Muôn dặm tìm chồng

Nỗi lòng người mẹ

Bà là Trần Thị Trang Chính, vợ liệt sĩ Nguyễn Xuân Hưởng, ở thôn Quần Liêu, xã Nghĩa Hưng, huyện Trực Ninh, Nam Định. Trước đây, lúc mẹ chồng vẫn còn sống, bà từng mong có ngày được nhìn thấy hài cốt của con trai được yên nghỉ trên quê hương mình. Thấu hiểu lòng mẹ và cũng là trả cho hết cái nghĩa vợ chồng thẳm sâu, bà Chính không quản ngại đường xa đi tìm chồng tận miền Nam xa xôi. Hơn 10 năm ăn cơm rừng, những tưởng có thể đưa hài cốt chồng về cho mẹ già yên lòng nhưng cuối cùng bà đã ra đi trong sự nhớ mong con trai.

Chuyện kể rằng, năm ấy chiến tranh ác liệt, cụ Hồ Kế Tấn vẫn đi về hoạt động tại một gia đình của thôn Quần Liêu. Đêm- dưới hầm họp thì phía trên, có tiếng khóc oe oe của đứa trẻ vừa sinh, cụ Tấn xúc động đặt tên Trần Thị Trang Chính (Trang là sang trang sử mới và Chính là chính nghĩa). Năm 1964, bà Chính khoác áo cô dâu về làm vợ ông Nguyễn Xuân Hưởng. Niềm hạnh phúc đang phập phồng trong trái tim đôi vợ chồng trẻ thì tháng 4/1965 ông lên đường nhập ngũ, khi đó con gái họ cũng vừa cất tiếng khóc chào đời.

Ngày tiễn ông lên đường cùng với hơn 600 đồng chí khác, bên dòng Ninh Giang, bà hứa sẽ thay ông nuôi con và phụng dưỡng bố mẹ chu đáo. Ông ôm bà vào lòng, nghẹn ngào hẹn ngày hòa bình cả gia đình đoàn tụ. Nhưng rồi, niềm hy vọng đoàn tụ tắt ngấm khi bà nhận được giấy báo tử của ông một ngày cuối năm 1971. Vật vã, khổ đau, tuyệt vọng rồi cũng qua đi, bà lẳng lặng cùng bố mẹ chồng vượt qua khó khăn của cuộc sống, một thân một mình cố gắng nuôi con trưởng thành.

Mẹ chồng thương người con dâu tốt nết, sớm phải chịu cảnh góa phụ nên nhiều lần khuyên bà đi bước nữa, bà con hàng xóm cũng mai mối nhiều nhưng bà Chính vẫn một mực ở vậy. Bà tham gia các hoạt động đoàn thể để tạm quên đi nỗi đau mất chồng. Cứ rảnh rỗi là bà lại sang các xã lân cận hỏi những người từ chiến trường trở về thông tin về chồng mình. Ông ấy hy sinh ở đâu, giờ đang nằm lại nơi nào tận miền Nam xa xôi?...

 

Bà Chính đang soi lại bản đồ tìm vị trí chồng mình nằm xuống.

Vào rừng

Rồi có một người xã bên báo tin cho bà về liệt sĩ Hưởng. Lúc bà đến, ông hỏi: “Em là vợ Hưởng phải không?” Giọt ngắn giọt dài bà bảo: “Em hỏi thăm nhưng không ai biết, người nọ chỉ đến tìm người kia nhưng đều không biết gì cả”- “Anh có biết Hưởng, đó là lần anh đến Bệnh viện Bắc Sơn thăm cậu học trò và gặp Hưởng. Hưởng mất ở đó em ạ!”, người này nói.   

Khu vực Bệnh viện Bắc Sơn là vùng đất giáp ranh giữa Campuchia và huyện Phước Long của tỉnh Bình Phước. Rồi ông viết cho bà một lá thư bảo vào TP HCM đưa cho vị thiếu tướng chỉ huy Trung đoàn năm xưa.

Tháng 10/1988, bà khăn gói vào TP HCM. Sau khi đọc xong nội dung bức thư, vị tướng già viết ngay một bức thư gửi chỉ huy Trung đoàn 141, Sư đoàn 7, Quân đoàn 4. Bà cầm bức thư vào đơn vị cũ của chồng. Vào đến nơi mới biết khu rừng năm xưa giờ giao cho địa phương quản lý, những khu mộ trong rừng sau giải phóng có lẽ được đưa vào nghĩa trang cả rồi.

Trung đoàn cho người chở bà vào nghĩa trang Phước Long, bà xem danh sách không có tên chồng. Bà bảo họ trở về, một mình bà đi. Sau đó bà sang nghĩa trang Bình Long, vòng sang nghĩa trang Lộc Ninh đến nghĩa trang Đồng Xoài, lên nghĩa trang Bù Đăng, ngược Bù Đốp... tất cả đều không có tên ông. Mỗi nơi bà dừng lại một tuần, thắp hương cho các liệt sĩ và cầu mong linh hồn các anh phù hộ mình. Bà đến các xã, hỏi thăm đồi Bắc Sơn năm xưa nhưng không ai biết. Nhiều người dân địa phương còn bảo: “Từ ngày giải phóng, bà là người đầu tiên hỏi về nơi ấy”.

Bà quay lại đơn vị cũ của chồng. Các anh trong đơn vị bảo: “Đấy là một căn cứ bí mật nên không có nhiều người biết”. Bà trở lại Bù Gia Mập, hỏi dò thì được dân địa phương bảo trước đây có một người từng làm giao liên. Bà tìm đến nhà, vợ anh ấy bảo: “Anh ấy đang đi làm ở Lộc Ninh, mỗi lần đi 3 -  4 tháng mới về”. Không có địa chỉ ở Lộc Ninh nên bà xin ở lại nhà anh Chủ tịch xã Bù Gia Mập chờ người. Trong thời gian đó, bà đi hái tiêu cho người dân địa phương với công nhật 20.000đ/ngày. 3 tháng sau, người giao liên ấy trở về. Ông là BaRui, người dân tộc Xtiêng. Ông bảo có biết đồi Bắc Sơn, vì ngày trước đã từng dẫn các đoàn làm phim vào chiếu cho bộ đội xem. Bà mừng như bắt được vàng, về xã trình bày, mọi người cho biết đấy là rừng cấm Quốc gia thuộc sự quản lý của Đồn biên phòng 785. Bà vào đồn, xuất trình giấy tờ thì anh đồn trưởng bảo: “Phải có giấy của Bộ Tư lệnh mới được vào rừng”. Thế là bà phải khăn gói về TP HCM xin giấy. Cầm tờ giấy phép trở lại, anh đồn trưởng cho 2 anh bộ đội, xã cho 2 dân quân cùng với ông già giao liên ngày nào vào rừng tìm dấu tích năm xưa. Trước khi đi, anh đồn trưởng bảo: “Bằng cách nào cũng phải bảo vệ bà Chính, không được để bọn phỉ đụng đến bà...”. 

Bà không thể nhớ hết những gian khó trong mỗi lần vào rừng. Vì tưởng gần nên lần đầu vào chỉ chuẩn bị thức ăn có 1 ngày, sau 6 tiếng đồng hồ đi bộ vào đến nơi thì trời vừa tối mà đoạn đường dọc biên giới vẫn còn thăm thẳm xa. Mọi người đành ngủ lại giữa rừng 1 tối. Sáng hôm sau lại đi bộ trở ra. Nghỉ 1 tuần, chờ bên Đồn biên phòng xếp lịch cho người dẫn đường, bà lại đi tiếp...

(Còn nữa)

Tiểu Thúy