Não bộ làm gì khi chúng ta ngủ: Đọc để biết tại sao phải ngủ đủ, ngủ sâu
Chúng ta đều biết giấc ngủ không chỉ là thời gian cho cơ thể nghỉ ngơi mà còn giúp tăng cường trí nhớ, sự tập trung, sự sáng tạo của các hoạt động thần kinh.
Thiếu ngủ và mất ngủ lâu dài có thể dẫn đến nhiều rối loạn, ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống và hoạt động trí não của con người.
Tuy vậy, chỉ gần đây các nhà khoa học mới bắt đầu hiểu được nguyên nhân vì sao giấc ngủ lại quan trọng như vậy với bộ não. Đó là bởi vì khi chúng ta ngủ, chính là lúc bộ não "dọn dẹp" căn nhà của mình.
Não dọn sạch "rác thải" khi chúng ta ngủ

Ngoài bộ não, phần còn lại của cơ thể đều tiếp xúc với mạch máu của hệ tuần hoàn và mạch bạch huyết của hệ bạch huyết (lymphatic system).
Nếu như mạch máu đem chất dinh dưỡng và oxy đến nuôi các cơ quan và tế bào, thì mạch bạch huyết đóng vai trò thu gom, dọn sạch những chất thải do tế bào tạo ra như acid lactic, amoniac... rồi nhập chung với hệ tuần hoàn để đưa đến xử lý tại thận.
Ngược lại, bộ não có một loại màng đặc biệt, có tên là hàng rào máu não (blood brain barrier).
Hàng rào này tách biệt dòng máu đến não, với dịch não tuỷ (cerebrospinal fluid) - một dung dịch nằm ở màng não và não thất, giữ vai trò đệm, điều hoà, bảo vệ và làm sạch não.
Hàng rào máu não có cấu tạo rất đặc biệt, chỉ cho phép một số phân tử nhỏ như nước, khí, glucose, amino acid, chất béo đi qua.
Bộ não hoàn toàn không có hệ bạch huyết. Chất thải từ các tế bào thần kinh được tiết ra dịch mô kẽ (interstitial fluid) và được thu gom lại ở dịch não tuỷ.
Từ nghiên cứu đầu tiên được công bố trên tạp chí Science năm 2013 và nhiều nghiên cứu tiếp theo sau đó, các nhà khoa học đã tìm thấy và xác định đặc tính và cách thức hoạt động của một hệ thống kênh nhỏ, được đặt tên là hệ bạch huyết g (glymphatic system).
Chữ "g" là vì những kênh nhỏ này thuộc về các tế bào glial, một loại tế bào nằm trong não nhưng không phải là tế bào thần kinh.
Hệ thống này có vai trò như hệ bạch huyết của bộ não, vận chuyển và loại bỏ những chất thải bã và chất độc từ các hoạt động thần kinh.
Hoạt động của hệ thống kênh này cần rất nhiều năng lượng nên hệ thần kinh không thể làm việc này cùng lúc với các hoạt động thần kinh được.
Thay vào đó, các kênh này làm việc tích cực hơn khi hệ thần kinh dừng hoạt động – chính là lúc ngủ.
Mất ngủ mãn tính dễ gây ra bệnh Ahzeimer

Nhóm nghiên cứu thấy rằng khi những chú chuột nghỉ ngơi và ngủ, thì dòng chảy của dịch não tuỷ tăng lên gần 20 lần.
Khi các chú chuột còn thức, dòng chảy dịch não tuỷ chủ yếu ở vỏ não, nhưng khi ngủ thì dòng chảy này đi sâu vào bên trong não.
Việc tăng dòng chảy của dịch não tuỷ giúp não loại bỏ một cách hiệu quả các chất thải bã do hệ thần kinh tạo ra trong quá trình hoạt động, ví dụ như β-amyloid. Người bình thường có β-amyloid dạng hoà tan, không độc và có thể được thải loại.
Nhưng khi lượng β-amyloid này tích tụ quá nhiều thì bắt đầu tạo ra dạng kết tủa (amyloid plague) thường thấy ở người bệnh Alzheimer.

