Chợ giời - khởi nguồn của những... sáng tạo

Chợ giời - khởi nguồn của những... sáng tạo

Vừa dừng xe trước một cửa hàng điện tử, chị bán hàng đã toét miệng cười bảo: "Làm rô-bốt hả? Cửa hàng chị là nhất đấy, bọn Bách Khoa hay ra đây tìm lắm". Hỏi thêm về bà chủ bán hàng tên Hoa, mới biết là việc cánh trẻ ra đây mua đồ điện tử cũ nhiều đến nỗi nhìn mặt là bà chủ biết ngay đối tượng cần gì.

Một sản phẩm sáng tạo có xuất xứ từ chợ Giời.

Cái mà các sáng chế gia sinh viên thường mua nhất ở chợ Giời là mạch điện tử, và phần động cơ chạy cho những chú rô-bốt. Chả thế mà có một điều thú vị, mấy bà chủ quen ngồi ghếch chân cả ngày buôn dưa lê, lại khá thích thú cổ vũ cho những chú rô-bốt khi cuộc thi Robocon diễn ra, vì họ chắc mẩm trong đó, thế nào cũng có "phần" của mình đóng góp!

"Chổi cùn, giẻ rách" của thế giới điện tử chính là thứ được "trưng bày" nhiều nhất ở chợ Giời. Đúng là cứ muốn tìm cái gì "dị mọ", đều có thể thấy ở chợ Giời! Từ những con "đi ốt" điện tử từ thập niên 1970, hay những chiếc loa cũ rích được sản xuất cách đây dăm bảy chục năm, những bảng điện tử mà các hộ gia đình thanh lý cũng cách đây hàng chục năm, đều được bày bán ở đây. Đúng là đồ "hầm bà làng" đã tạo thành một "bản sắc" riêng của khu chợ này.

Ngoài những nhà sáng chế sinh viên với những rô-bốt, còn vô số sáng chế khác, thiếu "chợ Giời", không ra được sản phẩm!

Mấy năm nay, những cuộc thi sáng tạo dành cho giới trẻ như cuộc thi Giải thưởng Sáng tạo Khoa học Kỹ thuật Việt Nam do Quỹ Hỗ trợ Tài năng trẻ (VIFOTEC, thuộc Liên hợp các Tổ chức khoa học Kỹ thuật Việt Nam), cuộc thi "Ý tưởng sáng tạo khoa học dành cho thanh thiếu niên toàn quốc", do Trung ương Đoàn, Cục Sở hữu trí tuệ, Bộ Khoa học và Công nghệ tổ chức... ngày càng thu hút nhiều thí sinh tham gia, những sản phẩm từ cuộc thi này, ngày càng mang tính sáng chế giành giải cao trong các cuộc thi này, đều có chung nguồn gốc là... chợ Giời! Một trong những thế hệ tuổi "teen" có những sáng chế được giải tại Giải thưởng này là Nguyễn Hữu Năm (thôn Phú Yên, xã Trường Yên, Chương Mỹ, Hà Nội).

Nguyễn Hữu Năm sớm phải chia tay ghế nhà trường, nhưng vốn đam mê Vật lý nên Năm vẫn luôn ấp ủ những sáng chế. Liên tiếp trong các năm 2005, 2006, Nguyễn Hữu Năm giành được giải thưởng "Ý tưởng sáng tạo dành cho thanh thiếu niên toàn quốc". Trong đó, mô hình cấu tạo robot của Năm đã giành giải nhất năm 2005. Năm 2006, em tiếp tục đoạt giải khuyến khích về sản phẩm bộ van chống lật cho xe ôtô. Sau này, sản phẩm của Năm không những được giải thưởng trong nước, mà còn được đại diện cho Việt Nam tham dự Triển lãm Sáng tạo Quốc tế tổ chức tại Ấn Độ

Theo bố học nghề mộc từ khi 12 tuổi, em đã thấy những người thợ phải kỳ công bào và đục những chi tiết rất khó khăn và mất thời gian, Năm đã có ý tưởng sẽ thiết kế và sản xuất ra các loại máy để giúp người thợ giảm bớt công sức lao động. Vào năm 2006, chàng thanh niên đã thiết kế thành công chiếc máy bào gỗ đầu tiên giúp những người thợ mộc giảm bớt công sức lao động. Và gần đây nhất, Năm cho ra đời chiếc máy thái sắn, công suất tối thiểu là 2 tấn/giờ, hiện tại đã có nhiều cơ sở chế biến nông sản đặt mua. Đến nay, Năm đã sáng chế được 8 loại máy phục vụ trong cuộc sống từ máy chế biến nông sản đến máy phục vụ cho công nghiệp.

