Nghề “không gian cũng chẳng thật thà”

Chỉ cần nép dưới mái hiên

Trời Sài Gòn lắm khi bất chợt mưa xối xả. Ai cũng cần một chỗ trú mưa. Ve chai cũng vậy. Dường đã biết thân biết phận, họ chỉ dám cần một hiên nhà để khép nép. Từ lâu, ve chai đã mang tiếng gian. Chị Trịnh Thị Tâm, 28 tuổi, làm ve chai đã 3 năm kể rằng lần đó, một bác chủ nhà tốt bụng không những mời chị vào nhà chơi mà còn mở đĩa nhạc cho chị xem, xuống bếp lấy khoai cho chị ăn. Chị không hiểu vì sao có người đối xử tốt với chị như vậy. Chị ngại, ra về khi trời vẫn còn mưa.  

Chị Tâm và chị Lệ trong một lần mua ve chai ở quận 2.

Những chị ve chai quê chủ yếu ở vùng Thanh Hóa, Nam Định, Hải Dương. Họ vào nam vì nơi quê, đồng ruộng không nuôi nổi họ, nhất là khi mất mùa vì gió chướng, vì giá phân bón lên cao. “Hai xe công nông mà không được 50 kí lúa”, chị Tâm kể. Có người như chị Lệ (Đông Sơn, Thanh Hóa) một thân một mình vào TPHCM làm ve chai nuôi con ăn học, đứa trai đầu vừa đậu Cao đẳng Hải quan ngoài Hà Nội, đứa gái vừa thi đậu lớp 10. 

“Con người ta 10 thì con mình phải được 6, 7”, các chị nói. Có người như chị Khuyên, quê ở Nam Định, 49 tuổi đã lên chức bà mà vẫn đi ve chai. Tháng vừa rồi, sinh nhật đứa cháu nội 5 tuổi, chị mua cái xe đạp hết 400 ngàn gửi ra bắc cho cháu. Thu nhập từ nghề, chị còn gửi về Kon Tum nuôi vợ chồng thằng con lớn mới lấy vợ nhưng vợ còn thất nghiệp.  

Vào Sài Gòn, những người ve chai sống tập trung lại trong cùng dãy nhà trọ. Tìm đỏ con mắt, họ mới có những căn nhà trọ chỉ dành riêng cho dân ve chai với mức giá phòng hiện nay từ 800 ngàn đến một triệu đồng. Để tiết kiệm, thường hai gia đình sống chung một nhà. Chủ nhà trọ thường không cho ve chai ở vì sợ hôi, xe đạp để choáng mất sân nhà. Chị Tâm ấm ức: “Tụi em chỉ đem về nhà trọ những hàng điện tử chứ những đồ nhựa, giấy tờ thì đem bán liền cho vựa”. Chính vì vậy, đến bất cứ nhà trọ nào, các chị cũng nói thật nghề của mình để người ta biết. Nhưng cũng có chủ nhà trọ thông cảm, có khi không đòi hỏi gắt gao về giấy tờ tùy thân.  

Hành trang mang theo bao giờ cũng có chiếc cân "không bao giờ đúng".

Một kí sắt, nhựa các chị lời 2 ngàn, một kí giấy lời 500 đồng. Làm sao mà đủ sống, khi mỗi ngày chỉ có vài nhà bán ve chai. Vậy nhưng thu nhập hàng ngày  của các chị gần cả trăm ngàn. Thậm chí, theo lời chị Tâm, có người mua bán ve chai gần 10 năm đã mua đất, mua nhà, mua xe cẩu cả trăm triệu như vợ chồng Gán - Tâm, vợ chồng Thọ - Nhàn. 

 Lúc mới vào nghề ve chai, theo lối chị dâu, hai chị em có lần vào lều của công nhân trong công trình lượm quá trời sắt vụn, có hôm lượm được cả hai tấm tôn. Chị ham lắm “chứ không thiên vị như bây giờ”, chị Tâm nói như vậy. Sau những lần ấy, về quê nói với mẹ, mẹ không cho bảo: “Đi mô thì phải cho thật thà, người ta bắt được đánh cho. Mẹ đẻ con ra, mẹ còn chưa dám đánh con”. Chồng chị thì khuyên: “Nghèo thì đã nghèo rồi. Lấy trộm lỡ bị bắt thì con cái ai nuôi”. Cộng với cái lần thấy một người ve chai trộm sắt trong công trình bị 4 năm tù giam, chị cạch hẳn.  

Từ những người nông dân chỉ sớm có nắng mưa sớm chiều, phụ nữ vùng Bắc Trung Bộ vào nam làm ve chai khá nhiều. Ước mong nuôi con, trả nợ, thoát khỏi cảnh nghèo của họ khiến chúng ta trân trọng. Dẫu còn những điều tiếng từ cái nghề mang tiếng là gian, nhưng bước chân của họ vẫn in hằn trên cuộc đời này để mang lại những gì thơm tho nhất cho thế hệ sau.