm chuyển đổi nhận thức, thái độ và hành vi của thanh niên, góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống của thanh niên và nhân dân. Hình thức tuyên truyền, giáo dục thông qua các tài liệu truyền thông như tờ rơi, sách nhỏ, áp phích, bản tin với hàng trăm ngàn bản đã phát hành đến các cơ sở Đoàn, cán bộ, đoàn viên, thanh niên và nhân dân; đồng thời các cấp bộ Đoàn đã đưa nội dung giáo dục về dân số trở thành nội dung rất được quan tâm trong sinh hoạt thường kỳ của các chi Đoàn, chi Hội, chi Đội.. [1]

- Tổ chức hoạt động nhân Ngày dân số thế giới 11/7; Ngày dân số Việt Nam (26/12), các cấp bộ Đoàn đã chú trọng tổ chức các hoạt động truyền thông về DS-KHHGĐ, SKSS VTN, TN bằng các hình thức như: Tổ chức các chiến dịch truyền thông; các đội thanh niên tình nguyện; tuyên truyền cổ động; diễn đàn thanh niên; tọa đàm, hội thảo, thi tìm hiểu; thi giao lưu nhằm tạo ra ngày hội của thanh thiếu niên và nhân dân tuyên truyền về những nội dung cơ bản của Pháp lệnh dân số, Luật hôn nhân và Gia đình, Luật Bình đẳng giới, Luật phòng chống bạo lực gia đình; vận động các gia đình trẻ không sinh con thứ 3; vị thành niên không kết hôn sớm....

- Tổ chức phổ biến Pháp lệnh dân số, các hoạt động truyền thông cung cấp thông tin và dịch vụ tư vấn trên sóng phát thanh VOV chương trình Cửa sổ Tình yêu; mở chuyên mục trên Báo Tiền phong mang tên Diễn đàn Tuổi TEEN. Thông qua báo chí của Đoàn, nội dung thông tin về Pháp lệnh dân số; về chăm sóc SKSS - VTN đã tác động đến hàng chục triệu lượt thanh niên và nhân dân qua theo dõi trên đài và các báo. Tạo được sự chú ý, quan tâm của các bậc cha mẹ, các tầng lớp nhân dân trong xã hội, có tác dụng tốt tạo thuận lợi cho việc triển khai các mô hình và giải pháp kỹ thuật thực hiện bảo vệ chăm sóc SKSS - VTN .

- Biên soạn được bộ giáo trình đào tạo cho cán bộ Đoàn cơ sở, ban chủ nhiệm câu lạc bộ và cán bộ làm công tác dân số, kế hoạch hóa gia đình; Tài liệu hướng dẫn thảo luận nhóm, sinh hoạt chi Đoàn; các nội dung tuyên truyền, tài liệu đào tạo của Trung ương Đoàn đưa ra đã hỗ trợ kịp thời cho các tỉnh, thành Đoàn để chỉ đạo các tỉnh, thành Đoàn tập trung chăm sóc và bảo vệ SKSS - VTN, tạo môi trường xã hội thuận lợi cho việc truyền thông chuyển đổi hành vi thực hiện SKSS và SKSS - VTN[2].

- Lồng ghép hoạt động tuyên truyền về Pháp lệnh dân số với các nội dung sinh hoạt của Đoàn làm cho các hoạt động tuyên truyền được đa dạng, phong phú cả nội dung và hình thức, gắn việc thực hiện dân số với vấn đề phát triển ở cộng đồng và tạo thêm nguồn kinh phí cho hoạt động tuyên truyền thực hiện chính sách dân số ở địa phương.

