eMagazine

Một buổi chiều đầu Đông, trong căn nhà nhỏ khoảng 15 mét vuông ở phường Vĩnh Hưng (Hà Nội), anh Dương Tuấn N. (giấu tên) vừa nhâm nhi chén trà đặc vừa chậm rãi kể về cuộc đời mình, về những cung bậc cảm xúc khi nhận tin người thân lần lượt dương tính với HIV. Đó là người vợ đầu và anh trai song sinh của anh. Đến nay, cả 2 đều đã lìa xa cõi đời và để lại những khoảng trống trong anh.

Anh kể, năm 2004, anh trai song sinh của anh nhận kết quả dương tính với HIV. Tin dữ ấy như nhát dao xé vào tuổi trẻ của cả gia đình. Tưởng chừng bi kịch đã dừng lại ở đó, nhưng không lâu sau, khi đưa vợ đi khám thai định kỳ, anh lại nghe thêm một tin sét đánh: vợ anh cũng nhiễm HIV.

Khoảnh khắc cầm tờ giấy xét nghiệm, chân tay anh rụng rời. Còn vợ anh, trong nỗi hoang mang và tuyệt vọng, đã kiên quyết muốn bỏ đứa trẻ đang phát triển từng ngày trong bụng – một lựa chọn mà rất nhiều người thời điểm ấy buộc phải nghĩ đến, khi HIV vẫn đồng nghĩa với kết thúc. Nhưng với anh thì không. Anh nhớ rõ từng lời mình nói: "Con không có tội và đó cũng là giọt máu duy nhất của cả đại gia đình này, nên bằng mọi giá, đứa trẻ phải được chào đời". Anh tin, dù cuộc đời nhiều sóng gió, nhưng chỉ cần còn hy vọng, còn tình thương thì vẫn có thể cứu vãn một số phận.

Điều may mắn duy nhất giữa những biến cố dồn dập lúc ấy là kết quả xét nghiệm của anh âm tính với HIV. Anh xem đó như một sự cứu rỗi, một điểm tựa để tin rằng mình có thể đứng vững, có thể gánh vác và lo cho cả gia đình đang chênh vênh giữa bờ vực. Thế nhưng, khoảng thời gian sau đó lại là chuỗi ngày dài của nỗi bất an âm ỉ. Từ năm 2005 đến 2006, khi con trai cất tiếng khóc chào đời cho đến sinh nhật một tuổi, anh sống trong cảm giác thấp thỏm, bất an.

Anh kể, mỗi lần con sốt, mỗi khi con quấy khóc hay chỉ cần hơi ốm vặt, trong đầu anh lập tức hiện lên câu hỏi đầy ám ảnh: "Nếu con cũng dương tính thì sao? Liệu con có phải trải qua những đau đớn mà mẹ và bác nó đã chịu?". Ngày ấy, việc điều trị dự phòng mới chỉ bắt đầu, thông tin còn ít, cơ hội bảo vệ trẻ sinh ra từ mẹ nhiễm HIV vẫn chưa thể chắc chắn. Vì vậy, từng mốc thời gian 6 tuần, 3 tháng, 6 tháng, rồi 12 tháng đều là từng nhịp tim bị kéo căng.

Đó là khoảnh khắc mà anh nhớ đến từng chi tiết: Hành lang bệnh viện đông người nhưng tai anh như ù đi; ánh mắt con hồn nhiên mà khiến trái tim anh thắt lại; còn bàn tay anh thì lạnh ngắt, mồ hôi túa ra. Anh đứng ngồi không yên, chỉ biết nhìn chằm chằm vào cánh cửa phòng xét nghiệm, mong từng giây trôi nhanh.

Trong đầu anh khi ấy, hàng loạt suy nghĩ hỗn độn xoáy vào nhau: "Nếu con dương tính, mình sẽ làm gì? Mình sẽ bảo vệ con thế nào? Con sẽ sống ra sao khi đời đã quá nhiều nghiệt ngã?". Để rồi khi bác sĩ bước ra, đưa tờ giấy kết luận với dòng chữ "Âm tính", anh gần như khuỵu xuống. Nước mắt anh trào ra, không phải vì đau đớn, mà vì một niềm vui đến nghẹn lòng, như thể cả bầu trời sập xuống rồi lại được nâng lên đúng vào khoảnh khắc tưởng chừng tuyệt vọng nhất.

