Những nhân chứng lịch sử

64 năm đã đi qua, nhưng kí ức hào hùng của ngày cả dân tộc vùng lên – ngày khởi nghĩa 19/8/1945 vẫn còn vẹn nguyên trong tâm trí họ. Đó là tâm sự của ông Vũ Oanh (nguyên Ủy viên Bộ Chính trị) và Đại tá Tạ Duy Đức (nguyên Trưởng ban Quốc tế, Báo QĐND, cũng là người từng công tác tại Ban Thư ký – Biên tập Báo GĐ&XH).

 

Những ngày Cách mạng tháng 8 sục sôi tại Hà Nội. (Ảnh: Báo Ảnh Việt Nam)

 

 

Cuối tháng 7/1945, ông Vũ Oanh là Trưởng đoàn đại biểu cách mạng Hà Nội đi dự đại hội Quốc dân Tân Trào và báo cáo trước đại hội về phong trào cách mạng của các tầng lớp nhân dân Hà Nội. Tại đây, đoàn Hà Nội được Bác Hồ gặp gỡ, phân tích tình hình, tầm quan trọng của khởi nghĩa, nắm chính quyền ở Hà Nội, cuộc chạy đua với thời gian, với quân Tưởng vào tiếp quản Hà Nội.

 

Ông Vũ Oanh.

 “Đúng lúc đang tiến hành đại hội Quốc dân Tân Trào thì miền Bắc xảy ra lũ lụt, trên đường từ Tân Trào trở về, hai bên đường mênh mông là nước. Đi được nửa đường chúng tôi nhận được tin quân dân Hà Nội đã nổi dậy cướp chính quyền thắng lợi. Mọi người trong đoàn vô cùng sung sướng. Với tôi, đó là giây phút sung sướng nhất trong quãng đời 70 năm hoạt động cách mạng của mình. Bởi chúng ta đã nắm và thực hiện thành công thời cơ ngàn năm có một”, ông Vũ Oanh bồi hồi nhớ lại.

 

Ông Vũ Oanh cho biết, khi về tới Hà Nội, thấy cờ đỏ sao vàng hiên ngang tung bay khắp nơi, trong lòng ông và các đồng chí tràn ngập niềm hạnh phúc, tự hào. Trước ngày hạ quyết tâm nổi dậy khởi nghĩa, lực lượng quần chúng có tổ chức trong các đoàn thể cứu quốc chỉ có khoảng 3.000 – 4.000 người, lực lượng vũ trang khoảng 700 người, nhưng ảnh hưởng của cách mạng trong tuyệt đại bộ phận nhân dân rất sâu rộng, mạnh mẽ. Toàn thể nhân dân đã sôi sục quyết tâm đi theo cách mạng giành chính quyền mà không hề sợ hy sinh.

 

Bên cạnh đó, cục diện chính trị đã diễn ra sôi động, quyết liệt, nhanh chóng. Cuộc tổng khởi nghĩa thành công của Hà Nội đã nhanh chóng tác động lớn đối với nhân dân thành phố Huế và Sài Gòn.

 

Để có được thắng lợi “long trời lở đất” đó, ông Oanh cho rằng, chúng ta phải kể đến những ngày sục sôi cách mạng trước đó, nhất là giai đoạn từ 9/3-17/8, bấy giờ Đoàn Thanh niên cứu quốc Hà Nội đã tiếp thu được sự chỉ đạo đúng đắn của Ban cán sự Thành ủy Hà Nội về phương pháp đấu tranh cách mạng, tuyên truyền vận động thanh niên, vận chuyển sách báo, tài liệu bí mật và tham gia vào các hoạt động của Việt Minh.

 

“Có thể nói, Đoàn Thanh niên cứu quốc thành Hoàng Diệu xứng đáng là lực lượng xung kích của Mặt trận Việt Minh Hà Nội, tham gia và đi đầu hầu hết các cuộc đấu tranh, góp phần đưa cuộc khởi nghĩa của nhân dân Hà Nội đến thắng lợi hoàn toàn”, ông Vũ Oanh nhấn mạnh.