Công tác đào tạo nâng cao năng lực cho đội ngũ cán bộ Đoàn, Hội, Đội các cấp về kiến thức, kỹ năng tổ chức hoạt động tuyên truyền giáo dục về Dân số - KHHGD và khả năng xây dựng, triển khai các chương trình, kế hoạch hoạt động của Đoàn thanh niên về lĩnh vực chăm sóc sức khoẻ sinh sản VTN, thanh niên được các cấp bộ Đoàn rất quan tâm. Từ năm 2002, các nội dung về dân số, chăm sóc SKSS VTN,TN đã được biên soạn thành tài liệu chính thức đưa vào giảng dạy chính quy cho các khoá đào tạo cán bộ Đoàn dài hạn của Học viện thanh thiếu niên Việt Nam.

Từ năm 2003-2013, Trung ương Đoàn đã tổ chức được 25 khoá đào tạo chuyên đề về Dân số - KHHGĐ cho trên 2000 cán bộ Đoàn cơ sở chủ chốt. Ngoài các lớp tập huấn, bồi dưỡng kiến thức do Trung ương tổ chức, các tỉnh, thành Đoàn đã chủ động tổ chức tập huấn cho đội ngũ cán bộ Đoàn chủ chốt, cán bộ Đoàn chuyên trách với hàng ngàn lớp tập huấn. Với phương thức đào tạo được đổi mới, các khóa tập huấn sử dụng phương pháp thảo luận nhóm, mọi người cùng tham gia nên chất lượng và kỹ năng thực hành của cán bộ được nâng lên rõ rệt.

3. Việc triển khai, thực hiện hoạt động của các mô hình, câu lạc bộ trong các nhóm đối tượng Gia đình trẻ, Thanh niên, Vị thành niên với công tác DS-KHHGĐ.

* Thuận lợi, khó khăn

- Không ít cấp bộ Đoàn chưa nhận thức đúng và thấy hết được tầm quan trọng của công tác dân số, KHHGĐ, chưa cụ thể và sâu sát trong chỉ đạo, xây dựng kế hoạch, tổ chức thực hiện và kiểm tra, giám sát.

- Công tác thông tin, truyền thông, giáo dục của Đoàn về Pháp lệnh; dân số, kế hoạch hoá gia đình chưa đáp ứng nhu cầu, chưa đến được với đông đảo đoàn viên, thanh niên và nhân dân, nội dung và hình thức tiếp cận nhiều lúc chưa phù hợp với  tâm lý lứa tuổi. Đoàn viên, thanh niên và nhân dân ở nhiều vùng sâu, xa, có hoàn cảnh đặc biệt,  khó khăn chưa được sự quan tâm cụ thể và tạo điều kiện thuận lợi tiếp cận thông tin và kiến thức về KHHGĐ của các cấp bộ Đoàn.

- Việc duy trì, mở rộng và nâng cao chất lượng các mô hình hoạt động về Dân số - Kế hoạch hoá gia đình của Đoàn thanh niên chưa được chỉ đạo thường xuyên, liên tục; chưa có đánh giá sâu và cụ thể về từng mô hình để rút kinh nghiệm trong công tác chỉ đạo, xây dựng và nhân diện. Có một thực tế là nhiều mô hình hoạt động cầm chừng, hiệu quả và chất lượng hoạt động không cao, hình thức và  nội dung sinh hoạt còn nghèo nàn không có sức hút đối với thanh niên và nhân dân, cũng có nhiều mô hình được xây dựng với sự hỗ trợ của các chương trình quốc gia hay dự án quốc tế nhưng đã không duy trì được lâu sau khi kết thúc dự án.

- Các cấp bộ Đoàn chưa tham mưu được cơ chế, chính sách, lồng ghép vai trò của tổ chức Đoàn trong công tác Dân số - KHGHĐ vào chỉ tiêu kinh tế - xã hội của địa phương.

- Trình độ, kỹ năng công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật về Dân số - KHHGĐ của cán bộ Đoàn còn hạn chế; ít được tập huấn kỹ năng, nghiệp vụ truyền thông dân số; không có cán bộ chuyên trách về công tác dân số, kinh phí cho việc tổ chức các hoạt động còn chưa đáp ứng được so với yêu cầu đặt ra.