Đến cuối năm 2006, biến cố một lần nữa ập đến với anh. Khi con trai được hơn một tuổi, anh bị bắt và phải chấp hành án tù 9 năm vì liên quan đến ma túy. Thời điểm ấy, anh chưa chưa từng nghĩ cuộc đời mình có thể rẽ sang một ngả tối đến vậy.

Năm 2008, một buổi sáng mùa Đông trong trại giam, bác sĩ gọi anh lên phòng y tế để làm tư tưởng và thông báo kết quả dương tính HIV, tai anh ù đi, đầu óc trống rỗng, hai chân như bị đóng chặt xuống nền gạch lạnh. Ngày hôm ấy, cả trại giam xôn xao. Anh cảm nhận rõ những ánh mắt dò xét, lảng tránh, những cái nhìn dè chừng - thứ mà trước đó anh từng chứng kiến khi vợ và anh trai mình mắc bệnh. Giờ đây, anh đứng vào đúng vị trí mà trước kia anh sợ nhất.

Anh kể: "Tôi chết lặng, không tin nổi. Cả trại bàn tán. Có người nhìn tôi sợ hãi, có người quay mặt đi. Cảm giác ấy… thực sự không thể tả mà nguyên nhân cũng vì sử dụng chung kim tiêm với bạn tù".

Giọng anh trầm xuống như vẫn còn nguyên nỗi hụt hẫng của hơn 15 năm trước, anh kể, thời điểm ấy, với anh và xã hội, "HIV" là một khái niệm mơ hồ, đáng sợ, được truyền miệng như bản án tử không tránh khỏi. "Nghe người ta nói ai nhiễm là chết, mà chết đau đớn lắm. Lúc đó thôi nghĩ, mình hết đời thật rồi", anh nói.

Những ngày đầu nhận kết quả dương tính, anh N. không ăn, không ngủ. Anh chỉ nằm bất động trên chiếc giường sắt, mắt nhìn lên trần nhà loang lổ đầy vệt úa thời gian, anh nghĩ về cái chết, nghĩ về mẹ già, nghĩ về đứa con trai còn quá nhỏ, chưa kịp hiểu gì về thế giới này, cộng thêm tin dữ người vợ đầu chính thức lìa xa cõi đời này. Mọi thứ đến quá nhanh, dồn dập như cuốn anh vào một vòng xoáy đen đặc. Anh bơ vơ giữa chính cuộc đời mình, mông lung và hoàn toàn vô định…

Trong những phút tuyệt vọng nhất ấy, cán bộ y tế của trại đến gặp anh, nhẹ nhàng khuyên anh đăng ký điều trị ARV. "Giờ bệnh này có thuốc rồi. Không phải sợ chết đâu", câu nói đó của bác sĩ với anh lúc bấy giờ như một cọng rơm nhỏ giữa dòng nước dữ nhưng đủ để kéo anh khỏi vực sâu tuyệt vọng để làm lại cuộc đời một lần nữa.

Những ngày bắt đầu điều trị ARV trong trại giam, cuộc sống của anh bước vào một nhịp mới nghiêm ngặt, kỷ luật và tràn đầy hy vọng. Anh được uống thuốc, ngày nào cũng đều đặn, đúng giờ, đúng liều. Có những ngày anh sốt cao, cổ họng rát buốt đến mức nuốt nước bọt còn khó, nhưng khi nghĩ nếu bỏ 1 liều, hành trình chiến đấu với HIV lại lùi một khắc, anh vực dậy, cố nuốt viên thuốc vào người.

Nhờ tuân thủ điều trị, mỗi lần được chuyển đi xét nghiệm định kỳ, anh đều nhận kết quả chỉ số virus trong máu giảm dần. Khi ấy, người đàn ông chạc hơn 30 tuổi với những vết xăm trổ phủ kín người trở nên vui như bắt được vàng. Anh bảo: "Hóa ra HIV không đáng sợ đến thế, quan trọng là mình phải kiên trì".

"Tôi biết ơn anh chị em bác sĩ trong trại, họ đã không bỏ mặc mình. Từ đó, tôi tự hứa, sau này ra ngoài, nếu có thể, tôi cũng sẽ giúp lại người khác làm lại cuộc đời", anh nói, giọng chắc nịch như lời cam kết với chính bản thân mình.

