Hà Nội
23°C / 22-25°C

Não bộ làm gì khi chúng ta ngủ: Đọc để biết tại sao phải ngủ đủ, ngủ sâu

Thứ tư, 19:20 24/10/2018 | Sống khỏe

Chúng ta đều biết giấc ngủ không chỉ là thời gian cho cơ thể nghỉ ngơi mà còn giúp tăng cường trí nhớ, sự tập trung, sự sáng tạo của các hoạt động thần kinh.

Thiếu ngủ và mất ngủ lâu dài có thể dẫn đến nhiều rối loạn, ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống và hoạt động trí não của con người.

Tuy vậy, chỉ gần đây các nhà khoa học mới bắt đầu hiểu được nguyên nhân vì sao giấc ngủ lại quan trọng như vậy với bộ não. Đó là bởi vì khi chúng ta ngủ, chính là lúc bộ não "dọn dẹp" căn nhà của mình.

Não dọn sạch "rác thải" khi chúng ta ngủ


Ngoài bộ não, phần còn lại của cơ thể đều tiếp xúc với mạch máu của hệ tuần hoàn và mạch bạch huyết của hệ bạch huyết (lymphatic system).

Ngoài bộ não, phần còn lại của cơ thể đều tiếp xúc với mạch máu của hệ tuần hoàn và mạch bạch huyết của hệ bạch huyết (lymphatic system).

Nếu như mạch máu đem chất dinh dưỡng và oxy đến nuôi các cơ quan và tế bào, thì mạch bạch huyết đóng vai trò thu gom, dọn sạch những chất thải do tế bào tạo ra như acid lactic, amoniac... rồi nhập chung với hệ tuần hoàn để đưa đến xử lý tại thận.

Ngược lại, bộ não có một loại màng đặc biệt, có tên là hàng rào máu não (blood brain barrier).

Hàng rào này tách biệt dòng máu đến não, với dịch não tuỷ (cerebrospinal fluid) - một dung dịch nằm ở màng não và não thất, giữ vai trò đệm, điều hoà, bảo vệ và làm sạch não.

Hàng rào máu não có cấu tạo rất đặc biệt, chỉ cho phép một số phân tử nhỏ như nước, khí, glucose, amino acid, chất béo đi qua.

Bộ não hoàn toàn không có hệ bạch huyết. Chất thải từ các tế bào thần kinh được tiết ra dịch mô kẽ (interstitial fluid) và được thu gom lại ở dịch não tuỷ.

Từ nghiên cứu đầu tiên được công bố trên tạp chí Science năm 2013 và nhiều nghiên cứu tiếp theo sau đó, các nhà khoa học đã tìm thấy và xác định đặc tính và cách thức hoạt động của một hệ thống kênh nhỏ, được đặt tên là hệ bạch huyết g (glymphatic system).

Chữ "g" là vì những kênh nhỏ này thuộc về các tế bào glial, một loại tế bào nằm trong não nhưng không phải là tế bào thần kinh.

Hệ thống này có vai trò như hệ bạch huyết của bộ não, vận chuyển và loại bỏ những chất thải bã và chất độc từ các hoạt động thần kinh.

Hoạt động của hệ thống kênh này cần rất nhiều năng lượng nên hệ thần kinh không thể làm việc này cùng lúc với các hoạt động thần kinh được.

Thay vào đó, các kênh này làm việc tích cực hơn khi hệ thần kinh dừng hoạt động – chính là lúc ngủ.

Mất ngủ mãn tính dễ gây ra bệnh Ahzeimer

Nhóm nghiên cứu thấy rằng khi những chú chuột nghỉ ngơi và ngủ, thì dòng chảy của dịch não tuỷ tăng lên gần 20 lần.

Khi các chú chuột còn thức, dòng chảy dịch não tuỷ chủ yếu ở vỏ não, nhưng khi ngủ thì dòng chảy này đi sâu vào bên trong não.

Việc tăng dòng chảy của dịch não tuỷ giúp não loại bỏ một cách hiệu quả các chất thải bã do hệ thần kinh tạo ra trong quá trình hoạt động, ví dụ như β-amyloid. Người bình thường có β-amyloid dạng hoà tan, không độc và có thể được thải loại.

Nhưng khi lượng β-amyloid này tích tụ quá nhiều thì bắt đầu tạo ra dạng kết tủa (amyloid plague) thường thấy ở người bệnh Alzheimer.

Những quan sát trên cả mô hình chuột và người cho thấy lượng β-amyloid lên xuống tuần tự theo chu kỳ thức và ngủ.

Việc mất ngủ mãn tính làm tăng sự kết tủa của dạng β-amyloid không hoà tan. Những thay đổi về số lượng giờ ngủ và chất lượng giấc ngủ thường là những dấu hiệu sớm của bệnh Alzheimer và thường song hành với sự phát triển của bệnh.

Nếu chúng ta có cuối tuần để nghỉ ngơi, thư giãn, thì bộ não cũng cần thời gian tương tự, đó là giấc ngủ.

Nếu chúng ta ăn ở sạch sẽ, dọn nhà đều đặn thì bộ não cũng làm việc đó hàng ngày khi chúng ta ngủ.

Hãy thử tưởng tượng, bạn không dọn nhà trong 1-2 tháng, thì các thể loại rác sẽ tồn đọng tới mức nào. Bộ não cũng thế. Vậy nên hãy chăm sóc giấc ngủ của mình bằng cách ngủ đủ, ngủ sâu.