 

 

Đại tá Tạ Duy Đức, giờ đã quá tuổi 80 nhưng còn rất minh mẫn. Nhớ lại thời khắc ngày 19/8/1945, ông tâm sự: “Tâm trạng của tôi cũng như bao thanh niên lúc bấy giờ, trong ngày 19/8 ấy, đầy phấn khích, sôi nổi như đi dự một ngày hội lớn. Trước ngày Tổng khởi nghĩa, Mặt trận Việt Minh đã tiến hành tổ chức “tập dượt” cho các lực lượng quần chúng ủng hộ cách mạng. Ngày 17/8, một cuộc mit - tinh do chính phủ bù nhìn Trần Trọng Kim tổ chức để ủng hộ Tổng hội viên chức đã được Việt Minh tài tình biến thành cuộc tuần hành ủng hộ Cách mạng. Qua ngày 18, không khí khởi nghĩa đã lên đến cao trào, các cuộc tuần hành, mittinh, biểu dương lực lượng ủng hộ Mặt trận Việt Minh diễn ra rầm rộ, sôi nổi, với khí thế áp đảo...”.

 

Ông Tạ Duy Đức.

 Ông Đức cho biết, từ sáng sớm 19/8, thời tiết Hà Nội thật đẹp, đoàn Thanh niên cứu quốc (trong đó có ông) đã hẹn nhau có mặt lúc 6h sáng tại số 1 phố Trần Hưng Đạo cùng hàng vạn người, tay cầm cờ, miệng hô vang khẩu hiệu ủng hộ Việt Minh, ủng hộ Cách mạng, tiến về Nhà hát lớn thành phố. Các giới, các tầng lớp nhân dân đều mặc rất đẹp, như đi dự hội.

 

“Đoàn hướng đạo sinh Tây Hồ chúng tôi đi từ Trần Hưng Đạo, lên phố Hàng Trống rồi tiến về quảng trường Nhà hát lớn. Sau khi nghe Việt Minh kêu gọi nhân dân đứng lên khởi nghĩa, đoàn người chia thành hai, một chiếm Bắc Bộ phủ, đoàn chúng tôi nhập cùng một đoàn khác đi chiếm trại Bảo an binh trên phố Hàng Bài. Các đoàn vừa đi vừa hô vang khẩu hiệu đánh đổ phát xít Nhật, ủng hộ Việt Minh, Việt Nam độc lập... Cuộc khởi nghĩa hừng hực khí thế cách mạng đã khiến chính quyền bù nhìn và bè lũ tay sai khiếp sợ, quy hàng, do vậy đã tốn ít xương máu...”, ông Đức nhớ lại.

 

Kể từ ngày đó, cuộc đời ông Đức gắn liền với con đường binh nghiệp. Ông vốn là “cậu ấm” của chủ cửa hiệu “Thuận Thành” chuyên cho thuê xe ôtô ở phố Hàng Bông có “của ăn của để”, khi cách mạng nổ ra, ông và anh trai đã gia nhập Thanh niên cứu quốc và tham gia Tổng khởi nghĩa giành chính quyền. Sau khi Pháp tái chiếm Hà Nội (1946), ông là một trong những chiến sĩ của Trung đoàn Thủ đô cầm chân quân Pháp hàng tháng trời với nhiều trận đánh oanh liệt.

 

Khi Thủ đô giải phóng, ông Tạ Duy Đức được cử làm phái viên của tiểu đoàn 79, trở về Hà Nội sớm hơn các đơn vị khác. 4h30 chiều 9/10/1954, ông Đức cùng đại đội 279 đi trên cầu Long Biên, tống tiễn đơn vị quân Pháp cuối cùng rút khỏi Hà Nội. “Đến giữa cầu, viên đại tá Pháp có tên Đác- giăng – xơ, đi sau cùng trên xe jeep nói: “Đến đây phân chia địa phận giữa chúng tôi và các ông, xin chào!” - Tôi nói: “Vĩnh biệt””, ông Đức kể lại.