Những quan sát trên cả mô hình chuột và người cho thấy lượng β-amyloid lên xuống tuần tự theo chu kỳ thức và ngủ.
Việc mất ngủ mãn tính làm tăng sự kết tủa của dạng β-amyloid không hoà tan. Những thay đổi về số lượng giờ ngủ và chất lượng giấc ngủ thường là những dấu hiệu sớm của bệnh Alzheimer và thường song hành với sự phát triển của bệnh.
Nếu chúng ta có cuối tuần để nghỉ ngơi, thư giãn, thì bộ não cũng cần thời gian tương tự, đó là giấc ngủ.
Nếu chúng ta ăn ở sạch sẽ, dọn nhà đều đặn thì bộ não cũng làm việc đó hàng ngày khi chúng ta ngủ.
Hãy thử tưởng tượng, bạn không dọn nhà trong 1-2 tháng, thì các thể loại rác sẽ tồn đọng tới mức nào. Bộ não cũng thế. Vậy nên hãy chăm sóc giấc ngủ của mình bằng cách ngủ đủ, ngủ sâu.
Theo Trí thức trẻ

Sau vài ngày sốt cao, nhiều người mắc sốt xuất huyết rơi vào nguy kịch
Sống khỏe - 1 giờ trướcGĐXH - Theo các bác sĩ, chỉ sau vài ngày bị sốt, có những bệnh nhân đã phải nhập viện cấp cứu trong tình trạng suy tạng, đe dọa tính mạng.

7 mẹo ăn uống giúp tuổi già khỏe mạnh, kéo dài tuổi thọ
Sống khỏe - 1 giờ trướcChế độ ăn uống là một trong những yếu tố quan trọng nhất quyết định chất lượng cuộc sống và tuổi thọ của con người. Ngày càng có nhiều nghiên cứu khoa học chỉ ra mối liên hệ chặt chẽ giữa việc lựa chọn thực phẩm và quá trình lão hóa khỏe mạnh.

Đừng chủ quan: Uống paracetamol sai thời điểm có thể gây hại sức khỏe
Bệnh thường gặp - 3 giờ trướcGĐXH - Paracetamol giúp hạ sốt, giảm đau hiệu quả, nhưng uống khi bụng đói có thể gây hại gan, dạ dày. Vậy dùng thế nào để an toàn?

7 bất thường trên móng tay lộ ngay người 'giấu' khối u trong cơ thể, kiểm tra xem bạn có không!
Sống khỏe - 3 giờ trướcDù ít ai để ý nhưng tình trạng móng tay hóa ra cũng là tấm gương phản chiếu rất nhiều bệnh ung thư.

6 loại trái cây ít đường thích hợp cho người tiểu đường, ngon miệng mà không gây béo
Sống khỏe - 4 giờ trướcGĐXH - Người bị tiểu đường thường cảm thấy khó khăn khi chọn trái cây - muốn ăn một chút đồ ngọt để đỡ thèm, nhưng lại sợ đường huyết tăng cao; nhìn quầy trái cây ở siêu thị, cầm lên rồi lại đặt xuống, chỉ sợ lỡ chọn phải "khu vực nguy hiểm".

5 thói quen nhỏ giúp trái tim luôn khỏe, ngừa bệnh tim từ sớm
Sống khỏe - 7 giờ trướcGĐXH - Không cần thay đổi quá nhiều, chỉ với 5 thói quen đơn giản trong sinh hoạt hằng ngày, bạn có thể giảm đáng kể nguy cơ mắc bệnh tim.

4 thực phẩm màu vàng là 'tứ bảo' cân bằng nội tiết tố, 'chống già' cực nhạy cho nữ giới
Sống khỏe - 9 giờ trướcChế độ ăn uống ảnh hưởng rất lớn tới nội tiết tố, tốc độ lão hóa của chị em phụ nữ. Nhất là chị em bước vào giai đoạn tiền mãn kinh với những thay đổi lớn về nội tiết, tốc độ lão hóa.

Quốc gia nhỏ tạo kỳ tích sống thọ, ít ca ung thư khiến các chuyên gia bất ngờ
Sống khỏe - 23 giờ trướcChi phí y tế bình quân đầu người của Costa Rica chỉ bằng 1/10 so với Mỹ nhưng người dân sống thọ hơn, tỷ lệ tử vong do ung thư cũng thấp.

Bí quyết thải độc tự nhiên giúp cơ thể khỏe đẹp, đẩy lùi độc tố nguy hiểm ai cũng nên biết
Sống khỏe - 23 giờ trướcGĐXH - Chăm sóc da, ăn nhiều rau quả, hạn chế rượu bia và luyện tập thường xuyên – những thói quen dễ thực hiện giúp cơ thể đào thải độc tố hiệu quả.

5 nhóm người không nên uống nước mía
Sống khỏe - 1 ngày trướcNước mía là thức uống bổ dưỡng, giải khát hiệu quả với nhiều lợi ích cho sức khỏe. Tuy nhiên, cần sử dụng đúng cách và đúng đối tượng để đảm bảo an toàn và hiệu quả.

Khi người già đột nhiên tính tình thay đổi lớn: Cần cảnh giác bệnh teo não, hãy làm ngay điều này để giảm nguy cơ
Bệnh thường gặpGĐXH - Nếu đột nhiên thấy người lớn tuổi trong nhà đột nhiên tính tình thay đổi lớn, trở nên vô lý, bạn cần cảnh giác vì có thể liên quan đến bệnh teo não.