Theo Trí thức trẻ

Bình luận
Xem thêm bình luận
Ý kiến của bạn
Người đàn ông tử vong vì nhiễm vi khuẩn 'ăn thịt người'

Người đàn ông tử vong vì nhiễm vi khuẩn 'ăn thịt người'

Bệnh thường gặp - 17 phút trước

GĐXH - Bệnh nhân không có yếu tố dịch tễ rõ ràng, cho thấy nguy cơ mắc Whitmore có thể xảy ra ở nhiều địa bàn trong tỉnh, đặc biệt vào mùa mưa.

Chăm sóc sức khỏe chủ động - Xu hướng tất yếu

Chăm sóc sức khỏe chủ động - Xu hướng tất yếu

Sống khỏe - 1 giờ trước

Trong bối cảnh cuộc sống hiện đại với nhịp độ nhanh và áp lực cao, việc tăng cường sức khỏe để phòng ngừa bệnh tật đang trở thành ưu tiên hàng đầu của nhiều gia đình Việt Nam. Thay vì chờ đến khi có vấn đề sức khỏe mới tìm cách khắc phục, người tiêu dùng thông minh ngày nay đã chủ động đầu tư vào việc duy trì và nâng cao thể trạng từ sớm.

Hành trình 'áp lực tạo kim cương' của bác sĩ nội trú

Hành trình 'áp lực tạo kim cương' của bác sĩ nội trú

Y tế - 1 giờ trước

Bác sĩ Phạm Chu Hoàng chia sẻ gần như toàn bộ thời gian học nội trú đều diễn ra tại bệnh viện, nơi anh không chỉ học kiến thức mà còn rèn ý chí và tinh thần.

Hưởng ứng Ngày an toàn cho người bệnh Thế giới 17/9 – trách nhiệm và tình thương từ mọi người

Hưởng ứng Ngày an toàn cho người bệnh Thế giới 17/9 – trách nhiệm và tình thương từ mọi người

Y tế - 1 giờ trước

GĐXH - An toàn cho người bệnh không chỉ là trách nhiệm của ngành y, mà còn là lời nhắc nhở về tình thương và sự sẻ chia trong từng khoảnh khắc chăm sóc.

Bé gái ở Nghệ An mắc bệnh dại sau khi chó nuôi trong nhà chết bất thường

Bé gái ở Nghệ An mắc bệnh dại sau khi chó nuôi trong nhà chết bất thường

Sống khỏe - 1 giờ trước

GĐXH - Tại bệnh viện, do bệnh nhi có biểu hiện sợ nước, sợ gió, đồng thời khai thác tiền sử được biết gia đình có nuôi chó và chó chết bất thường, các bác sĩ đã nghĩ nhiều đến bệnh dại.

5 thói quen ăn uống ‘nhỏ nhưng có võ’ giúp giảm nguy cơ đột quỵ, bác sĩ khuyên ai cũng nên áp dụng

5 thói quen ăn uống ‘nhỏ nhưng có võ’ giúp giảm nguy cơ đột quỵ, bác sĩ khuyên ai cũng nên áp dụng

Sống khỏe - 3 giờ trước

GĐXH - Thay đổi thói quen ăn uống hằng ngày có thể giảm đáng kể nguy cơ đột quỵ. Dưới đây là 5 bí quyết đơn giản, dễ thực hiện ai cũng cần biết.

3 loại thực phẩm mà tế bào ung thư 'ưa thích', hãy kiểm soát chế độ ăn uống của mình!

3 loại thực phẩm mà tế bào ung thư 'ưa thích', hãy kiểm soát chế độ ăn uống của mình!

Sống khỏe - 4 giờ trước

GĐXH - Nếu sử dụng lâu dài, chúng không chỉ đẩy nhanh quá trình phát triển của tế bào ung thư mà còn làm tăng nguy cơ mắc bệnh.

Người đàn ông bất ngờ đột quỵ khi đi du lịch: Bác sĩ chỉ rõ nguyên nhân

Người đàn ông bất ngờ đột quỵ khi đi du lịch: Bác sĩ chỉ rõ nguyên nhân

Bệnh thường gặp - 6 giờ trước

GĐXH - Bác sĩ chẩn đoán anh bị đột quỵ nhồi máu não. Đây là tình trạng động mạch não bị hẹp hoặc tắc làm gián đoạn dòng máu nuôi não, khiến các tế bào não bị tổn thương.

Viêm phổi ở người cao tuổi: Bác sĩ cảnh báo 7 lưu ý quan trọng để không ‘mất mạng’ vì chủ quan

Viêm phổi ở người cao tuổi: Bác sĩ cảnh báo 7 lưu ý quan trọng để không ‘mất mạng’ vì chủ quan

Bệnh thường gặp - 9 giờ trước

GĐXH - Người cao tuổi dễ mắc viêm phổi với biến chứng nguy hiểm. Bỏ túi ngay 7 lưu ý sống còn để bảo vệ sức khỏe hô hấp.

Sốt cao nhiều ngày, bé 5 tuổi đi khám phát hiệm bệnh hiếm gặp

Sốt cao nhiều ngày, bé 5 tuổi đi khám phát hiệm bệnh hiếm gặp

Bệnh thường gặp - 9 giờ trước

GĐXH - Ngoài sốt bé còn kèm biểu hiện môi đỏ, mắt đỏ, nghi ngờ trẻ mắc bệnh Kawasaki, bác sĩ cho nhập viện để làm các xét nghiệm chuyên sâu.

Top