"Bí quyết" của những thành công đó, đến từ những tháng ngày lặn lội ở... chợ Giời tìm các phụ tùng, các linh kiện. Còn nhiều, rất nhiều những nhà sáng chế tay ngang, những nhà sáng chết tuổi "teen", hay nhà sáng chế "chân đất", đã nhờ có chợ Giời, mà nên sự nghiệp.

"Góp mặt" trong cả những lĩnh vực "tinh vi" nhất

Có lẽ, ai cũng biết thiên văn học là một trong những ngành khoa học "đẳng cấp" nhất qua các thời đại. Nghiên cứu về vũ trụ, đòi hỏi những thiết bị tinh vi. Thế mà nguyên liệu để cho ra đời những thiết bị ấy tại Việt Nam, cũng chính là... chợ Giời phố Huế?

Những chiếc kính thiên văn tự chế này thường có xuất xứ từ... chợ Giời.

Muốn chế tạo kính thiên văn, cần có những thấu kính đặc biệt. Đặng Vũ Tuấn Sơn không làm thế nào để tìm ra những thấu kính ưng ý, cho đến khi ra... chợ Giời ở phố Huế (Hà Nội). Cái chợ "lẩu thập cẩm" này, cái gì cũng có. Bản thân người bán cũng không biết những thấu kính đó ở đâu ra, nhưng ở cái nơi bán đủ thứ tạp nham này, hình như cứ cái gì kì dị đều bán được, nên chủ hàng cũng trưng ra bán.

Thế rồi Tuấn Sơn hoàn thành được chiếc kính viễn vọng để ngắm trăng sao của mình. Còn mấy chiếc thấu kính, đến giờ Sơn cũng chỉ dự đoán, chắc nó được tháo ra từ một ống nhòm quân sự nào đó!

Cho đến giờ, cũng như những chàng sinh viên làm rô-bốt, kinh nghiệm có tính "sống còn" với những anh chàng muốn ngắm trăng sao bằng kính thiên văn tự chế, là phải biết mua được những thấu kính ở chợ Giời.

Buồn lòng trước những tin vui

Dãy hàng đồ máy móc cũ giờ bán hàng Trung Quốc giá rẻ.  Ảnh: Hoài Anh - Đất Việt

"Vai chính" của khu chợ này là đáp ứng nhu cầu của một bộ phận dân cư thu nhập thấp. Nhưng chẳng ngờ, nó vô tình trở thành "nhà cung cấp" cho những nhà sáng chế không chuyên. Sáng chế gia Tống Văn Dũng, tác giả của mô hình máy phát điện từ sóng biển (từng tham gia Chợ Công nghệ và thiết bị Hà Nội 2008) và nhiều sản phẩm khác từng bật mí, mỗi khi nghĩ ra một sản phẩm nào đó, việc đầu tiên là anh "khoanh vùng" xem thiết bị anh cần được bán ở khu vực nào của chợ Giời.

Hầu như cuộc thi về sáng tạo khoa học kỹ thuật nào cũng có những sản phẩm "xuất thân" từ khu chợ đồ cũ. Điều đó cho thấy đồ cũ, đồ vứt đi chưa hẳn đã là vô dụng, cũng cho thấy rằng, sức sáng tạo, khả năng khắc phục hoàn cảnh của người Việt thật đáng nể. Song, đó không hoàn toàn là những tín hiệu vui.

Mặc dù muôn vàn khó khăn, nhiều người Việt vẫn mê sáng chế, và tạo ra những sản phẩm hữu dụng. Vẫn những khối óc, những bàn tay ấy, nếu được đặt vào một phòng thí nghiệm với những trang thiết bị đầy đủ, chắc chắn, những sản phẩm mà những nhà sáng chế tạo ra, còn có những công năng thực tế cao hơn. Sức sáng tạo của người Việt Nam không thua kém bất cứ nơi nào. Nhưng một khi, nhiều người mê sáng tạo vẫn phải dựa vào một khu bán đồ cũ, thì khó có thể nói những sáng tạo ấy có thể thăng hoa được.

Nhưng trước khi bàn đến việc có điều kiện tốt hơn để những sáng chế gia có thể phát huy tài năng, những nhà sáng chế này đang có một mối lo: Những cửa hàng bán đồ cũ tại chợ Giời đang ngày càng lép vế trước các cửa hàng bán đồ điện tử rẻ tiền của Trung Quốc. Nếu một mai, khu chợ này không còn bán đồ điện tử cũ nữa, các nhà sáng chế tay ngang, nhà sáng chế "chân đất"..., không biết sẽ phải làm thế nào?