Ngày mãn hạn tù, anh trở về căn nhà nhỏ ở phường Vĩnh Hưng để thắp cho vợ nén nhang. Đứa con trai 10 tuổi nhìn bố vừa lạ vừa quen, dù đã chuẩn bị tâm lý nhưng lòng anh trùng xuống, đau thắt.

Một người đàn ông vừa ra tù, vừa mang bệnh, vừa mất vợ, vừa phải nuôi con nhỏ, anh chưa biết mình nên bắt đầu từ đâu để cho con có một cuộc sống với bố tươi đẹp hơn. "Có đêm tôi ngồi nhìn con ngủ mà khóc. Tôi sợ nó mồ côi cả cha lẫn mẹ nhưng chính nó lại khiến tôi tỉnh ra để phải sống, ít nhất là vì con", anh kể.

Cũng chính từ khoảnh khắc ấy, anh N. thay đổi hoàn toàn. Anh sống cẩn trọng, vừa tuân thủ điều trị, ăn uống lành mạnh, vừa tuyệt đối không để con tiếp xúc với máu hay vết thương hở của mình.

Nhiều năm sau, khi con trai đã trưởng thành, trong những buổi sinh hoạt cộng đồng, anh N. quen chị Nguyễn Thị T. (xin được giấu tên, trú tại phường Vĩnh Hưng, TP Hà Nội). Thấy ở anh sự chân thành và một nỗi cô đơn khó giấu, chị T. đã đưa anh đến với "Mái ấm Hoàng Mai" – nhóm cộng đồng tương trợ dành cho người nhiễm HIV.

Trong buổi gặp mặt đầu tiên, anh còn ngập ngừng kể về mình, lời vừa cất lên đã đứt quãng. Chưa để anh nói hết, chị T. đã nhanh nhẹn trấn an: "Em biết rồi. Em không sợ. Miễn anh sống tử tế là được". Câu nói giản dị nhưng chân thành ấy như một sợi dây kéo anh trở lại với niềm tin. Anh mỉm cười, bảo: "Câu nói ấy cứu tôi một lần nữa".

Kể từ đó, anh và chị nên duyên, về chung trong căn nhà nhỏ ở phường Vĩnh Hưng. Cuộc sống tuy còn nhiều khó khăn nhưng bình yên.

Anh kể, những ngày đầu về chung một nhà, một vài hàng xóm vẫn còn dè dặt. "Có người thì thào, nghe đâu nhà ấy có H đấy nhưng rồi thấy tôi đi làm đều đặn, sinh hoạt bình thường, khỏe mạnh, họ lại thay đổi", anh cười hiền, tiếp lời: "Giờ ai cũng quý mến, thậm chí còn nhờ tôi tư vấn hộ".

Nhóm cộng đồng "Mái ấm Hoàng Mai" – nơi anh gắn bó, nằm trong mạng lưới người nhiễm HIV do Trung tâm Hỗ trợ Sáng kiến Phát triển Cộng đồng (SCDI) hỗ trợ. Tại đây, anh được tập huấn bài bản về cách chăm sóc sức khỏe, rồi anh trở thành cộng tác viên đồng đẳng - người giúp kết nối, hướng dẫn và tư vấn cho người vừa nhận kết quả dương tính khác.

Anh nhớ mãi, những ngày đầu trở thành cộng tác viên đồng đẳng, anh tiếp xúc với một thanh niên mới 25 tuổi đang khóc lóc vật vã, bỏ ăn và định tự tử khi nhận kết quả dương tính. Anh tìm đến và bảo họ: "Anh cũng từng như em nhưng giờ vẫn sống nhăn răng đây. HIV không giết mình, chỉ tuyệt vọng mới giết mình thôi em ơi!". "Cuối cùng, cậu thanh niên ấy chịu đi điều trị. Giờ có công việc ổn định, thi thoảng cậu ấy gọi điện hỏi thăm tôi như người thân", anh N chia sẻ.

Giờ đây, con trai anh N. đã trưởng thành, hiểu và yêu thương bố nhiều hơn. Cậu còn tự nguyện tham gia hỗ trợ nhóm đồng đẳng cùng anh, phát tài liệu, chia sẻ kiến thức phòng tránh HIV trong trường học, khu dân cư.