* Đề xuất, giải pháp

         - Các cấp bộ Đoàn cần quán triệt sâu sắc, thực hiện nghiêm túc Nghị quyết số 47 - NQ/TW ngày 22/3/2005 của Bộ Chính trị về tiếp tục thực hiện chính sách Dân số - Kế hoạch hoá gia đình và Thông báo số 160 - TB/TW ngày 6/6/2008 của Ban Bí thư Trung ương Đảng kết luận tình hình thực hiện chính sách Dân số - KHHGĐ và một số giải pháp cấp bách; Pháp lệnh dân số 2003.

         - Khắc phục triệt để tư tưởng chủ quan, thoả mãn, buông lỏng chỉ đạo công tác Dân số - KHHGĐ ở một số cấp bộ Đoàn. Xây dựng được đội ngũ cán bộ Đoàn nhiệt tình, có năng lực chỉ đạo và có khả năng thiết kế, tổ chức các hoạt động tuyên truyền lồng ghép về Dân số - KHHGĐ.

         - Hàng năm đưa tiêu chí đánh giá kết quả thực hiện công tác Dân số - KHHGĐ vào tiêu chí đánh giá thi đua của cấp bộ Đoàn. Đưa hoạt động này là 1 nội dung sinh hoạt thường xuyên trong tổ chức Đoàn, Hội các cấp.

         - Mỗi cán bộ công chức làm công tác chuyên trách của Đoàn gương mẫu thực hiện chủ trương mỗi cặp vợ chồng có một hoặc hai con; xử lý nghiêm các cán bộ công chức vi phạm chính sách dân số và kế hoạch hoá gia đình.

         - Các hoạt động tuyên truyền cần đầy đủ, kịp thời kết hợp lồng ghép với dịch vụ KHHGĐ. Ưu tiên cung cấp dịch vụ KHHGĐ cho các cặp vợ chồng trong độ tuổi sinh đẻ ở vùng nông thôn đông dân có mức sinh chưa ổn định, vùng có mức sinh cao, vùng có điều kiện kinh tế - xã hội khó khăn và đặc biệt khó khăn.

         - Thường xuyên kiểm tra đôn đốc, gắn với việc cung cấp thông tin mới, biên tập tài liệu tuyên truyền về dân số, sức khoẻ sinh sản và kế hoạch hoá gia đình. Định kỳ tổ chức các hoạt động tập huấn, giao lưu trao đổi kinh nghiệm giữa các đơn vị, các địa phương.

         - Duy trì và nhân rộng các mô hình giáo dục hiệu quả về dân số, sức khoẻ sinh sản và KHHGĐ, thành lập các đội hình thanh niên tình nguyện tham gia hoạt động tuyên truyền vận động tại các xã vùng sâu, vùng xa, vùng khó khăn.

         - Tranh thủ hỗ trợ của cấp uỷ, chính quyền và các ban ngành, đoàn thể của địa phương. Tranh thủ sự tham gia của những người có uy tín trong cộng đồng như già làng, trưởng bản, tổ dân phố, dòng họ...Tăng cường sự phối hợp với các ban ngành cùng cấp để tranh thủ nguồn lực về kinh phí.

- Đề nghị Quốc hội sớm thông qua Luật Dân số

[1] Theo báo cáo của 23 tỉnh trọng điểm có mức sinh cao, giai đoạn 2006 - 2008, các cấp bộ Đoàn đã tổ chức trên 5.134 hoạt động tuyên truyền về dân số, KHHGĐ, SKSS VTN, TN, với  trên 334.267 lượt thanh thiếu niên tham gia.

[2]  Cẩm nang gia đình trẻ; Cẩm nang giáo dục kỹ năng sống về sức khỏe sinh sản VTN/TN....,

[3] Theo báo cáo của 27 tỉnh, thành Đoàn đã xây dựng được 3.479 nhóm có hoạt động tốt