Còn anh N., khi sức khỏe được kiểm soát, ổn định, anh và vợ đi từng ngõ, đến từng nhà để gặp người nhiễm mới để chia sẻ về cách tiếp cận các dịch vụ chăm sóc sức khoẻ, cải thiện chất lượng cuộc sống và hoà nhập xã hội.

Có những ngày trời mưa tầm tã, người dân ở khu vực phố Đông Thiên, phường Vĩnh Hưng lại thấy người đàn ông chạc 50 tuổi đi chiếc xe đạp cũ phát thuốc.

"Người ta đang sợ, mình phải đến, để họ biết họ không cô đơn", anh nhoẻn miệng cười, khoé mắt đầy nếp nhăn nhưng đong đầy ấm áp và kiên trì của một người từng đi qua bóng tối.

Bởi vậy, 5 năm nay, anh N. được mọi người ở phường Vĩnh Hưng gọi thân mật là "người truyền lửa" của khu phố. Anh không ngại nói về HIV, cũng không né tránh câu hỏi nào. "Tôi muốn người ta hiểu: HIV không lây qua bắt tay, ôm, hay ăn chung. Cái đáng sợ không phải bệnh, mà là sự thờ ơ, kỳ thị".

Thỉnh thoảng, các đoàn y tế mời anh chia sẻ với thanh niên hoặc người sử dụng ma túy trong chương trình giảm hại. Mỗi lần đứng nói trước đám đông, anh lại nhớ về chính mình của 20 năm trước - người từng ngồi co ro trong góc, sợ ánh nhìn của người khác.

Chị T (vợ anh) bảo: "Nhiều người gọi điện hỏi chồng tôi suốt, nhờ tư vấn, nhờ động viên. Có người ở tận tỉnh khác cũng tìm về. Anh N. nói chuyện nhẹ nhàng, nhưng ai nghe cũng thấy ấm".

Trong căn nhà nhỏ, anh N. giữ thói quen ghi chép. Cuốn sổ của anh dày kín những cái tên – là những người từng được anh giúp đỡ. Có người mới phát hiện bệnh, có người vừa điều trị, có người đã "tái hòa nhập" như anh.

Anh lật từng trang, nói nhỏ: "Có người giờ làm bố, có người lấy vợ, có người đi học lại. Nhìn họ sống tốt, tôi thấy hạnh phúc lắm".

Anh chưa bao giờ nhận mình là "người truyền cảm hứng", anh chỉ muốn sống như cách người khác từng giúp anh. Anh kể: "Hồi ở trại, nếu không có những người làm trong ngành y, những cô chú cán bộ kiên nhẫn động viên, chắc tôi chẳng sống được đến hôm nay".

Bởi vậy, với anh, mỗi buổi sáng mở mắt ra, được nhìn thấy con, được uống ly trà cùng vợ là một món quà vô giá để tiếp tục làm điều tử tế.

Buổi chiều, ánh nắng chiếu qua khung cửa, hắt lên khuôn mặt rám nắng của người đàn ông từng mang trong mình"án tử". Rót thêm chén trà, anh cười hiền, bảo: "Người ta nói HIV là dấu chấm hết. Với tôi, nó chỉ là dấu phẩy để bắt đầu một cuộc đời khác. Một cuộc đời mà tôi học cách sống tử tế, biết yêu thương và biết ơn mỗi ngày".

Câu chuyện của anh Dương Tuấn N. không chỉ là hành trình vượt qua bệnh tật, mà còn là minh chứng cho sức sống bền bỉ của con người, là tấm gương phản chiếu sức mạnh của niềm tin vào y học. Từ một người từng bị xã hội quay lưng, anh trở thành chỗ dựa cho hàng chục, hàng trăm người khác đang đi qua cơn bão HIV – âm thầm nhưng bền bỉ như chính cách anh chọn để sống…

… Và những nỗ lực giản dị ấy, khi được nhân lên bởi hàng nghìn con người giống anh, sẽ góp phần quan trọng vào mục tiêu chấm dứt dịch AIDS vào năm 2030 - một mục tiêu không xa nếu mỗi hành trình hồi sinh đều được nâng đỡ và lan tỏa.